گاز گرفتن یک رفتار معمول در بین نوزادان، کودکان نوپا و کودکان دو ساله است. با رشد کودک، بالا رفتن خود کنترلی در او و پیشرفت مهارت‌های حل مسئله، کودکان معمولاً از این مرحله عبور می‌کنند. با اینکه گاز گرفتن در بین کودکان خیلی رایج است، اما همچنان می‌تواند ناراحت‌کننده بوده یا حتی ممکن است به طرف مقابل آسیب بزند. بنابراین بهترین کار این است که از لحظه‌ی اول مشاهده‌ی این رفتار در صدد رفع آن برآیید. این مقاله به شما کمک می‌کند تا دلایل گاز گرفتن در کودکان را بدانید و ایده‌ها و راهکارهایی را برای پاسخ صحیح به این رفتار در دست داشته باشید.
بیشتر بخوانید: چگونه به کودک عصبانی خود کمک کنیم؟
دلایل گاز گرفتن در کودکان چه چیزهایی هستند؟
بعضی از بچه‌ها به صورت غریزی گاز می‌گیرند چون هنوز خود کنترلی در آنها رشد نکرده است. برای مثال زمانی که یک پسر سه ساله عروسک خواهر دو ساله‌ی خود را از دست او می‌گیرد، اولین واکنش دختر گاز گرفتن برادر خود و پس گرفتن عروسک است. او صبر نمی‌کند تا درباره‌ی روش‌های دیگری که می‌تواند رفتار کند و عواقب آنها فکر کند. در کنار این مثال، دلایل زیاد دیگری برای گاز گرفتن کودکان وجود دارند.
کودک ممکن است گاز بگیرد تا
- درد ناشی از دندان درآوردن خود را تسکین دهد.
بیشتر بخوانید: زمان دندان درآوردن کودک شما چه وقتی است؟
- درباره‌ی علت و معلول کاوش کند (وقتی گاز می‌گیرم چه اتفاقی می‌افتد؟)
- احساس گاز گرفتن را تجربه کند.
- نیازی از یک محرک دهانی را ارضا کند.
- از بچه‌های دیگر و بزرگسالان تقلید کند.
- احساس قوی بودن و کنترل داشتن بکند.
- توجه بگیرد.
- از خود دفاع کند.
- نیازها و خواسته‌های خود مانند گرسنگی یا خستگی را بیان کند.
- احساسات دشوار خود مانند ناامیدی، عصبانیت، پریشانی یا ترس را بیان کند (اینجا آدم‌های زیادی هستند و من احساس ناراحتی می‌کنم).
برای جلوگیری از گاز گرفتن در کودکان چه کار می‌توان کرد؟
خانواده‌ها برای پیشگیری از گاز گرفتن کودکان کارهای مختلفی می‌توانند انجام دهند.
- انتظارات شما از رفتار کودک باید صحیح، متناسب با سن او و بر اساس مهارت‌ها و توانایی‌های کنونی او باشد.
- مطمئن باشید که برنامه‌ی زمانی، کارهای روزانه و تغییر حالت کودک قابل پیش‌بینی و ثابت است. در وعده‌های غذایی و زمان خواب، سعی کنید کارهای یکسانی را در زمان یکسان انجام دهید. بچه‌های کوچک زمانی که بدانند چه چیز در انتظار آنهاست احساس آرامش بیشتری می‌کنند.
بیشتر بخوانید: کنترل و آرام کردن کودک بیش فعال بدون داد و فریاد
- وسایل و فعالیت‌هایی را در اختیار کودک قرار دهید که او را آرام کرده و تنش او را تخلیه کنند. بعضی از بچه‌ها یوگا یا تنفس عمیق را دوست دارند. خمیر بازی، توپ‌های فومی، حباب بازی، موسیقی آرامش‌بخش و دیگر موارد کاهش دهنده‌ی استرس را برای کودک فراهم کنید.
- از استراتژی‌های مثبت هدایت کننده برای کمک به رشد خود کنترلی در کودک خود استفاده کنید. برای مثال، هشدارهایی آهسته به کودک بدهید و به آرامی بگویید که انتظار چه رفتاری از او دارید.
- چیزهایی را برای گاز گرفتن در اختیار کودک قرار دهید! چیزهایی مانند دندان‌گیر یا یک پک پلاستیکی تمیز، خیس و یخ که در فریزر نگهداری شده است برای این کار مناسب هستند. قرار دادن این اشیا در اختیار کودک به او کمک می‌کند تا یاد بگیرد که چه چیزهایی را می‌تواند بدون آسیب زدن به دیگران گاز بگیرد.
در پاسخ به گاز گرفتن در کودکان چه باید کرد؟
با اینکه هر موقعیتی می‌تواند متفاوت باشد، اما در اینجا راهنمایی‌هایی کلی فراهم کرده ایم درباره‌ی اینکه چگونه می‌توان به‌طور صحیح به گاز گرفتن کودک پاسخ داد.
گاز گرفتن در نوزادان
نوزادان دنیای پیرامون خود را با دست‌ها، چشم‌ها و دهان خود کشف می‌کنند. اما نوزادان معمولا برای یاد گرفتن اینکه چه چیزهایی را می‌توانند یا نمی‌توانند گاز بگیرند به کمک نیاز دارند.
بیشتر بخوانید: زندگی با دو خردسال چگونه خواهد بود؟
اگر نوزاد یک گاز آزمایشی از سینه‌ی مادر یا شانه‌ی پدربزرگ خود گرفت، آرام بمانید و از سیگنال‌های آشکار استفاده کنید تا با او ارتباط برقرار کرده و به او بفهمانید که گاز گرفتن دیگران کار درستی نیست. گفتن یک «نه» یا «گاز نمی‌گیریم» به آرامی، یک پاسخ صحیح به نوزاد است.
گاز گرفتن در کودکان نوپا و پیش دبستانی
کودکان نوپا داران احساسات قوی بسیاری هستند که تازه دارند یاد می‌گیرند که چطور آنها را مدیریت کنند. کودکان نوپا ممکن است گاز بگیرند تا عصبانیت یا ناامیدی خود را بیان کرده یا اینکه دارای مهارت‌های زبانی کافی برای بیان احساسات خود نیستند.
گاز گرفتن در کودکان پیش دبستانی نسبت به کودکان نوپا کمتر شایع است. زمانی که یک کودک پیش دبستانی گاز می‌گیرد احتمالا به این دلیل است که چیزی در خانه یا برنامه‌ی مراقبتی او هست که باعث شده کودک ناراحت، ناامید، پریشان یا وحشت‌زده شود. همچنین یک کودک پیش دبستانی ممکن است برای گرفتن توجه یا در دفاع از خود گاز بگیرد.
بیشتر بخوانید: چرا پسرها نسبت به دخترها به حمایت عاطفی بیشتری نیاز دارند؟
شما می‌توانید کارهای زیر را هم برای کودکان نوپا و هم برای کودکان پیش دبستانی انجام دهید.
- اگر متوجه گاز گرفتن کودک شدید، سریعاً خود را به او رسانده و تا سطح کودک پایین بیایید. با کودکی که گاز گرفته با لحنی جدی، آرام و جمله‌ای قوی صحبت کنید:
گاز نمی‌گیریم. گاز گرفتن باعث درد می‌شه. نمی‌تونم به تو اجازه بدم که دوستت رو اذیت کنی!
سپس یک پیشنهاد به او بدهید:
می‌تونی به دوستت کمک کنی تا حالش بهتر بشه یا ساکت بنشینی تا بتونم با تو حرف بزنم
در صورت لزوم به کودک در انجام انتخابش کمک کنید.
- به کودکی که گاز گرفته شده، با کلمات و واکنش خود آرامش دهید:
متأسفم که دردت گرفت. بیا بریم کمی یخ بیاریم
اگر لازم است کمک‌های اولیه را روی او انجام دهید. در صورتی که هر دو طرف رضایت بدهند، می‌توانید کودکی که گاز گرفته است را در بهبود حال کودک آسیب‌دیده مشارکت دهید. به کودک آسیب‌دیده کمک کنید تا کاری برای انجام دادن پیدا کند.
- نهایتا، با کودکی که گاز گرفته است صحبت کنید. تماس چشمی با او برقرار کنید، با کلمات ساده حرف بزنید و صدای شما نرم و آرام باشد. سعی کنید بفهمید چه چیزی باعث گاز گرفتن کودک شده است. قانون را دوباره تکرار کنید:
اجازه نداریم کسی رو گاز بگیریم
از کلماتی استفاده کنید که احساسات را توصیف می‌کنند:
علی توپ تو رو گرفت. تو عصبانی شدی و علی رو گاز گرفتی. من به تو اجازه نمی‌دم به علی آسیب بزنی. گاز گرفتن ممنوع است.
درباره‌ی اینکه کودک چطور در آینده می‌تواند به موقعیتی مشابه پاسخ دهد با او بحث کنید.
اگر گاز گرفتن در کودکان تبدیل به عادت شد باید چه کار کنیم؟
اگر گاز گرفتن در کودک شما تبدیل به عادت شد و راهنمایی مثبت شما کارساز نبود، باید جلسه‌ای را با مربی کودک خود ترتیب دهید. به کمک هم می‌توانید برنامه‌ریزی کنید تا یک رویکرد یکسان را برای حل این مشکل در خانه و مدرسه در پیش بگیرید. با همفکری هم می‌توانید این رفتار کودک را به بحث گذاشته و علت پشت آن را پیدا کنید. سپس می‌توانید برنامه‌ای بریزید که علت را حل کرده و به کودک کمک کند تا گاز گرفتن را با یک رفتار قابل قبول جایگزین کند. این برنامه را برای چند هفته اجرا کنید اما صبور باشید. تغییر رفتارهایی که تبدیل به عادت شده اند دشوار است. با معلم یا معلمان کودک در تماس باشید تا بتوانید هرگونه تغییر در این رفتار را به هم گزارش دهید. بعد از چند هفته، میزان مؤثر بودن برنامه‌ی خود را ارزیابی کرده و در صورت نیاز آن را تغییر دهید.
چگونه به آنها کمک کنیم؟
در اینجا راهکارهایی آمده اند که برای حل عادت گاز گرفتن در کودکان مؤثر می‌باشند:
- به کودک خود دقت کنید تا بفهمید که گاز گرفتن کجا، کی و در چه موقعیت‌هایی اتفاق می‌افتد. گاهی اوقات لازم است که یک بزرگتر در کنار کودک باشد تا از گاز گرفتن او پیشگیری کند.
- به سیگنال‌هایی که از سمت کودک می‌آید توجه کنید. به او نزدیک باشید و اگر به نظر می‌رسد کودک آماده‌ی گاز گرفتن است به سمت او بروید.
- روش‌های قابل قبول بیان احساسات را به کودک پیشنهاد دهید. به کودک خود کمک کنید تا بین خواسته‌ها و نیازهای خود رابطه‌ای پیدا کند (علی، به برادرت بگو که هنوز داشتی با ماشینت بازی می‌کردی).
- از یک سیستم یادآوری استفاده کنید تا به کودک کمک کنید که چگونه احساسات قوی را با کلمات و افعال درست بیان کند (به دوستت بگو که خوشت نمی‌آد انقدر بهت نزدیک بشه).
- رفتار مثبت را با تشویق کلمات و افعال درست در کودک، تقویت کنید.
- فرصت‌هایی برای کودک ایجاد کنید تا بتواند تصمیم بگیرد و احساس توانمندی کند.
- مطمئن شوید که انتظارات شما مناسب با سن و شخصیت کودک شماست. انتظار انجام کاری که کودک قادر به انجام آن نیست، او را تحت فشار قرار می‌دهد. همین استرس می‌تواند موجب گاز گرفتن در کودکان شود.
- غذاهایی با بافت‌های متنوع را برای نیازهای حسی کودک برای تغذیه بهتر، در اختیار او بگذارید.
- کلماتی را به کودک بیاموزید تا بتواند محدودیت‌های مورد نیاز خود را تنظیم کند، از قبیل «نه»، «نکن» یا «این مال منه».
چه راهکارهایی به حل مشکل گاز گرفتن در کودکان کمک نمی‌کنند؟
استراتژی‌های زیر نباید برای حل مشکل گاز گرفتن در کودکان استفاده شوند:
- به کودک برچسب نزنید. برچسب‌های منفی می‌توانند بر نگرش شما نسبت به کودکتان اثر بگذارند و حتی می‌توانند نحوه‌ی احساسات کودک نسبت به خودش را تحت تأثیر قرار دهند.
- هرگز کودک را گاز نگیرید تا او را تنبیه کنید یا به او بفهمانید که گاز گرفته شدن چه حسی دارد. گاز گرفتن کودک این پیام را به او می‌تواند که استفاده از خشونت یک رفتار قابل قبول است که می‌تواند برای حل مسائل استفاده شود.
بیشتر بخوانید: چرا تنبیه کودک بی فایده است و به جای آن چه کاری باید انجام دهید؟
- از عصبانی شدن، داد کشیدن یا خجالت‌زده کردن کودک بپرهیزید.
- بعد از گاز گرفتن کودک به او زیاد توجه نکنید. در کنار اینکه این توجه معمولاً منفی است، همچنین می‌تواند رفتار گاز گرفتن را در کودک تقویت کرده و باعث شود که کودک آن را تکرار کند.
- کودکی که گاز گرفته و کودکی که گاز گرفته شده را مجبور نکنید با هم بازی کنند.
بیشتر بخوانید: تنبیه کودکان ؛ آری یا نه؟
- برا حل مشکل گاز گرفتن در کودکان کودکی که گاز گرفته را تنبیه نکنید. تنبیه کردن به کودکان کمک نمی‌کند که قوانین و خود کنترلی را یاد بگیرند. به جای آن، تنبیه، کودک را عصبانی، ناامید، جسور و شرم‌زده می‌کند. تنبیه کردن همچنین روابط بین شما و کودکتان را خراب می‌کند.
