وجود اضطراب در کودکان غیرعادی نیست، اما اگر شدت آن به حدی باشد که بر زندگی کودک و اطرافیانش، و همین طور بر کلیت ویژگی های شخصیتی او تاثیر بگذارد، توصیه می‌شود آن را جدی بگیرید. اگر کودکتان خجالتی است؛ به بهانه‌های مختلف مثل دل‌درد از مدرسه رفتن سر باز می‌زند؛ با اینکه بارها امتحان داده است، اما شب قبل از امتحان از نگرانی شدید خواب ندارد یا وقتی به مسافرت می‌روید، مدام نگران تصادف کردن و از دست دادن شماست؛ شاید کودکتان مبتلا به اضطراب باشد. توصیه می‌شود این مقاله از کودکت را بخوانید و در مورد اختلال اضطراب کودک اطلاعاتی کاربردی به دست آورید. در این مقاله تمام ابعاد اضطراب بررسی و به دلایل و نحوه تشخیص آن اشاره می‌شود.
اختلال اضطراب کودک چیست؟
اضطراب یک هیجان است، هیجانی ناخوشایند و ناراحت‌کننده. وقتی کودک امتحانی مهم پیش رو دارد یا قرار است ارائه‌ای در حضور جمعیت بزرگی داشته باشد، دچار اضطراب می‌شود. در این حالت، چنین حسی کاملا عادی است. در برخی موارد، اضطراب می‌تواند هیجان سالم و مثبتی باشد و به عنوان هیجانی برای حرکت به جلو تلقی شود.
همه افراد در زمان‌های مختلف دچار اضطراب می‌شوند و روش‌های مختلفی برای کنار آمدن با آن دارند. برخی به موسیقی گوش می‌دهند، درباره نگرانی‌هایشان حرف می‌زنند یا نفس عمیق می‌کشند.
همانطور که گفته شد، اضطراب زمانی تبدیل به مشکل می‌شود که زندگی کودک را مختل کند؛ به گونه‌ای که همیشه به شما بچسبد، با همسالان خود بازی نکند یا در مدرسه برای برقراری رابطه مشکل داشته باشد. اختلال اضطراب می‌تواند باعث تحریف واقعیت شود و موضوعات کوچک و کم‌اهمیت به ترس‌های بزرگ و حل‌نشدنی تبدیل شوند. اضطراب در حد طبیعی آن خطرناک نیست، اما اگر زندگی کودک و شما را مختل کند، وارد مرحله اختلال شده است و باید درمان شود. اختلال اضطراب قابل درمان است، اما ابتدا باید انواع اختلال اضطراب کودک را شناخت.
انواع اختلال اضطراب کودک
از بین هر هشت کودک، یکی از آن‌ها دچار مشکلات اضطرابی است. اگر اضطراب در کودکی درمان نشود، تبدیل به اختلالات اضطراب می‌شود و تا سال‌ها با کودک باقی می‌ماند. ۲۵ درصد افراد ۱۳ تا ۱۸ ساله دچار نوعی از اختلال اضطراب هستند، اما تنها ۵.۹ درصد اختلال شدید اضطراب دارند.
به عنوان والدین، باید تمام تلاش خود را بکنید که به کودک در این زمینه کمک کنید. اولین قدم این است که نوع اختلال اضطراب را مشخص کنید. به طور معمول، کودکان از اختلالاتی که در ادامه ذکر خواهد شد رنج می‌برند.
اختلال اضطراب فراگیر
اگر کودک همیشه و درباره هر موضوعی در زندگی نگران باشد، احتمالا دچار اختلال اضطراب فراگیر است. اضطراب به همراه همیشگی کودک تبدیل می‌شود و این باعث می‌شود زندگی عادی و شاد او به زندگی سخت تبدیل شود. این اختلال بین دختر‌ها شیوع بیشتری دارد.
حملات هراس
حملات هراس احساس ترس ناگهانی شدیدی است که باعث بروز واکنش‌های جسمانی مثل افزایش ضربان قلب، تنگی نفس و از حال رفتن می‌شود. اغلب کودکان مبتلا به این اختلال همیشه نگران بروز حمله هراس هستند که این نگرانی خود محرک ایجاد حمله است.
اختلال اضطراب جدایی
اختلال اضطراب جدایی حالتی است که کودک در زمان جدایی از خانه، والدین یا نزدیکانش تجربه می‌کند. کودکان کم‌سن به والدین خود وابسته‌اند، به همین دلیل، تعجبی ندارد اگر هنگام جدایی احساس نگرانی کنند.
لازم به ذکر است این نوع اختلال و همچنین ترس از افراد جدید رویدادی طبیعی بین کودکان ۸ تا ۱۴ ماهه است. اما اگر فرضا کودک ۵ ساله است و هنگام جدایی از شما احساس ناراحتی و اضطراب می‌کند، حتما برای بررسی‌های بیشتر به متخصص مراجعه کنید.
این نوع استرس باعث می‌شود کودک تصور کند اتفاق بدی برای او یا والدین در زمان جدایی رخ خواهد داد و این باعث می‌شود از والدین جدا نشود. معمولا، این اختلال بعد از یک اتفاق بد یا استرس‌زا بروز پیدا می‌کند. کودکانی که والدین بیش از اندازه مراقب دارند یا در خانواده‌شان سابقه این اختلال وجود دارد با احتمال بیشتری درگیر این اختلال خواهند شد.
اختلال اضطراب اجتماعی
گاهی، کودکانی که مهارت‌های اجتماعی کمتری دارند بیشتر دچار این اختلال می‌شوند. اما عموما، این ترس باعث می‌شود کودک بیش از پیش اشتباه کند و در نتیجه، بیشتر نگران باشد. اگر این نوع اختلال اضطراب کودک حادتر شود، منجر به حملات هراس خواهد شد.
گنگی انتخابی
تصور کنید کودک پرحرف شما زمان ملاقات با یک شخص مهم سکوت می‌کند و هیچ حرفی نمی‌زند، انگار از قصد این کار را انجام می‌دهد تا شما را خجالت‌زده کند. اما اینطور نیست، کودک شما احتمالا دچار گنگی انتخابی است.
در گنگی انتخابی که نوعی از اختلال اضطراب است، کودک تصمیم می‌گیرد در شرایطی خاص اصلا صحبت نکند. کودکانی که دچار این اختلال هستند، در روابط و رویدادهای اجتماعی، هیچ حرفی نخواهند زد. کودکانی که دچار هراس یا اضطراب اجتماعی هستند به چنین اختلالی دچار خواهند شد.
هراس اختصاصی
بعضی کودکان از تاریکی، دلقک، عنکبوت یا مکان‌های بسته ترس دارند. در بیشتر موارد، این ترس‌ها با افزایش سن از بین می‌رود. اما ممکن است در برخی موارد، به هراس و ترس بی‌پایه تبدیل شود.
این نوع هراس‌ها غیرمعمول نیست و باعث می‌شود کودک از زندگی لذت نبرد. چیزی که این اختلال را فعال می‌کند برای هر کودک متفاوت است. همانطور که گفته شد، ممکن است یکی از عنکبوت بترسد و دیگری از ارتفاع ترس داشته باشد.
رویدادهای دردناک یا عوامل ژنتیکی همگی تاثیرگذارند. عوامل محیطی، سن کودک و مواجهه مداوم با شرایط خاص هم باعث به وجود آمدن هراس می‌شود.
اختلال اضطراب پس از واقعه
استرس و اضطراب در واکنش به یک رویداد ناخوشایند کاملا عادی است. وقتی کودک صحنه ناخوشایندی را مشاهده یا تجربه می‌کند، این ترس در او به وجود می‌آید که شاید دوباره هم رخ دهد. بسیاری از آدم‌ها از این ترس گذر خواهند کرد و می‌توانند با کمک و پشتیبانی، یک زندگی عادی را تجربه کنند. اما برخی کودکان مدام فکر می‌کنند که این اتفاق دوباره رخ خواهد داد و دچار اختلال اضطراب پس از حادثه می‌شوند.
وسواس فکری یا عملی
شستن مکرر دست، بستن و باز کردن در به دفعات مشخص، تمیز کردن مداوم اتاق و مرتب کردن کمدها از جمله کارهایی است که کودکانی که وسواس دارند انجام می‌دهند.
کودکانی که دچار وسواس هستند در ذهن خود تفکراتی مفرط درباره مسائل مختلف دارند و همین باعث می‌شود رفتارهای خاصی داشته باشند. ریشه این رفتارها ترس و تفکرات غیرمنطقی است.
به طور کلی، معمولا اختلالات اضطراب به یکدیگر گره خورده‌اند.
چه چیزی باعث ایجاد اختلال اضطراب کودک می‌شود؟
برخی کودکان این مشکل را از وراثت از خانواده دریافت می‌کنند. برخی دیگر هم به دلیل نوع تربیت و محیط دچار اضطراب می‌شوند. اما دلایل مختلف دیگری هم وجود دارد که باید با آن‌ها آشنا شد.
ژنتیک
کودکانی که خانواده‌ای با تاریخچه اختلالات اضطرابی دارند در خطر بیشتری هستند. اما باید به خاطر بسپارید، اگر شما یا والدینتان اختلال اضطراب را تجربه کرده‌اید، الزاما کودکتان آن را تجربه نخواهد کرد.
عوامل محیطی
ژنتیک به‌تنهایی تاثیرگذار نیست. محیطی که کودک در آن رشد می‌کند، افراد و رفتاری که کودک مشاهده می‌کند همگی نقشی تاثیرگذار دارند. پس اگر کودک مدام در معرض رویدادهای استرس‌زا قرار گیرد، در خطر ابتلا به اختلالات اضطرابی خواهد بود.
کودکانی که آزار کلامی، فیزیکی یا سوءاستفاده جنسی را تجربه کرده‌اند هم احتمال ابتلا به این اختلالات را دارند. کودکی که تجربه‌های زیر را دارد، با احتمال بیشتری، دچار اختلال اضطراب خواهد شد:
- مشاهده یک رویداد خشن و مجرمانه،
- تجربه یک رویداد ناخوشایند مانند مرگ یا جدایی،
- تغییر سبک زندگی به علت یک اتفاق ناگهانی مانند شکست مالی.
شرایط پزشکی
در بعضی کودکان، اختلال اضطراب کودک مشخصا مربوط به مجموعه‌ای از شرایط پزشکی است که نیاز به بستری دارد. درمان بلندمدت ممکن است تاثیرات فراوانی بر سبک زندگی کودک بگذارد. بیماری‌هایی که باعث این اختلال می‌شوند عبارت‌اند از:
در برخی موارد نادر، رشد یک تومور می‌تواند باعث ایجاد اختلال شود.
ساختار شیمیایی بدن و مغز
برخی اختلالات اضطراب، مانند حمله هراس، ممکن است به علت نحوه عملکرد مغز باشد. تغییر در ساختار شیمیایی مغز بر رفتار افراد تاثیر می‌گذارد. این نوع تغییرات می‌تواند هم در اثر ژنتیک و هم قرار گرفتن در معرض مواد سمی ایجاد شود.
بیشتر اوقات، اضطراب دلایل مختلفی دارد و تنها به یک دلیل مربوط نیست. پس تصور کنید کودک، در خانواده‌ای به دنیا آمده است که سابقه مشکلات اضطرابی وجود دارد یا صحنه خشنی را تجربه کرده است و به همین دلیل، شانس بیشتری برای ابتلا به اختلالات اضطراب دارد.
علائم اختلال اضطراب کودک چیست؟
وقتی کودک دچار اضطراب می‌شود، مجموعه‌ای از رفتارهای مختلف را بروز می‌دهد. به دنبال این علائم فیزیکی و نشانه‌ها باشید تا متوجه شوید آیا کودکتان دچار این اختلال هست یا خیر.
- نگرانی بیش از اندازه درباره هر چیزی،
- زودرنجی و تغییر سریع حال و احوال،
- بی‌قراری،
- نداشتن تمرکز،
- مشکل در خوابیدن یا تداوم خواب، زیرا کودک مدام به رویداد بد و منفی فکر می‌کند،
- تغییر در اشتها و عادت غذا خوردن،
- احساس بی‌ارزشی،
- ترس بی‌دلیل،
- پیدا کردن راهی برای دوری از شرایط و افراد خاص،
- ترس بی‌دلیل از رویداد بد که باعث حملات اضطراب خواهد شد،
- وحشت کردن سریع،
- عزت نفس پایین،
- دوستان محدود خارج از خانواده و کمبود زندگی اجتماعی،
- نگرانی درباره اتفاقی که هنوز رخ نداده است،
- انجام دادن یک کار تکراری یا فکر کردن به آن،
- عرق کردن،
- افزایش ضربان قلب،
- تنگی نفس،
- لرزیدن،
- حالت تهوع و درد معده،
- سرگیجه.
کودکی که دچار اختلال اضطراب است ممکن است علت چنین علائمی را نداند و ممکن است حس درماندگی و ترس داشته باشد. از لحاظ فیزیکی نیز این کودکان ممکن است خستگی های جسمی و فکری، و بیش از اندازه شدید را تجربه کنند. اما شما، به عنوان والدین او، باید این علائم را بشناسید و نسبت به آن‌ها آگاه باشید. اگر فکر می‌کنید این اتفاقات خارج از کنترل شماست، حتما از یک متخصص کمک بگیرید.
تشخیص اختلال اضطراب کودک
اگر نشانه‌های گفته‌شده را در کودک مشاهده کرده‌اید، بهتر است به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک و مشاور ارزیابی‌های مشخص را انجام خواهد داد:
- یک ارزیابی روانشناسی که شامل مصاحبه‌هایی بین روانشناس و کودک است. این تست برای شناخت فرایند فکری کودک انجام می‌شود؛
- یک ارزیابی جسمانی هم پیشنهاد می‌شود تا متخصص متوجه شود آیا دلایل اختلال فیزیکی است یا خیر؛
- کودکانی که سن بالاتری دارند باید تستی را انجام دهند که در آن، از آن‌ها خواسته می‌شود به ۲۰ سؤال پاسخ دهند. این سؤالات شامل مقدار اضطراب و ضربان قلب آن‌هاست.
متخصص ممکن است، با توجه به علائمی که مشاهده کرده است، چندین تست دیگر را هم بررسی کند. بعد از مشخص شدن جواب آزمایش‌ها، پزشک متخصص ممکن است شما را به روانشناس یا متخصص دیگری ارجاع دهد.
