شیر مادر حداقل تا شش ماهگی غذایی غنی برای نوزادان به شمار می‌آید. امروزه آگاهی بسیاری از فواید تغذیه با شیر مادر وجود دارد. در عین حال، یکی از دغدغه های مادران در دوران شیردهی ایمن بودن داروهای مصرفی‌شان برای کودک شیرخوار است. در این مقاله کودکت بررسی می‌شود که در صورت لزوم مصرف دارو در دوران شیردهی لازم است به چه نکاتی توجه کنید.
اغلب داروها تا حدی وارد شیر مادر می‌شوند. اما این موضوع الزاما به معنی آسیب رساندن آن‌ها به کودک شیرخوار نیست. میزان ورود اغلب داروها به شیر به قدری کم است که غلظت دارو در شیر برای کودک خطری به دنبال نخواهد داشت.
عوامل موثر در انتخاب و مصرف دارو در دوران شیردهی
اما داروهایی وجود دارند که ممکن است در شیر جمع شوند و ملاحظاتی جدی برای مصرف در دوران شیردهی دارند. عوامل زیر در فرایند تصمیم‌گیری برای انتخاب دارو در دوران شیردهی تاثیرگذارند:
- سن شیرخوار،
- سهم شیر مادر در تغذیه کودک،
- وضعیت سلامت بدن شیرخوار.
برای مثال، نوزادان نارس به دلیل ارگان‌های تکامل‌نیافته بدنشان نسبت به داروهای موجود در شیر حساس‌ترند. به همین دلیل، احتیاط بیشتری در تجویز دارو برای مادران آن‌ها در صورت شیردهی لازم است.
مسئله دیگر درباره مصرف دارو در دوران شیردهی این است که برخی داروها ممکن است بر میزان تولید شیر اثر بگذارند.
از این رو لازم است پیش از مصرف هرگونه داروی شیمیایی یا گیاهی، داروهای بدون نسخه، مکمل‌ها و ویتامین‌ها در دوران شیردهی با پزشک یا دکتر داروساز مشورت کنید. گاهی حتی برخی فرآورده‌های گیاهی نظیر عرقیجات و دمنوش‌های گیاهی ممکن است حاوی موادی آسیب‌زا برای کودک شیرخوار باشند. لازم است به خاطر داشته باشید طبیعی بودن اصلا به معنای بی‌ضرر و بی‌عارضه بودن نیست.
نکته مهم دیگر این است که داروهایی که در دوران بارداری ایمن‌اند الزاما در دوران شیردهی هم ایمن نیستند.
آیا باید هنگام مصرف دارو، در دوران شیردهی، شیردهی را متوقف کرد؟
اغلب داروها با شیردهی سازگارند. گاهی منافعی که با استفاده یک دارو به مادر شیرده می‌رسد بر ریسک‌های احتمالی برای کودک شیرخوار غلبه می‌کند و پزشک مصرف آن دارو را مجاز می‌داند.
اما مصرف برخی داروها برای کودک شیرخوار آسیب‌زاست و در این شرایط می‌توان با دریافت مشاوره از پزشک و دکتر داروساز بهترین داروهای جایگزین را انتخاب کرد. یا می‌توان با توجه به غلظت دارو در شیر در ساعات مختلف، زمان شیردهی را طوری تنظیم کرد که غلظت دارو در شیر حداقل مقدار ممکن باشد. گاهی نیز توصیه می‌شود، برای تکمیل فرایند درمانی، شیردهی به صورت موقت یا دائم متوقف شود که این موضوع بستگی به مدت زمان دوره درمانی دارد. در این شرایط، می‌توانید پیش از شروع به مصرف دارو شیر را بدوشید و برای روزهای آینده ذخیره کنید. همچنین می‌توانید در صورت نیاز به شیرخشک برای انتخاب گزینه مناسب از دکتر داروساز و پزشک مشاوره بگیرید.
همواره به یاد داشته باشید، برای پیش بردن مسئولیت‌هایتان نسبت به کودک، باید به سلامتی خود اهمیت بدهید.
تمهیدات لازم بعد از مصرف دارو در دوران شیردهی
اگر دارویی مصرف کرده‌اید و از ایمن بودن آن در دوران شیردهی مطمئن نیستید، می‌توانید شیر را بدوشید و در بسته‌بندی جداگانه و مشخص نگه‌داری کنید تا زمانی که از ایمن بودن دارو اطمینان حاصل کنید.
برای کسب اطلاع از ایمنی مصرف داروهای مورد نظرتان، می‌توانید با مراکز اطلاعات دارویی نیز تماس بگیرید (۰۲۱-۸۲۱۰۱) و (۱۴۹۰).
در زمان مصرف هرگونه فرآورده دارویی شیمیایی، مکمل و گیاهی در دوران شیردهی به وضعیت سلامتی کودک دقت کنید و خواب، تغذیه و گریه‌های کودک را زیر نظر بگیرید. در صورت مشاهده هرگونه تغییر در شرایط کودک یا بروز رفتار غیرمعمول، موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
به یاد داشته باشید، همواره حین مراجعه به پزشک، دندانپزشک و دکتر داروساز، آن‌ها را از وضعیت شیردهی خود مطلع کنید.
چنانچه گفته شد، برای تجویز دارو در دوران شیردهی، پزشک میزان نیاز مادر شیرده به دارو و منافع دارو برای زندگی مادر را در مقابل ریسک‌های شیر ندادن به کودک و میزان آسیب احتمالی به کودک ناشی از عبور دارو از شیر بررسی می‌کند و نهایتا تصمیم به تجویز کردن یا نکردن دارو می‌گیرد. از این رو ممکن است دارویی در شرایطی برای مادری مجاز و برای دیگری غیرمجاز دانسته شود.
در ادامه به بررسی چند داروی رایج در دوران شیردهی پرداخته می‌شود:
داروهای ضد درد در شیردهی
- استامینوفن انتخاب مناسبی برای کاهش درد و تب برای دوران شیردهی است. میزان ورود این دارو به شیر بسیار کمتر از دوز مناسب استامینوفن برای نوزادان است. به نظر می‌رسد بروز عارضه برای نوزاد با استفاده مادر شیرده از این دارو بسیار نادر باشد.
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی شامل ایبوپروفن، ایندومتاسین، ناپروکسن و پیروکسیکام در شیردهی بر سایر داروهای مسکن این دسته دارویی ارجحیت دارند.
- آسپرین وارد شیر مادر می‌شود. در صورتی که مصرف آن طولانی و با دوز بالا باشد، ممکن است باعث بروز مشکلاتی برای کودک شیرخوار شود. در این شرایط، بهتر است داروی جایگزین را پزشک تجویز کند. دوز پایین (۷۵ تا ۳۲۵ میلی‌گرم) آسپیرین به صورت روزانه برای درمان‌های ضد انعقادی ممکن است برای خانم‌های شیرده تجویز شود. در این صورت باید نوزاد را از نظر بروز علائم خونریزی مانند ایجاد کبودی بی‌علت تحت نظر داشت. به عنوان جایگزین اثر ضد درد و التهاب آسپیرین داروهای استامینوفن و ایبوپروفن مناسب‌اند.
مصرف سایر داروها در دوران شیردهی
داروهای آنتی‌اسید (مانند آلومینیوم منیزیم سولفات، شیر منیزیمی و مانند این‌ها)
اگرچه اطلاعاتی درباره میزان آلومینیوم، منیزیم یا کلسیم موجود در شیر مادر هنگام درمان با این داروها در دست نیست به نظر نمی‌آید میزان زیادی از این داروها وارد شیر شوند. از طرفی میزان جذب آلومینیوم و منیزیم خوراکی هم بسیار کم است و احتمالا میزان کمی در بدن کودک شیرخوار جذب می‌شود. از این رو مصرف این داروها در دوران شیردهی قابل قبول است.
کافئین
کافئین به سرعت وارد شیر می‌شود. علائمی مانند بی‌خوابی و بدخلقی در نوزادان مادرانی مشاهده شده که از کافئین زیاد (۱۰ فنجان یا بیشتر قهوه) در دوران شیردهی استفاده می‌کرده‌اند. مطالعاتی که اثر ۵ فنجان قهوه نوشیدن مادر شیرده را بر نوزادان بالای سه هفته بررسی کرده‌اند، علامتی از افزایش تحریک‌پذیری نوزاد مشاهده نکرده‌اند. از سوی دیگر، تجزیه کافئین در بدن نوزادان زیر سه هفته و نوزادان نارس بسیار آهسته است و ممکن است باعث بروز عوارضی در آن‌ها شود. بهتر است افرادی که به این کودکان شیر می‌دهند تا حد امکان میزان کمتری کافئین مصرف کنند. مصرف بیش از ۴۵۰ میلی‌لیتر قهوه در روز میزان آهن موجود در شیر را کاهش می‌دهد که ممکن است باعث بروز کم‌خونی در کودک شیرخوار شود.
مصرف آنتی‌هیستامین‌ها در دوران شیردهی
در صورت نیاز به آنتی‌هیستامین لوراتادین، سیتریزین و فکسوفنادین در دوران شیردهی مناسب‌اند. سایر آنتی‌هیستامین‌ها نیز با صلاحدید پزشک ممکن است تجویز شوند.
داروهای ضد احتقان بینی
سودوافدرین و فنیل افرین ممکن است باعث کاهش شیر شوند. بهتر است از شکل دارویی قطره و اسپری بینی ضد احتقان‌ها در دوران شیردهی استفاده کنید.
داروهای ضد سرفه
برای سرفه خشک داروی دکسترومتورفان و برای سرفه خلط‌دار داروی گایافنزین می‌توانند انتخاب‌های مناسبی در شیردهی باشند.
از مصرف فرآورده‌های دارویی حاوی الکل در دوران شیردهی خودداری کنید. در این باره با پزشک یا دکتر داروساز گفتگو کنید.
واکسن کرونا در شیردهی
احتمالا در دوران همه گیری ویروس کرونا این مسئله ذهن بسیاری از مادران که به نوزادان خود شیر می دهند را به خود مشغول کرده باشد.تاکنون مطالعه‌ای درباره مصرف واکسن کرونا در شیردهی صورت نگرفته است. از طرفی به نظر می‌رسد واکسن‌هایی که از ویروس زنده ساخته نشده‌اند وارد شیر نخواهند شد یا در بدن نوزاد جذب نمی‌شوند. تاکنون تزریق هیچ واکسن غیرزنده‌ای در دوران شیردهی باعث بروز عارضه در کودکان شیرخوار نشده است. در صورت صلاحدید پزشک، با توجه به میزان ریسک و منافع آن، باید انواعی از واکسن کرونا که ویروس زنده ندارند برای افراد در دوران شیردهی تزریق شود.
