تقریباً همه خانم‌های باردار در دوره بارداری به‌نحوی در موقعیت تصمیم‌گیری برای مصرف کردن یا نکردن دارو قرار می‌گیرند. لازم است در این شرایط ضمن مشورت با پزشک یا دکتر داروساز براساس نیازهای بدن مادر و ملاحظات مربوط به خطرات احتمالی دارو برای جنین تصمیم درست گرفته شود. در این مقاله کودکت مصرف دارو در بارداری بویژه داروهایی که مصرف آنها بدون نسخه رایج هستند بررسی می‌شود.
اثرات بسیاری از داروها در دوران بارداری مطالعه نشده است، زیرا مطالعه روی افراد باردار ریسک بروز عارضه برای جنین را در پی دارد. اما برخی داروها چون در طول سال‌های زیادی در بارداری مصرف شده‌اند و عارضه‌ای از آنها روی جنین دیده نشده است از نظر پزشکان ایمن به شمار می‌روند. ازاین‌رو حتماً ضروری است که قبل از مصرف هرگونه فرآورده دارویی اعم از داروی نسخه‌ای یا بدون نسخه با پزشک، دکتر داروساز یا ماما مشورت کنید.
از سوی دیگر توجه به این نکته بسیار ضروری است که، بدون مشورت پزشک، هیچ دارویی را که قبلاً استفاده می‌کرده‌اید قطع یا در روند مصرف آن تغییر ایجاد نکنید. این کار ممکن است به شما و روند رشد در جنین آسیب وارد کند. همیشه به خاطر داشته باشید، در هر مراجعه به پزشک، حتماً لیست سایر داروهایی را که به هر دلیل برای سایر مشکلات یا بیماری‌هایتان استفاده میکنید یادآوری کنید.
اگرچه مصرف برخی داروها در دوران بارداری ممکن است منجر به بروز نقص در جنین شود، اما مشاهده شده که همین داروها ممکن است در شرایطی در دوره بارداری تجویز شوند. ازاین‌رو می‌توان نتیجه گرفت که مصرف کردن یا نکردن یک دارو در دوره بارداری حتماً باید به‌طور فردی زیر نظر پزشک بررسی شود تا ریسک و فایده آن را ارزیابی کند.
داروهای بدون نسخه
داروهای بدون نسخه آن دسته از داروهایی‌اند که بدون نیاز به تجویز پزشک می‌توانید از داروخانه‌ها تهیه کنید. به این داروها در اصطلاح داروهای Over The Counter یا OTC نیز گفته می‌شود. داروسازان در داروخانه‌ها و نیز در مراکز اطلاعات دارویی می‌توانند اطلاعات مفید و کارآمدی از نحوه مصرف و ملاحظات خاص این داروها در اختیار شما قرار دهند تا تجربه بهتری در استفاده از آنها داشته باشید و کمتر با عوارضشان روبه‌رو شوید. به دلیل حساسیت بالای مصرف دارو در دوران بارداری، لازم است حتماً قبل از مصرف داروهای بدون نسخه باردار بودنتان را به کادر درمان اطلاع دهید. برای مثال اگر کسی به‌‌جای شما برای تهیه دارو به داروخانه می‌رود لازم است حتماً به دکتر داروساز اعلام کند که دارو را برای خانم باردار تهیه می‌کند.
در ادامه لیستی آورده شده است از داروهای بدون نسخه رایجی که با مشورت پزشک، پس از ارزیابی علائم، تنها درصورت نبود گزینه جایگزین، قابل تجویزند. توجه کنید، در شرایطی غیر از شرایط ذکرشده، استفاده این داروها مجاز نیست.
مصرف داروی فنیل افرین یا سودوافدرین در بارداری
هر دو مورد داروهای ضداحتقان‌اند (ضد گرفتگی) و به‌تنهایی یا در برخی فرآورده‌های ضد سرماخوردگی وجود دارند. از مصرف این داروها در سه‌ماهه اول بارداری باید اجتناب شود. مصرف قطره یا اسپری بینی این داروها نیز بدون صلاحدید پزشک توصیه نمی‌شود و داروی ایمن جایگزین می‌تواند اسپری کرومولین سدیم باشد.
مصرف داروی گایافنزین در بارداری
این دارو خلط‌آور است و به‌تنهایی یا در ترکیب با سایر داروها وجود دارد. از مصرف این دارو در سه‌ماهه اول بارداری خودداری کنید. این دارو ممکن است به‌صورت ترکیبی در برخی از فرآورده‌های دارویی مربوط به دستگاه تنفس نیز وجود داشته باشد.
داروی فکسوفنادین
به‌عنوان یک داروی ضد حساسیت، ممکن است بهترین گزینه برای کنترل علائم حساسیت نباشد و جایگزین‌های ایمن آن کلرفنیرامین، ستیریزین یا لوراتادین‌اند.
- برخی داروهای ضد درد نظیر آسپیرین، ایبوپروفن، دیکلوفناک و ناپروکسن بهتر است در بارداری مصرف نشوند، به‌خصوص سه‌ماهه آخر. در مقاله «چه داروهایی برای کاهش درد در دوران بارداری می‌توان مصرف کرد؟» به‌تفصیل درباره ملاحظات مصرف این داروها در بارداری صحبت شده است.
لازم به ذکر است که در برخی شرایط، طبق صلاحدید پزشک، ممکن است هریک از این داروها استفاده شود. برای مثال پزشک ممکن است آسپیرین با دوز پایین را برای پیشگیری از برخی مشکلات در بارداری تجویز کند.
داروی بیسموت
برای رفع اسهال در بارداری بهتر است قبل از هفته ۲۰ با احتیاط مصرف شود و بعد از هفته ۲۰ بارداری مصرف آن توصیه نمی‌شود. داروی لوپرامید برای رفع اسهال می‌تواند گزینه انتخابی پزشک شما باشد. اگرچه در هر صورت لازم است قبل از استفاده از داروی ضد اسهال، پزشک شمار را ارزیابی و معاینه کرده باشد.
روغن کرچک
در بارداری انتخاب مناسبی نیست و می‌توان برای پیشگیری از یبوست یا رفع آن در بارداری از سایر روش‌های ایمن بهره برد.
در ادامه لیستی آمده است از داروهای بدون نسخه‌ای که به نظر می‌رسد در بارداری ایمن‌اند. لازم به یادآوری است که پیش از مصرف هر دارویی در بارداری با پزشک یا دکتر داروساز حتما مشورت کنید.
مصرف دارو برای رفع حساسیت و آلرژی در دوران بارداری
- دیفن هیدرامین (توجه کنید این دارو در دوزهای بالا ممکن است ایمن نباشد)،
- لوراتادین،
- ستیریزین.
مصرف دارو برای رفع سرماخوردگی در بارداری
- استامینوفن،
- قطره سدیم کلراید (نرمال سالین).
هشدار: برخی فرآورده‌های ضد سرماخوردگی الکل زیادی دارند که می‌تواند بروز آسیب ناشی از الکل بر جنین شود. قبل از مصرف شربت‌های ضد سرفه یا ضد سرماخوردگی در بارداری حتماً به دکتر داروساز یا پزشکتان اطلاع دهید که باردارید.
مصرف دارو برای رفع اسهال در بارداری
لوپرامید: مصرف لوپرامید پس از سه‌ماهه اول بارداری و تنها به مدت ۲۴ ساعت می‌تواند ایمن باشد. برای مصرف طولانی‌تر حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید. لازم به ذکر است که در شرایط بروز اسهال ابتدا باید منشأ آن تشخیص داده شود.
مصرف دارو برای رفع یبوست در بارداری
پسیلیوم (پوست اسفرزه)، پلی اتیلن گلایکول و منیزیوم هیدروکساید داروهای ایمنی در درمان یبوست در بارداری‌اند. اما مهم است که برای مدیریت یبوست در بارداری با صلاحدید پزشک اقدام به مصرف دارو کنید.
مصرف دارو برای رفع سردرد در بارداری
- استامینوفن
مصرف دارو برای رفع سوزش سر دل در بارداری
- منیزیوم هیدروکساید،
- فاموتیدین.
مصرف دارو برای رفع تهوع و استفراغ در بارداری
- دیفن هیدرامین،
- ویتامین B6.
همواره به یاد داشته باشید که نمی‌توان ادعا کرد مصرف دارویی صددرصد ایمن است و هیچ آسیبی به جنین وارد نمی‌کند. لذا همواره منافع و خطرات احتمالی مصرف دارو در بارداری را باید پزشک و/یا دکتر داروساز بسنجد. گاهی مصرف نکردن یک دارو و کنترل نکردن وضعیت بیماری مادر می‌تواند آسیب‌زننده‌تر از مصرف آن برای جنین باشد.
