اگر از کودکی بدرفتاری دیدید اجازه مداخله دارید؟ شما می‌توانید به سایر کودکان امر و نهی کنید؟ این سؤالات ممکن است بارها برایتان مطرح شده باشد. وقتی صحبت از مداخله به میان می‌آید، دو موضوع مطرح می‌شود؛ اول اینکه ممکن است دخالت شما نوعی بی‌احترامی به والدین کودک به حساب آید و دوم اینکه ممکن است رفتار کودک خطرناک باشد و به سایر کودکان آسیب بزند، پس واقعا نمی‌توان رفتار کودک را نادیده گرفت. در چنین شرایطی، راه‌حل چیست و چه باید کرد؟ آیا ما حق تربیت کردن بچه های دیگران را داریم؟
اگر شرایط به گونه‌ای باشد که احساس خطر می‌کنید و فکر می‌کنید باید برای محافظت از کودکتان اقدامی کنید، پس دست به کار شوید. در چنین شرایطی، مداخله شما دخالت و بی‌احترامی به والدین کودک محسوب نمی‌شود، اما در نظر داشته باشید پاسخ به این سؤال از موقعیتی به موقعیت دیگر متفاوت است. در ادامه این مقاله کودکت، به بررسی چند موقعیت مشابه و بهترین واکنش در چنین موقعیت‌هایی پرداخته می‌شود.
موقعیت هایی که ممکن است از خود بپرسید حق تربیت کردن بچه های دیگران را دارید یا خیر
موقعیت اول
شما و سایر والدین که در یک محله زندگی می‌کنید و کودکان هم‌سن دارید، با شروع سال تحصیلی، برای کم کردن هزینه‌ها و کمک به کنترل ترافیک، تصمیم می‌گیرید هر ماه یک نفر مسئول بردن و آوردن کودکان به مدرسه شود. بعد از گذشت چند ماه، نوبت شما می‌رسد. در روزهای اول، متوجه بدرفتاری یکی از کودکان می‌شوید. او مدام دعوا می‌کند، کودکان دیگر را مسخره می‌کند و از کلمات نامناسب استفاده می‌کند. در چنین موقعیتی چه می‌کنید؟ آیا حق تربیت کردن بچه های دیگران را دارید؟
رفتار نادرست: مداخله کنید و رفتارهای نامناسب کودک را متوقف کنید، اما والدینش را در جریان رفتارهای او و واکنش خود قرار نمی‌دهید، چون نگران هستید آن‌ها مداخله شما را بی‌احترامی به خود تلقی کنند.
رفتار درست: مداخله کنید و رفتارهای نامناسب کودک را متوقف کنید، می‌توانید برای ماشین خود قوانینی وضع کنید و با قاطعیت و آرامش، از کودکان بخواهید قوانین را رعایت کنند، در عین حال، والدین کودک را نیز در جریان رفتارهای کودک و واکنش خود قرار دهید. والدین باید بدانند چه اتفاقی افتاده است و ماجرا را از زبان شما هم بشنوند. بدون هر نوع قضاوتی، واقعیت‌ها را برای والدین کودک بازگو کنید و اگر دوباره رفتار کودک تکرار شد، با هم‌اندیشی راه‌حلی پیدا کنید. در ماشین، شما مدیر هستید و وظیفه حفظ سلامت روان و جشم کودکان به عهده شماست. اگر کودکی قوانین را زیر پا بگذارد و شما واکنشی نشان ندهید، احتمالا الگوی بدی ایجاد خواهید کرد.
موقعیت دوم
بعدازظهر است و به همراه کودک به پارک می‌روید و مقداری گچ رنگی به همراه دارید. در پارک، کودک با گچ‌ها شروع به نقاشی کشیدن می‌کند، خیلی زود، دو پسربچه پنج ساله پیدا می‌شوند و از شما تعدادی گچ می‌خواهند. گچ‌ها را به آن‌ها می‌دهید، اما خیلی زود دوباره برمی‌گردند و درخواستشان را تکرار می‌کنند، این بار کودکتان مخالفت می‌کند، ولی پسرها به زور گچ‌ها را از او می‌گیرند و می‌روند.
رفتار نادرست: سر کودکان داد بزنید و بخواهید گچ‌ها را پس بیاورند. با چنین برخوردی، احتمالا کودکان از شما می‌ترسند و والدین آن‌ها نیز حالت تدافعی به خود می‌گیرند.
رفتار درست: در ابتدا به کودکان نشان دهید حضور دارید و از آن‌ها بخواهید درخواست خود را با لحنی آرام مطرح کنند، گاهی همین حرکت جلوی بروز رفتارهای خشن را می‌گیرد. اما اگر کودکان در حضور شما همچنان زورگویی کردند و به رفتار خشن خود ادامه دادند، با لحنی آرام ولی محکم بگویید: «ما چیزی را به زور از کسی نمی‌گیریم، با این کار ممکن است به یک نفر آسیب بزنید.» برایشان توضیح دهید فرزندتان اگر دوست داشته باشد، می‌تواند وسایلش را با بقیه سهیم شود، اما بهتر است بخشیدن و تقسیم کردن را به کودک توضیح دهید و این رفتار دو‌طرفه باشد.
موقعیت سوم
هم‌بازی دختر چهار ساله‌تان به خانه شما آمده است، او نه تنها مدام سعی در کنترل دخترتان دارد، بلکه همه اسباب‌بازی‌هایش را دور اتاق و خانه ریخته است و حاضر به جمع کردن ریخت و پاش‌ها هم نیست.
رفتار نادرست: او را مجبور می‌کنید وسایل را جمع کند یا او را به خانه خودش بفرستید.
رفتار درست: خانه شما قوانین خاص خود را دارد. بنابراین، ضمن حفظ آرامش، ابتدا قوانین خانه را برای کودک توضیح دهید. برای مثال بگویید: «در خانه ما، هر کس وسایلی را که ریخته خودش جمع می‌کند.» بعد با ارائه یک پیشنهاد، او را تشویق به انجام کار کنید. برای مثال بگویید: «بعد از اینکه وسایل را جمع کردی، می‌خواهیم آبمیوه و کیک بخوریم، من منتظر می‌مونم کارتون تموم بشه.» در عین حال، بهتر است در بازی‌های آن‌ها دخالت نکنید و نگران کنترل شدن فرزندتان نباشید.
موقعیت چهارم
کودک شما از مهد کودک به خانه می‌آید و بازوی او در اثر گازگرفتگی کبود شده است.
رفتار نادرست: با والدین کودک برخورد کنید و آن‌ها را به دلیل رفتار کودکشان بازخواست کنید یا اینکه با عصبانیت به مدرسه بروید و معلم را مؤاخذه کنید.
رفتار درست: مهد کودک جایی است که کودک رفتارهای درست اجتماعی را در آن یاد می‌گیرد. زدن و گاز گرفتن جزو رفتارهای معمول این دوره سنی است، اما رفتارهای پذیرفته‌شده‌ای نیست. معلم بهترین فرد برای مداخله و کنترل شرایط است. جلسه‌ای با معلم بگذارید و خواسته‌های خود را بیان کنید. برای مثال، از او بخواهید وقت بازی، با مراقبت و ریزبینی بیشتری عمل کند تا از این قبیل مسائل کمتر اتفاق بیفتد. علاوه بر این، از او بخواهید جلسه‌ای با والدین آن کودک بگذارد و آن‌ها را در جریان اتفاق پیش آمده قرار دهد. بهتر است شما مستقیما با والدین کودک صحبت نکنید و موضوع از طریق مدرسه یا مهد کودک پیگیری شود.
موقعیت پنجم
همه دور میز نشسته‌اید و در حال شام خوردن هستید، ناگهان متوجه می‌شوید دوست پنج ساله دخترتان با دست غذا می‌خورد.
رفتار نادرست: به او بگویید به اندازه کافی بزرگ شده است که بفهمد برای غذا خوردن باید از قاشق و چنگال استفاده کند.
رفتار درست: دست نگه دارید و چیزی نگویید. می‌توان از بعضی رفتارهای کودک چشم‌پوشی کرد و در مواجهه با آن‌ها چیزی نگفت. ممکن است این رفتار در فرهنگ او و خانواده‌اش امری عادی و پذیرفته‌شده باشد یا حتی کودک در مهارت‌های حرکتی دست دچار ضعف باشد. در هر صورت، با چشم‌پوشی و برخورد مناسب، مهمان‌نوازی را به کودکتان یاد می‌دهید. اما اگر کودک عمدا غذایش را پرت کرد، به‌آرامی قوانین خانه را برایش توضیح دهید.
موقعیت ششم
برادرزاده هشت ساله‌تان به کودک پنج ساله شما کلمات زشتی یاد می‌دهد و برادرتان از این موضوع بی‌خبر است.
رفتار نادرست: گوش‌های کودک را بگیرید و برادرزاده‌تان را سرزنش کنید.
رفتار درست: به‌آرامی به برادرزاده‌تان بگویید استفاده از این کلمات مناسب نیست. این رفتار باعث می‌شود کودک و برادرتان بدون آزردگی خاطر متوجه مشکل شوند. بعد از رفتن آن‌ها، با فرزندتان درباره این کلمات صحبت کنید و به او بگویید: «در خانواده ما هیچوقت از این کلمات استفاده نمی‌شود، این کلمات نامناسب هستند و ممکن است دیگران را ناراحت کند.»
موقعیت هفتم
در حال مکالمه با دوستتان هستید، اما دختر هفت ساله‌اش مدام وسط حرف‌های شما می‌پرد و مکالمه را قطع می‌کند، اما دوستتان نسبت به این رفتار کودک هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد.
رفتار نادرست: به کودک بگویید این رفتارش بی‌ادبی است و از دوستتان بخواهید به او ادب یاد دهد.
رفتار درست: بهتر است به‌جای مخاطب قرار دادن کودک، دوست خود را مخاطب قرار دهید. از او بپرسید آیا به کمک شما نیاز دارد یا خیر. می‌توانید نیاز خود را، که گفتگویی بدون وقفه است، به دوستتان و فرزندش با آرامش بگویید. بهتر است به فرزندش اعلام کنید گفتگوی شما چند دقیقه دیگر ادامه خواهد داشت.
شش روش انضباطی برای کودکان دیگر
اگر مسئول مراقبت از کودکان دیگر هستید، این شش نکته می‌تواند به شما کمک کند:
۱. به‌آرامی رفتار کنید. اگر کودکی رفتار خطرناکی انجام داد، هرگز داد نزنید و کودک را تنبیه نکنید. هدف شما اصلاح رفتار اوست نه تنبیه؛
۲. با برنامه پیش بروید. با والدین درباره برخی مسائل مثل ساعت و مقدار تلویزیون دیدن یا نوع و چگونگی میان وعده‌ها صحبت کنید و با آن‌ها به توافق برسید؛
۳. قوانین خانه را توضیح دهید. قبل از هر کاری، چند دقیقه وقت بگذارید و قوانین خانه را خیلی ساده، آرام و واضح برای کودکان توضیح دهید. برای مثال، در خانه اجازه توپ‌بازی و دویدن ندارند، همه باید اسباب‌بازی‌ها را با هم شریک شوند و بعد از اینکه بازی تمام شد، وسایل و اسباب‌بازی‌ها باید در جای خود باشند؛
۴. از موارد کوچک چشم‌پوشی کنید. اگر کودکی ناخودآگاه اسباب‌بازی یا وسیله‌ای را خراب کرد یا رفتار نادرستی از نظر شما داشت، نیازی به سختگیری نیست. به خاطر داشته باشید، هر خانه و خانواده‌ای قوانین منحصربه‌فرد و خاص خود را دارد؛
۵. کودک را خجالت‌زده نکنید. هرگز سعی نکنید رفتار کودک را مقابل همه اصلاح کنید. برای مخاطب قرار دادن او، از افعال جمع و گروهی استفاده کنید. برای مثال، می‌توانید بگویید: «من می‌بینم همه از این بازی خسته شدند. بهتره الان استراحت کنیم و خوراکی بخوریم.»؛
۶. رفتار مثبت را تقویت کنید. وقتی مجبور می‌شوید به بقیه کودکان درباره رفتار مناسب تذکر دهید، فراموش نکنید در خلوت با فرزندتان درباره قوانین و رفتارهای درست گفتگو کنید.
بیشتر بخوانید: شیوه های فرزند پروری ؛ چرا سبک فرزند پروری مقتدرانه بهترین روش است؟
نظر شما چیست؟ آیا ما حق تربیت کردن بچه های دیگران را داریم و اجازه داریم رفتار بچه‌ی دیگران را اصلاح کنیم؟ آیا شما در چنین موقعیت‌هایی گیر افتاده‌اید؟ به نظر شما بهترین واکنش در چنین موقعیتی چه رفتاری می‌تواند باشد و چگونه می‌توانیم به کودک کمک کنیم رفتار درستی در موقعیت‌های مختلف از خود نشان دهد؟ نظرات و تجربیات خود را زیر همین مطلب یا در شبکه‌های اجتماعی کودکت با ما و سایر والدین در میان بگذارید.
