پره اکلامپسی از آن بیماری‌هایی است که زنان باردار را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث مشکلاتی مانند عملکرد ضعیف کبد و وجود مایع در ریه‌ها می‌شود. این بیماری، علاوه بر اینکه مادر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، می‌تواند عوارض ناتوان‌کننده‌ای مانند فلج مغزی، نابینایی و ناشنوایی ناشی از زایمان زودرس را نیز برای کودک ایجاد کند.
پره اکلامپسی چیست؟
پره اکلامپسی که قبلاً مسمومیت حاملگی نامیده می‌شد یکی از عارضه‌های بارداری است که ممکن است در اوایل هفته 20 بارداری، در 3 ماهه دوم یا هر زمانی تا 6 هفته پس از زایمان شروع شود و مشکلاتی مانند آسیب کلیه و فشار خون بالا را به وجود آورد. مادران آینده ممکن است در صورت ابتلا به این بیماری هیچ علامتی نداشته باشند، به همین دلیل است که اکثر پزشکان اصرار دارند فشار خونتان را در هر مراجعه به کلینیک بررسی کنند. اگر فشار خونتان بالا باشد، آزمایش ادرار را برای بررسی سطوح پروتئین موجود در آن پیشنهاد می‌کنند.
پس از تشخیص نیاز به درمان فوری دارد، زیرا ممکن است منجر به سایر مشکلات سلامتی مانند اکلامپسی و سندروم HELLP شود که در آن HELLP مخفف همولیز، افزایش میزان آنزیم‌های کبدی و پایین بودن تعداد پلاکت است.
علل پره اکلامپسی
کاهش جریان خون به سمت جفت جنین یکی از علل اولیه پره اکلامپسی است و هیچ علامت مشهودی ندارد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که جفت خود را به‌درستی در پوشش رحم قرار نمی‌دهد و گشاد شدن شریان‌ها در آن ناحیه کافی نیست. دیابت و فشار خون مزمن قبل از بارداری نیز می‌تواند دلایلی برای جریان خون کمتر به جفت باشد.
همچنین مشخص شده است که هنگامی که جریان خون به جفت تغییر می‌کند حجم زیادی از پروتئین‌های جفت در جریان خون آزاد می‌شوند. به همین دلیل، واکنش‌های زیر در بدن شما ایجاد می‌شود:
- دیواره رگ‌های خونی آسیب می‌بینند که منجر به تورم بدن و افزایش سطح پروتئین در ادرار می‌شود.
- رگ‌های خونی انقباض پیدا می‌کنند و باعث فشار خون بالا می‌شوند.
پره اکلامپسی می‌تواند به دلیل عوامل دیگری مانند اختلالات خودایمنی، عوامل ژنتیکی، رژیم غذایی و مسائل مربوط به رگ‌های خونی نیز ایجاد شود. سیستم ایمنی بدن شما و واکنش آن به بارداری نیز یکی از دلایل این بیماری است.
علائم و نشانه‌های پره اکلامپسی
پره اکلامپسی هم می‌تواند علائم قابل‌توجهی داشته باشد و هم می‌تواند بی‌علامت باشد. حتی در صورت بروز، علائم ممکن است از یک زن به زن دیگر متفاوت باشد. مردم اغلب گیج می‌شوند، زیرا این بیماری علائمی مشابه علائم طبیعی بارداری مانند حالت تهوع، افزایش وزن و تورم دارد. مراحل اولیه آن ممکن است به‌طور معمول قابل توجه نباشد و بنابراین نیاز به نظارت دقیق در طول ملاقات با پزشک دارد.
اگر متوجه تورم غیرمعمول در هر قسمتی از بدنتان شدید، با پزشک خود صحبت کنید، زیرا ممکن است مربوط به تورم پره اکلامپسی باشد. مراقب موارد زیر باشید:
- تورم دست‌ها و انگشتان،
- ورم بیش از حد پا و مچ پا،
- تورم صورت و گردن یا پف دور چشم،
- افزایش سریع وزن در مدت کوتاهی مانند یک یا 2 هفته.
لازم به ذکر است که هر زن بارداری که به‌سرعت دچار افزایش وزن می‌شود یا تورم دارد ممکن است تحت تأثیر پره اکلامپسی قرار نگرفته باشد و بیماری‌اش دلایل دیگری داشته باشد.
بسیاری از زنان باردار که تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته‌اند نیز علائمی مانند سردردهایی را تجربه کرده‌اند که به نظر نمی‌رسد فروکش کند و بینایی را هم تغییر می‌دهد. همچنین ممکن است پزشک آزمایش‌های ادرار و خون را برای بررسی سطح پروتئین در ادرار، سطح پلاکت و هرگونه ناهنجاری آنزیم‌های کبدی توصیه کند.
درد شکم، رفلکس‌های آهسته‌تر، ادرار کم یا نداشتن ادرار، تهوع و استفراغ و سرگیجه نیز از علائم شایع مرتبط با پره اکلامپسی‌اند. باید اطمینان حاصل کنید که فشار خونتان در محدوده 140/90 باقی می‌ماند و هرگونه افزایش یا کاهش این سطوح مستلزم مراجعه سریع به پزشک است. بررسی منظم خون و ادرارتان باید در این مورد به‌روز باشد.
علائم زیر علائم هشداردهنده‌ای‌اند که می‌توانند نشانه پره اکلامپسی باشند:
- مشکل در تنفس،
- استفراغ یا تهوع (به‌خصوص زمانی که در سه ماهه دوم یا سوم بارداری اتفاق بیفتد)،
- از دست دادن موقت بینایی، حساسیت شدید به نور، دوبینی یا تاری دید،
- درد در قسمت بالای شکم.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به پره اکلامپسی‌اند؟
کسانی که در اولین بارداری خود دچار این بیماری شده‌اند به احتمال زیاد در حاملگی‌های بعدی نیز به آن مبتلا می‌شوند. خطر ابتلا به آن بسته به شدت بیماری و زمانی که در دوران بارداری ظاهر می‌شود بیشتر است. به این معنی که اگر قبل از هفته 29 بارداری‌تان به این بیماری مبتلا شده باشید، احتمال ابتلای مجدد به آن در بارداری بعدی 40 درصد بیشتر است.
اگرچه شواهد علمی دراین‌باره کم است، پره اکلامپسی میزان بروز بالایی در بین جوانان باردار دارد. یکی از مطالعات نشان می‌دهد که مراقبت نکردن از بارداری ناخواسته جوانان باردار را آسیب‌پذیر می‌کند.
پره اکلامپسی در بین زنان باردار بالای 40 سال زیاد است، زیرا فشار زیادی بر بدنشان وارد می‌کند و ممکن است باعث شروع بیماری‌های زمینه‌ای شود.
به‌طورکلی، زنان چاق با شاخص توده بدنی (BMI) بیش از 30 در معرض خطر ابتلا به آن هستند، زیرا چاقی فشار خون را تشدید می‌کند.
تشخیص پره اکلامپسی
در طول قرار ملاقات‌های برنامه‌ریزی‌شده‌تان با پزشک، فشار خون و ادرارتان به‌دقت تحت نظارت قرار می‌گیرد. افزایش سطح فشار خون و پروتئین در ادرار احتمالاً وجود پره اکلامپسی را نشان می‌دهد. برای تشخیص، باید موارد زیر را داشته باشید:
- فشار خون بیش از 140/90 یا دیاستولیک بیش از 90
- وجود پروتئین در ادرار
پزشکان اکنون می‌دانند که برای تشخیص این بیماری در زنان باردار فشار خون بالا ضروری است.
اگر پزشک مشکوک به پره اکلامپسی باشد، ممکن است آزمایش‌های زیر مورد نیاز باشد:
-
پروتئین در ادرار
پزشک برای اینکه بتواند وجود پروتئین در نمونه ادرارتان را تشخیص دهد آزمایش خون تجویز می‌کند. در صورت مثبت بودن این آزمایش اولیه، به شما توصیه می‌شود که بعد از 24 ساعت ادرار را جمع آوری کنید تا برای آزمایش ارسال شود. این تست به‌عنوان مطمئن‌ترین و دقیق‌ترین تست برای پره اکلامپسی شناخته می‌شود. وجود 300 میلی‌گرم و بیشتر پروتئین در ادرار نشانه قطعی پره اکلامپسی است.
-
نظارت بر فشار خون
اگر فشار خون سیستولیک شما بالاتر از 140 یا فشار خون دیاستولیک بالاتر از 90 باشد، فشار خونتان بالاتر از حد طبیعی است. ازآنجایی‌که فشار خون در ساعات روز در نوسان است، پزشک از شما می‌خواهد آن را در زمان‌های مختلف بررسی کنید تا بالا بودن آن را تأیید کند. این همچنین یک نشانه قابل اعتماد برای تشخیص پره اکلامپسی برای زنان باردار است.
-
نسبت پروتئین به کراتینین
کراتینین یکی از محصولات زائد بدن است که همراه با سایر مواد زائد در کلیه‌ها فیلتر می‌شود. نسبت پروتئین به کراتینین آزمایش ادراری است که وجود این ماده زائد را بررسی می‌کند و ازاین‌رو پزشک می‌تواند بفهمد که آیا عملکرد کلیه طبیعی است یا خیر. این آزمایش به یک نمونه تصادفی نیاز دارد که بهتر از جمع‌آوری ادرار 24ساعته برای آزمایش ادرار است. اگر آزمایشتان وجود 3/0 میلی‌گرم در دسی‌لیتر را نشان دهد، می‌توان نتیجه گرفت که شما به پره اکلامپسی مبتلا شده‌اید.
-
سونوگرافی جنین
این آزمایش به‌طورکلی برای نظارت بر رشد کودک شما با استفاده از روش سونوگرافی توصیه می‌شود. به‌این‌ترتیب پزشک می‌تواند وزن جنین را تخمین بزند و سطح مایع آمنیوتیک را در رحم اندازه‌گیری کند.
-
تست غیراسترسی
این آزمایش شامل یک روش ساده است که به بررسی ضربان قلب نوزاد و واکنش او به حرکت کمک می‌کند.
-
مشخصات بیوفیزیکی
در این آزمایش تنفس، حرکت، حجم عضلانی جنین و حجم مایع آمنیوتیک در رحم مادر با سونوگرافی اندازه‌گیری می‌شود.
عوارض پره اکلامپسی
عوارض پره اکلامپسی نادر است، اما می‌تواند به‌سرعت به عامل تهدیدکننده زندگی تبدیل شود، مانند تعداد کم پلاکت‌ها و تجزیه گلبول‌های قرمز. نظارت منظم و تشخیص سریع می‌تواند باعث جلوگیری از رشد عوارض شود و بیماری را به‌موقع متوقف کند.
در ادامه به عوارضی اشاره شده است که این وضعیت پزشکی در صورت درمان نشدن ممکن است در مادر و کودک ایجاد کند.
1. عوارض برای مادر
اگر مادر مبتلا به پره اکلامپسی تشخیص داده شده باشد، مشکلات زیر می‌تواند مادر را تحت تأثیر قرار دهد:
- اکلامپسی: این حالت شامل انقباض غیرارادی عضلات است و می‌تواند به‌عنوان تنش یا تشنجی توصیف شود که زنان باردار ممکن است داشته باشند. ممکن است بعد از هفته بیستم یا بلافاصله پس از زایمان رخ دهد. در طول تشنج که کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد، مادر می‌تواند حرکات مکرر دست‌ها، پاها یا گردن را تجربه کند و همچنین ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهد.
- سکته مغزی: هنگامی که خون‌رسانی به مغز به دلیل فشار خون بالا کاهش می‌یابد، می‌تواند باعث خونریزی مغزی شود که معمولاً به‌عنوان سکته مغزی شناخته می‌شود. در این صورت مغز اکسیژن لازم را از خون دریافت نمی‌کند و باعث مرگ سلول‌ها و درنتیجه آسیب مغزی یا در موارد خاص مرگ می‌شود.
- لخته شدن خون: ازنظر پزشکی به‌عنوان انعقاد داخل عروقی منتشر شناخته می‌شود. در این شرایط، ظرفیت لخته شدن خون مادر به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. در اینجا، خونریزی شدید وجود دارد، زیرا سطح پروتئین در خون به‌شدت کاهش یافته یا تعدادی لخته خون وجود دارد، زیرا پروتئین‌ها بسیار فعال شده‌اند.
2. عوارض برای نوزاد
اگر مادر مبتلا به پره اکلامپسی تشخیص داده شود، کودک ممکن است با مشکلات پزشکی زیر روبه‌رو شود:
- جثه کوچک‌تر نوزاد: ازآنجایی‌که در دوران پره اکلامپسی اکسیژن و مواد مغذی کمی برای نوزاد وجود دارد، چنین نوزادانی ازنظر اندازه بدن کوچک‌تر خواهند بود. این امر به‌ویژه درصورتی صادق است که پره اکلامپسی قبل از هفته 37 بارداری رخ دهد.
- مشکلات تنفسی در نوزاد: درصورتی‌که پره اکلامپسی شدید تشخیص داده شود، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که نوزاد را زودتر به دنیا بیاورد. این امر می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی در کودک شود، زیرا ریه‌ها به‌طور کامل رشد نکرده‌اند.
- زایمان جنین مرده: در برخی موارد، نوزاد ممکن است به دلیل زایمان زودرس مرده به دنیا بیاید.
پیش‌ازاین در این مقاله کمی درمورد سندروم HELLP صحبت شد. در ادامه توضیح بیشتری دربارۀ این سندروم داده خواهد شد.
سندروم HELLP چیست؟
سندروم HELLP یک اختلال نادر کبد و لختگی خون است که نسخه شدید اکلامپسی بارداری به حساب می‌آید. این سندروم به احتمال زیاد بعد از زایمان اتفاق می‌افتد، اما موارد بعد از 20 هفته و گاهی اوقات قبل از 20 هفته نیز دیده شده است. HELLP مخفف هریک از شرایط زیر است:
- H: برای همولیز است که طی آن گلبول‌های قرمز خون در جریان خون تجزیه می‌شوند.
- EL: مخفف آنزیم‌های کبدی بالاست که نشانه آسیب به کبد است.
- LP: برای تعداد کم پلاکت است که مسئول لخته شدن خون است.
پس از تشخیص، درمان باید به‌سرعت برای پره اکلامپسی انجام شود. بخوانید تا بیشتر بدانید.
درمان پره اکلامپسی در دوران بارداری
اگر در هفته 37 بارداری یا بیشتر هستید، مجبور به زایمان می‌شوید، به‌خصوص زمانی که دهانه رحم به‌خوبی گشاد شده باشد. اگر پزشک احساس کند که شما یا کودکتان نمی‌توانید فشارهای زایمان طبیعی را تحمل کنید، ممکن است سزارین را انتخاب کند.
در صورت تشخیص پره اکلامپسی شدید ممکن است برای درمان آن از شما خواسته شود که برای نظارت منظم در بیمارستان بمانید. پزشک متخصص پره اکلامپسی می‌تواند به شما اختصاص داده شود تا مراقبت‌های ویژه و کمک‌های لازم در مدیریت این بیماری را به شما ارائه دهد. دارو برای کاهش فشار خون همراه با انفوزیون داخل وریدی سولفات منیزیم برای کمک به جلوگیری از تشنج نیز تجویز می‌شود.
اگر پره اکلامپسی حین زایمان یا بعد از آن ایجاد شود چه باید کرد؟
اگر حین یا بعد از زایمان تشخیص داده شد که پره اکلامپسی دارید، نظارت بر وضعیت شما در اولویت قرار دارد. باید چند روز دیگر در بیمارستان بمانید تا از عوارض دیگری که ممکن است در صورت افزایش فشار خون یا تشنج ایجاد شود جلوگیری کنید. برای جلوگیری از تشنج، تا 24 ساعت پس از زایمان به شما سولفات منیزیم داده می‌شود. اگر به خانه می‌روید، باید به مدت حداقل یک هفته مرتب فشار خونتان را چک کنید.
اثرات پره اکلامپسی بر بارداری آینده
پره اکلامپسی یا سموم در بارداری یکی از بیماری‌های جدی است. بااین‌حال، مادر با اثرات آن به زندگی خود ادامه می‌دهد و خطر همچنان وجود دارد. اثرات پره اکلامپسی روی اندام‌های شما ممکن است حداقل تا 6 هفته پس از زایمان باقی بماند. همچنین مطالعات نشان داده است که خطر ابتلا به فشار خون بالا، دیابت نوع 2، سکته مغزی و بیماری قلبی نیز افزایش می‌یابد. سموم در بارداری با محدود کردن تأمین مواد مغذی برای نوزاد بر جنین تأثیر می‌گذارد که می‌تواند ساختار و متابولیسم او را تغییر دهد. این اتفاق می‌تواند منجر به بیماری عروق کرونر قلب و اختلالات مرتبط با آن ازجمله دیابت، سکته مغزی و فشار خون بالا شود.
چگونه از ابتلا به پره اکلامپسی جلوگیری کنید؟
دریافت مراقبت‌های دوران بارداری و از دست ندادن هیچ‌یک از قرار ملاقات‌هایتان با پزشک کلید پیشگیری از پره اکلامپسی است. شما باید مراقب فشار خون و محتوای پروتئین در ادرارتان باشید تا از مشکلاتی که سموم برای سلامتی شما ایجاد می‌کنند جلوگیری کنید. به محض مشاهده اولین علائم پره اکلامپسی، به پزشکتان اطلاع دهید تا درمان بدون تأخیر شروع شود. بسته به شدت بیماری، تعداد هفته‌ها و وضعیت کودک، پزشک خط درمان را تعیین می‌کند. این کار شامل آزمایش‌های متعدد ادرار و پایش فشار خون می‌شود.
پره اکلامپسی یکی از مهم‌ترین علل مرگ‌ومیر مادران است و باعث مرگ‌ومیر جنین نیز می‌شود. بااین‌حال، نظارت دقیق بر وضعیت سلامت زنان با سابقه فشار خون بالا می‌تواند در مدیریت پره اکلامپسی مفید باشد.
