مهارت های اجتماعی کودکان به آنها اجازه می‌دهد تا از روابط اجتماعی بهتر با همسالان خود لذت ببرند. اما مزایای مهارت‌های اجتماعی قوی بسیار فراتر از مقبولیت اجتماعی است. کودکانی که مهارت‌های اجتماعی بهتری دارند از مزایای بهتری بهره‌مند می‌شوند. برای مثال، مطالعه‌ای نشان داد که مراحل اجتماعی شدن کامل و مهارت های خوب ممکن است استرس را در کودکانی که در مهدکودک اند کاهش دهد.
مهارت های اجتماعی کودکان مجموعه‌ای از مهارت‌هایی‌اند که، با بزرگ‌تر شدن کودک، نیاز به اصلاحات مداوم دارند. آنها چیزهایی نیستند که کودک شما دارد یا ندارد، بلکه مهارت‌هایی‌اند که با تلاش و تمرین می‌توان آنها را آموخت و تقویت کرد.
به‌دنبال لحظاتی باشید که می‌توانید به کودکانتان آموزش دهید و در بهتر انجام دادن کارها به کمکشان کنید. برخی از مهارت‌های اجتماعی کاملا پیچیده‌اند. مانند درک اینکه جسور بودن هنگام درگیری با دوستان بسیار مهم است. یا درک اینکه هنگامی که با نظر داور موافق نیستند سکوت کنند.
| آنچه در این مقاله می‌خوانید: |
فواید تقویت مهارت های اجتماعی کودکان
مهارت های اجتماعی کودکان فواید زیادی برای آنها دارند. این مهارت‌ها با موفقیت در مدرسه و روابط بهتر با همسالان ارتباط دارند.
- نتایج بهتر تحصیلی و شغلی. محققان ایالت پنسیلوانیا و دانشگاه Duke دریافتند که کودکانی که در اشتراک‌گذاری، گوش دادن، همکاری (مشارکت) و پیروی از قوانین بهترند، در ۵ سالگی، تمایل بیشتری برای رفتن به مدرسه دارند. همچنین در مقایسه با دیگر کودکان، احتمال اینکه در ۲۵ سالگی کارمند تمام‌وقت باشند بیشتر است.
- موفقیت بیشتر در زندگی. مهارت‌های اجتماعی خوب به کودکان کمک می‌کنند تا آینده روشن‌تری داشته باشند. طبق مقاله منتشرشده در مجله بهداشت عمومی آمریکا، مهارت‌های عاطفی و اجتماعی کودکان در کودکستان بزرگ‌ترین پیش‌بینی‌کننده موفقیت آنها در بزرگسالی است.
- دوستی‌های مستحکم‌تر. کودکانی که مهارت‌های اجتماعی بالایی دارند و با همسالان خود سازگارند به‌راحتی با دیگران دوست می‌شوند. در حقیقت، مقاله منتشرشده در دانشنامه بین‌المللی علوم اجتماعی و رفتاری نشان می‌دهد که دوستی‌های دوران کودکی برای سلامت روان کودکان مفیدند.
دوستی همچنین به کودکان فرصت می‌دهد تا مهارت‌های اجتماعی پیشرفته‌تری مانند حل مسائل و رفع اختلاف را بیشتر تمرین کنند.
مهارت های اجتماعی ضعیف چه نتایجی در پی دارند؟
کودکانی که فاقد مهارت‌های عاطفی و اجتماعی‌اند بیشتر در معرض موارد زیر قرار دارند:
- وابستگی به کمک‌های دیگران،
- مشکلات حقوقی،
- سوء مصرف مواد مخدر،
- مشکلات ارتباطی.
نداشتن مهارت‌های اجتماعی برای تعامل با دیگران استرس‌آور خواهد بود. برای مثال، جدایی از خانواده باعث استرس در کودکان می‌شود. وقتی آنها قادر به برقراری ارتباط مؤثر با دیگران نباشند فقط بدتر می‌شود.
خبر خوب این است که مهارت‌های اجتماعی قابل‌آموزش‌اند. هرگز برای آنکه به کودکان نشان دهید چگونه با دیگران کنار بیایند زود نیست و هرگز برای تقویت این مهارت‌ها دیر نیست. در ابتدا با اصلی‌ترین مهارت‌های اجتماعی شروع کنید و به‌مرور مهارت‌های کودکتان را تقویت کنید.
محققان دریافته‌اند که کودکان، پس از یادگیری مهارت‌های اجتماعی، کاهش کورتیزول، هورمونی که در شرایط استرس‌زا ترشح می‌شود، را تجربه می‌کنند.
مهارت اجتماعی اشتراک‌گذاری در کودکان
تمایل به اشتراک گذاشتن میان‌وعده یا اسباب‌بازی می‌تواند به کودکان در ایجاد و حفظ دوستی کمک کند. طبق تحقیقی که در Psychological Science منتشر شده است، کودکان از ۲ سالگی می‌توانند تمایل به اشتراک‌گذاری نشان دهند، اما معمولاً فقط در مواقعی که منابعشان فراوان باشد.
باوجوداین، کودکان در سنین بین ۳ تا ۶ سال اغلب درمورد تقسیم وسایل باارزششان خودخواه‌اند. کودکان ممکن است در به اشتراک گذاشتن نیمی از کلوچه خود بی‌میل باشند، زیرا این کار برایشان به این معنی است که لذت کمتری خواهند برد. همین کودکان ممکن است اسباب‌بازی خاصی را، که علاقه‌ای به بازی با آن ندارند، به‌راحتی با دیگران به اشتراک بگذارند.
در ۷ یا ۸ سالگی کودکان بیشتر نگران عدالت می‌شوند و تمایل بیشتری برای اشتراک‌گذاری دارند. کودکانی که احساس خوبی نسبت به خودشان دارند، بیشتر از دیگران، تمایل به اشتراک‌گذاری دارند. این کار به آنها کمک می‌کند تا حس خوبی نسبت به خودشان پیدا کنند. آموزش اشتراک‌گذاری به کودکان می‌تواند عزت‌نفسشان را تقویت کند.
نحوه تمرین
درحالی‌که نمی‌خواهید کودکتان را مجبور کنید که اسباب‌بازی خاصی را با کودکان خاصی به اشتراک بگذارند، می‌توانید وقتی او را می‌بینید به‌طور منظم به این کار اشاره کنید.
کودکتان را برای به اشتراک گذاشتن تحسین کنید و به او نشان دهید که دیگران چه احساسی پیدا می‌کنند. چنین جملاتی بگویید: «تو تصمیم گرفتی که میان‌وعده خودت را با خواهرت شریک شوی، من حدس می‌زنم او از این بابت خوشحال شود. این کار بسیار خوبی است.»
مهارت اجتماعی همکاری در کودکان
همکاری یعنی کار کردن با یکدیگر برای رسیدن به هدفی مشترک. کودکانی که با دیگران همکاری می‌کنند به درخواست دیگران احترام می‌گذارند. آنها همچنین مشارکت، تعاون و کمک می‌کنند.
مهارت‌های خوب همکاری برای سازگاری موفق با جامعه ضروری است. کودک شما باید در زمین بازی و کلاس درس با همکلاسی‌هایش همکاری داشته باشد.
همکاری در بزرگسالان نیز مهم است. بیشتر محیط‌های کاری براساس توانایی‌های کارمندان در انجام فعالیت های گروهی پیشرفت می‌کنند. همکاری در روابط عاشقانه نیز اصل مهمی است.
تقریباً در سه‌ونیم سالگی، کودکان خردسال می‌توانند برای رسیدن به هدفی مشترک با همسالانشان همکاری کنند. برای کودکان، همکاری ممکن است شامل ساختن برج اسباب‌بازی تا انجام بازی‌هایی باشد که نیاز به مشارکت دیگران دارند.
بعضی از آنها ممکن است مدیریت کار را برعهده بگیرند، درحالی‌که دیگران با رعایت دستورالعمل‌ها و دستورها راحت‌ترند. در هر صورت، همکاری فرصت خوبی برای کودکان است تا درمورد خودشان بیشتر بیاموزند.
نحوه تمرین
درباره اهمیت کار تیمی و چگونگی بهتر شدن شغل‌ها هنگام مشارکت دیگران صحبت کنید.
فرصت‌هایی را برای همکاری همه اعضای خانواده با یکدیگر ایجاد کنید. چه محول کردن کار خاصی هنگام تهیه غذا باشد چه محول کردن کاری سخت و روزمره که از خانواده جدایی‌ناپذیر است؛ بر اهمیت همکاری تأکید کنید.
مهارت گوش دادن
گوش دادن فقط به معنی ساکت ماندن نیست، بلکه به معنی توجه به صحبت‌های دیگران است. گوش دادن هم یکی از مؤلفه‌های اصلی ارتباط سالم است. به‌هرحال، بیشتر یادگیری در مدرسه به مهارت گوش دادن کودک به صحبت‌های معلم بستگی دارد.
توجه ویژه به صحبت‌ها، یادداشت‌برداری و تفکر درباره حرف‌هایی که زده می‌شود حتی از پیشرفت تحصیلی فرزندتان هم مهم‌تر است. دادن فرصت‌های فراوان به کودک برای تمرین گوش دادن می‌تواند این مهارت را تقویت کند.
لازم است کودکتان، با علم به اینکه چگونه به رئیس، شریک عاطفی و دوستانش گوش دهد، بزرگ شود. تسلط بر این مهارت ممکن است در عصر وسایل دیجیتالی دشوار باشد. زیرا بسیاری از افراد تمایل دارند، هنگام مکالمه با دیگران، به تلفن همراه هوشمندشان خیره شوند.
نحوه تمرین
هنگام کتاب خواندن برای کودکان، به‌طور متناوب مکث کنید و درباره آنچه خوانده‌اید از آنها سؤال بپرسید. مکث کنید و بگویید: «آنچه را تا اینجای داستان به یاد می‌آوری به من بگو.»
به آنها کمک کنید تا جاهایی را که جا انداخته‌اند پر کنند. تشویقشان کنید به گوش دادن ادامه دهند. به آنها اجازه ندهید، هنگام صحبت کردن دیگران، حرفشان را قطع کنند.
مهارت پیروی از دستورالعمل‌ها
کودکانی که برای پیروی از دستورالعمل‌ها تلاش می‌کنند نتایج مختلفی را تجربه خواهند کرد. از اجبار برای انجام دوباره تکالیف گرفته تا دچار مشکل شدن به‌دلیل بی‌انضباطی. پیروی نکردن از دستورالعمل‌ها ممکن است مشکلی بزرگ باشد.
چه به فرزندانتان دستور دهید اتاقشان را تمیز کنند یا به آنها بگویید چگونه مهارت فوتبالشان را تقویت کنند. برای کودکان مهم است که بتوانند جهت‌گیری داشته باشند و از دستورات پیروی کنند.
قبل از اینکه از کودکانتان توقع داشته باشید که در این امر خوب عمل کنند، لازم است خودتان در راهنمایی کردن مهارت کافی داشته باشید. برخی از اشتباهاتی که باید از آنها اجتناب کرد عبارت‌اند از:
- در یک زمان، بیش از یک دستور به کودکتان ندهید. به‌جای اینکه بگویید «کفش‌هایت را بردار، کتاب‌هایت را کنار بگذار و دستانت را بشور»، قبل از دادن دستور بعدی، اجازه دهید تا کفش‌هایش را بردارد.
- دستورالعمل‌هایتان را مانند سؤال بیان نکنید. پرسیدن « امکان دارد همین الان کتابت را برداری؟» به این معنی است که کودکتان گزینه نه گفتن را دارد. هنگامی که به فرزندانتان دستور می‌دهید، از آنها بخواهید آنچه گفتید تکرار کنند. بپرسید: «اکنون باید چه کاری انجام دهی؟» و منتظر بمانید تا آنچه شنیده اند توضیح دهند.
- فراموش نکنید که اشتباهات طبیعی‌اند. طبیعی است که کودکان خردسال حواسشان پرت شود، بدون اراده رفتار کنند یا فراموش کنند که چه کاری باید انجام دهند. به هر اشتباه به چشم فرصتی برای کمک به تقویت مهارت‌ها نگاه کنید.
نحوه تمرین
کودکتان را برای انجام دستورالعمل‌ها با گفتن عباراتی مانند «ممنونم که با اولین باری که گفتم تلویزیون را خاموش کردی» تحسین کنید.
اگر فرزندتان برای انجام دستورالعمل‌ها تلاش می‌کند، به او فرصت دهید تا از دستورات ساده پیروی کند. جملاتی مانند «آن کتاب را به من بده» را بگویید و فوراً او را برای انجامش تحسین کنید.
احترام به فضای شخصی
برخی کودکان هنگام صحبت کردن به صورت مخاطبشان نزدیک می‌شوند. دیگران، بدون اینکه تصور کنند مخاطب اذیت می‌شود، هنگام صحبت به او می‌چسبند. بسیار مهم است که به کودکانتان بیاموزید چگونه به فضای شخصی دیگران احترام بگذارند.
قوانینی در خانه ایجاد کنید تا کودکان را به احترام به فضای شخصی دیگران ترغیب کند. «هنگامی که در بسته است، در بزنید» و «دستانتان را به‌سمت خودتان نگه دارید». این موارد فقط چند نمونه‌اند.
اگر کودکتان چیزی را از دست دیگران می‌قاپد یا هنگامی که بی‌حوصله است ضربه می‌زند، پیامدهای آن را تعیین کنید. اگر کودکتان هنگام صحبت کردن خیلی نزدیک به دیگران می‌ایستد و به آنها می‌چسبد، از آن همچون لحظه‌ای قابل‌آموزش استفاده کنید. فرزندتان را کنار بیاورید و او را درباره مسائل مربوط به فضای شخصی راهنمایی کنید.
نحوه تمرین
به کودکانتان بیاموزید تا هنگام گفت‌وگو به‌اندازه طول دستانش با دیگران فاصله داشته باشد. هنگامی که در صف ایستاده‌اند، درباره اینکه تا چه حد به فرد روبه‌رویی خود نزدیک باشند و اینکه دستانشان را کنار خودشان نگه دارند، صحبت کنید. شما می‌توانید، برای کمک به آنها در تمرین توصیف فضای شخصی مناسب، سناریوهای مختلفی بازی کنید.
مهارت اجتماعی برقراری ارتباط چشمی
ارتباط چشمی خوب قسمت مهمی از ارتباطات است. برخی از بچه‌ها تلاش می‌کنند که به شخصی که با آنها صحبت می‌کنند نگاه کنند. درصورتی‌که کودکتان خجالتی است و ترجیح می‌دهد به زمین خیره شود یا وقتی غرق در کار دیگری است به‌راحتی نگاه نمی‌کند، بر اهمیت ارتباط چشمی خوب تأکید کنید.
اگر کودکتان با ارتباط چشمی مشکل دارد، به او یادآوری کنید. با صدای آرام بپرسید «هنگامی که فردی با شما صحبت می‌کند، چشمانت باید کجا را نگاه کنند؟» شما نمی‌خواهید در کودک خجالتی اضطراب بیشتری ایجاد کنید. وقتی کودکتان به یاد می‌آورد که هنگام صحبت کردن باید به دیگران نگاه کند، او را تحسین کنید.
نحوه تمرین
حتی ممکن است به کودکانتان نشان دهید که داشتن مکالمه با شخصی که ارتباط چشمی برقرار نمی‌کند چه احساسی دارد:
- از آنها بخواهید، هنگامی که به زمین خیره شده‌اید، چشمانتان را بسته‌اید یا به هر جایی غیر از او نگاه می‌کنید، ماجرایی را برایتان تعریف کند.
- از او بخواهید، هنگامی که با وی ارتباط چشمی مناسبی برقرار کرده‌اید، داستان دیگری برایتان تعریف کند.
- پس‌ازآن درباره احساسش به هر دو مکالمه صحبت کنید.
مؤدب بودن در کودکان
گفتن لطفاً و متشکرم و استفاده از آداب خوب غذا خوردن می‌تواند به کودک کمک زیادی کند. معلمان، والدین دیگران و کودکان دیگر به کودک با ادب و خوش رفتار احترام می‌گذارند.
البته، آموزش آداب اخلاقی گاهی اوقات مانند نبردی دشوار است. از آروغ زدن پشت میز تا رفتار ناسپاسانه، همه کودکان برخی اوقات آداب اخلاقی را از خود دور می‌کنند. بااین‌حال، برای کودکان مهم است که بدانند چگونه مؤدب باشند و احترام بگذارند. خصوصاً زمانی که در خانه شخص دیگری یا در مدرسه‌اند.
نحوه تمرین
با ادب خود الگوی خوبی باشید. به این معنی که به‌طور منظم به کودکتان بگویید «نه، ممنونم» و «بله، لطفاً».
هنگام تعامل با دیگران حتماً مؤدب باشید. هنگامی که کودکتان مؤدبانه رفتار نمی‌کند، به او یادآوری کنید. در مقابل، هنگامی که رفتار مؤدبانه از او دیدید، تحسینش کنید.
سخن پایانی
اگر به نظر می‌رسد فرزندتان بیشتر از بچه‌های دیگر با مهارت های اجتماعی مشکل دارد، با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید. اگرچه ممکن است به تقویت اضافی و رشد بیشتر نیاز باشد، اما نداشتن مهارت‌های اجتماعی می‌تواند نشانه مشکلات دیگری باشد.
کودکانی که مشکلات بهداشت روان مانند اختلال بیش‌فعالی یا کمبود توجه (ADHD) یا اوتیسم دارند ممکن است ازنظر اجتماعی عقب‌تر باشند. متخصصان می‌توانند وضعیت کودکتان را ارزیابی کنند و تشخیص دهند که آیا برای بهبود مهارت‌های اجتماعی به درمان نیاز است یا نه.
