کودکی که کنترلش را از دست می‌دهد و خشمگین می‌شود می‌تواند برای خودش و اطرافیانش دردسرساز باشد. کودکانی که عصبانی می‌شوند یا در کنترل هیجان مشکل دارند امکان دارد گاهی کنترل خود را از دست بدهند و این خشم را مستقیما به والدین یا سایر مراقبان خود منتقل کنند. معمولا این احساس خشم به صورت داد زدن، کتک زدن و پرت کردن اشیاء ظاهر می‌شود. این رخداد ممکن است تجربه‌ای ترسناک و پراسترس برای شما و کودک باشد و فشار روانی مضاعفی بر هر دوی شما اعمال کند. در عین حال، رفتار مناسب، اصولی و درست با کودک عصبانی بسیار اهمیت دارد. برای آشنایی با مقوله عصبانیت کودک و چگونگی رفتار شما، به عنوان بزرگسال، در مواجهه با کودک عصبانی، با این مقاله کودکت همراه باشید. همچنین برای افزایش بردباری کودکان در برابر مشکلات و فشارها می‌توانید به این مقاله کودکت مراجعه کنید.
چگونه به کودک عصبانی خود کمک کنید؟
در ابتدا، بهتر است بدانید عصبانیت نوعی برقراری رابطه است. کودکی که خشمش را بروز می‌دهد مطمئنا پریشان‌احوال است. او مهارت کافی برای مدیریت احساسات و ابراز آن‌ها ندارد. ابراز خشم کودک ممکن است ناشی از ناقص بودن دایره لغات، ناتوانی در کنترل رفتارهای تکانشی یا نداشتن مهارت‌های حل مسئله باشد. شاید والدین این رفتار کودک را ادا و اطوار او تلقی کنند، اما کودکی که این‌گونه عصبانیتش را نشان می‌دهد؛ یعنی نتوانسته ناامیدی و خشمش را به شیوه‌ای دیگر، مثل حرف زدن یا حل مسئله، ابراز کند.
در نتیجه، نحوه برخوردتان با عصبانیت کودک بسیار مهم است و تعیین می‌کند که کودک در شرایط یکسان در آینده چگونه رفتار می‌کند، آیا دوباره خشمگین می‌شود یا راهی برای کنترل احساستش پیدا می‌کند. به این چند نکته دقت کنید:
- آرامش خود را حفظ کنید: هنگام روبرو شدن با کودک عصبانی، احتمال اینکه کنترلتان را از دست بدهید و صدایتان را بالا ببرید وجود دارد. اما اگر عصبانی شوید، شانس کمتری برای آرام کردن او دارید. با عصبانیت، کودک را بیشتر خشمگین خواهید کرد. بهتر است آرامشتان را حفظ کنید و با این رفتار، به او یاد دهید که هنگام عصبانیت رفتار درست کدام است.
- تسلیم نشوید: اگر کودک به دلیل خواسته‌ای نامعقول عصبانی شده است، تسلیم او نشوید. اگر به خواسته او عمل کنید، این رفتار را تشویق کرده‌اید و ممکن است باز هم چنین رفتاری از او سر بزند.
- به دنبال رفتار خوب باشید: وقتی کودک آرام شد، به او توجه ویژه‌ای کنید. همچنین، وقتی با آرامش و گفتگو احساساتش را بیان کرد، به او توجه مثبت نشان دهید.
- مهارت‌های حل مسئله را با او تمرین کنید: وقتی کودک آرام است، با او صحبت کنید و راه‌های ابراز احساسات از طریق گفتگو را به او یاد دهید. از او بپرسید چه احساسی دارد و به نظر او، باید چگونه مسائل را حل کرد؟
- محرک عصبانیت نباشید: بیشتر کودکان در زمان‌هایی مشخص دچار عصبانیت می‌شوند. برای مثال، وقت انجام تکالیف، وقت خواب یا بازی. معمولا والدین با امر و نهی کردن‌ها، دستورالعمل‌ها و هشدارها محرکی برای عصبانیت کودک می‌شوند. با کارهایی مثل یادآوری زمان خواب، مرحله به مرحله کردن کارها و همچنین، آماده کردن کودک می‌توانید از بروز عصبانیت او جلوگیری کنید.
بیشتر بخوانید: به جای عصبانیت از کودک خود مکث کنید
انواع عصبانیت و خشم
نحوه برخورد شما با عصبانیت به میزان شدت آن بستگی دارد. اولین قانون در برخورد بدون خشونت این است که تا حد ممکن نسبت به آن‌ها بی‌توجه باشید. حتی توجه منفی شما، مثل داد زدن، می‌تواند رفتار کودک را تشدید کند. اما وقتی خشم به سمت تنش فیزیکی پیش می‌رود، بی‌توجهی رفتار درستی نیست. بلکه ممکن است باعث آسیب به کودک یا دیگران شود. در این شرایط، صاحب‌نظران معتقدند کودک باید در فضای امنی قرار بگیرد. به شما و هیچ نوع محرک تشویقی دسترسی نداشته باشد. گاهی بهتر است محیط را ترک کنید، به عبارت دیگر، در دید کودک نباشید تا او هیچ توجهی دریافت نکند.
از تکنیک‌های رفتاری کمک بگیرید
اگر کودک بیش از اندازه عصبانی می‌شود و این عصبانیت باعث نگرانی یا سلب آرامش شما شده است، بهتر است حتما از یک متخصص کمک بگیرید. جلسات مشاوره می‌تواند به شما و فرزندتان کمک کند بحران را پشت سر بگذارید. استرس را کمتر کنید و رابطه‌تان را بهبود بخشید. می‌توانید از یکی از روش‌های درمانی، که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است، استفاده کنید.
- درمان تعاملی والد-کودک: این نوع مشاوره و درمان برای کودکان ۲ تا ۷ سال بسیار مفید است. والدین و کودک با هم تمرین‌هایی را انجام می‌دهند و مشاور به آن‌ها کمک می‌کند رابطه بهتری بسازند. در این درمان، شما یاد می‌گیرید به رفتار مثبت فرزند خود توجه کنید. رفتارهای بد کوچک او را فراموش کنید. همیشه، در حالی که آرامش خود را حفظ کرده‌اید، پاسخی به رفتار خشن او داشته باشید.
- آموزش مدیریت والدین: این آموزش نیز شبیه روش بالاست، با این تفاوت که در این روش فقط والدین حضور دارند.
- روش همکارانه و فعالانه: این برنامه بر این باور است که رفتارهای خشمگینانه کودک برای جلب توجه نیست و به علت نداشتن تجربه و مهارت کافی در برقراری ارتباط است. در این برنامه، تلاش می‌شود به کودکان مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباط آموزش داده شود.
چگونه متوجه رفتار خشن شویم؟
عصبانیت و بروز خشم اگر بیش از اندازه، با شدت فراوان یا بعد از ۶ یا ۷ سالگی رخ دهد، نگران‌کننده خواهد بود. هر چه سن کودک بالاتر می‌رود، پرخاشگری او خطرناک‌تر می‌شود. این خشم، در مدرسه و در کنار دوستان، احتمالا خطر بیشتری دارد. اگر کودک الگوی خاصی برای خشمگین شدن دارد، ممکن است به علت مشکلی باشد که نیاز به درمان دارد. برخی از این مشکلات عبارت‌اند از:
اگر کودک شما الگوی خاصی برای خشمگین شدن دارد، ممکن است به خاطر یک مشکل بخصوص باشد. برخی از این مشکلات شامل موارد زیر هستند:
- کم‌توجهی و بیش‌فعالی: کودکانی که دچار اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی‌اند، در برخی موارد مانند انجام تکالیف مدرسه، ممکن است به‌راحتی خشمگین شوند.
- اضطراب: کودک مضطرب نگرانی‌های خود را مخفی نگه می‌دارد، اما وقتی فشار در خانه یا مدرسه بیش از اندازه شود، این نگرانی‌ها از کنترل خارج می‌شوند و ظهور پیدا می‌کنند. کودک مضطربی که در مدرسه رفتار عادی دارد ممکن است در خانه با والدین رفتار بدی داشته باشد.
- اختلال یادگیری: اگر فرزندتان مدام در مدرسه عصبانی می‌شود و نمی‌تواند سر کلاس رفتاری عادی داشته باشد، شاید به علت این باشد که دچار اختلال یادگیری است و فهمیدن درس برایش دشوار است.
- اختلال پردازش حسی: بعضی بچه‌ها با پردازش احساسات و اطلاعاتی که از طریق حواس خود دریافت می‌کنند مشکل دارند. محیطی شلوغ، لباسی زبر یا فضایی پر از سروصدا باعث می‌شود کودک احساس ناراحتی یا فشار کند و رفتارهای پرخاشگرانه بروز دهد.
- اتیسم: هر کودک، در هر درجه و طیف اوتیسم، مقابل برخی تغییرات و مشکلات، عصبانی می‌شود. برخی کودکان مبتلا به اتیسم اختلال پردازش حواس نیز دارند که باعث اضطراب و تحریک آن‌ها می‌شود.
با توجه به اینکه عصبانیت ممکن است دلایل زیادی داشته باشد، تشخیص صحیح می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. ابتدا با متخصص اطفال صحبت کنید تا او مشکل پزشکی را بررسی کند. پس از آن، با روانپزشک یا روانشناس صحبت کنید تا با هم مشکلات را بررسی کنید.
بیشتر بخوانید: چگونه با کودک خود ارتباط کلامی موثر برقرار کنیم؟
وقتی تکنیک‌های رفتاری کافی نیست
متخصصان بر این باورند که درمان و مداخله در سنین پایین‌تر نتایج بهتری دارد. اما وقتی کودکان از سن مشخصی بزرگ‌تر می‌شوند یا تکنیک‌های رفتاری مؤثر نیست، چه باید کرد؟
- دارو: دارودرمانی، در مشکلاتی همچون بیش‌فعالی و اضطراب، می‌تواند به کودک کمک کند. کودکانی که مشکلات شدید رفتاری دارند می‌توانند با تشخیص پزشک از داروهای ضدروانپریشی استفاده کنند. البته این داروها باید در کنار تکنیک‌های رفتاری مصرف شوند.
- نگه داشتن: برخی تمرینات به والدین می‌آموزد که چگونه، در موارد خاصی که کودک به‌شدت خشونت فیزیکی دارد، او را نگه دارند و حرکاتش را محدود کنند. نگه داشتن کودک نیازمند درک آناتومی اوست و باید با آگاهی و تمرین این کار را انجام داد.
- مراکز درمانی: گاهی اوقات، اگر کودکی بیش از اندازه و غیرقابل کنترل خشن است، بهتر است مدتی را در مراکز درمانی سپری کند. در این مراکز، کودکان درمان‌های رفتاری و پزشکی دریافت خواهند کرد. هدف این مراکز این است که کودکان توانایی کنترل دقیق احساسات خود را به دست آورند.
کودک عصبانی نیازمند والدینی آرام است
مطمئنا، یادگیری و کنار آمدن با رفتار خشن کودکان چالش‌برانگیز خواهد بود. اما باعث بروز تغییرات در رفتار کودک خواهد شد. والدینی که آرام، مطمئن و باثبات‌اند می‌توانند به فرزندان خود کمک کنند تا حس بهتری داشته باشند و راحت‌تر درمان شوند. این چالش نیازمند صبر و انگیزه فراوان است. باید تکنیک‌های مختلفی را امتحان کرد. اگر مسیر را به‌درستی طی کنید، رابطه بهتر و خانواده خوشحال‌تری خواهید داشت.
اگر شما هم نظر یا تجربه‌ای درباره عصبانیت کودک و تربیت فرزند دارید، می‌توانید در قسمت نظرات یا شبکه اجتماعی کودکت با ما و والدین دیگر در میان بگذارید.
