کودک نوپای شما به تدریج متوجه می‌شود که چگونه از واژه‌ها برای شرح آنچه می‌بیند، می‌شنود، حس می‌کند و می‌اندیشد استفاده کند. به حرف افتادن کودکان به یکباره صورت نمی‌گیرد. کودکان، حتی زمانی که شروع به حرف زدن نکرده‌اند هم به حرف‌ها و صداهای محیط گوش می‌کنند. آنها همواره در حال یادگیری برای به حرف افتادن هستند.
به حرف افتادن کودک در سال نخست زندگی چگونه توسعه پیدا می‌کند؟
از ثانیه نخستی که کودک پا به این جهان می‌گذارد، یاد می‌گیرد که با دیگران ارتباط برقرار کند. اولین راهی که او برای برقراری ارتباط با دیگران و جهان اطراف خود به کار می‌گیرد، گریه کردن کودک است. پس وقتی خسته است، راحت نیست یا گرسنه می‌شود، گریه کردن می‌کند. کودک در ۳ ماهگی شروع به صحبت کردن می‌کند، اما یادتان باشد که منظور ما این نیست که به راحتی هر حرفی بزند یا اینکه حتی کلمات را ادا کند. در این سن، کودک دلبند و دوست‌داشتنی آواهایی گنگ و اصواتی نامشخص ادا می‌کند و زمانی که با او صحبت می‌شود و مخاطب قرار داده می‌شود، واکنش‌هایی صوتی ابراز می‌کند. در این مقطع زمانی، او نام خود را می‌شناسد و حتی اگر کسی از سوی دیگر اتاق نامش را صدا بزند، این واژه برایش آشنا و قابل تشخیص خواهد بود.
تقریبا در ۶ ماهگی، والدین متوجه برخی صداهای مورد علاقه کودک می‌شوند. اصواتی ساده مثل «ما… با…». امکان دارد این اصوات مرتب از سوی کودک تکرار شوند، زیرا او از شیوه بیان و صدای این واژه‌ها خوشش می‌آید. در ۶ ماهگی، کودک می‌خندد و معمولا با اصوات خود، خوشحالی و ناراحتی خود را می‌تواند ابراز کند.
برای به حرف افتادن کودکان چه آموزش‌هایی مفید است؟
در بازه سنی ۷ تا ۱۲ ماهگی، کودک از خود صدا می‌سازد. او آواهای اطراف را تقلید می‌کند، با صداها و آواهایی که می‌سازد، جلب توجه می‌کند و احتمالا اولین لغت خود را به زبان می‌آورد.
۱۲ تا ۱۷ ماهگی
مرحله اصلی به حرف افتادن کودک معمولا با اتمام یک سالگی شروع می‌شود. از ۱۲ ماهگی به بعد، کودکان یک یا تعداد بیشتری واژه را ادا می‌کنند که معنی آنها را می‌دانند. به طور معمول، اولین کلماتی که هر کودک به زبان می‌آورد از این قرار است «مامما…باببا…». واژگان مورد استفاده کودک در این بازه سنی، به صورت میانگین، بین ۳ تا ۲۰ کلمه است.
با رسیدن به ۱۵ ماهگی، کودکان در پایان سؤالات خود، صدایشان را بلند می‌کنند و ممکن است از دستان و زبان بدن برای تاکید بر آنچه می‌گویند، استفاده کنند. مثلا دست تکان می‌دهند یا اشاره می‌کنند. در این سن، کودکان برخی از جملات امری و خواهشی را درک می‌کنند. مثلا عروسکت رو بردار یا بیا پیش من.
۱۸ تا ۲۴ ماهگی
در ۱۸ ماهگی، به حرف افتادن کودک با گفتن حدود ۲۰ کلمه آغار می‌شود و در سن ۲ سالگی، دایره لغات کودکت به ۵۰ تا ۱۵۰ واژه می‌رسد. کودکان در این بازه می‌توانند ۲ واژه را در کنار هم گذاشته و جملاتی ساده مثل «بغلم کن» بسازند. اگر برای کودک‌تان شعرهای کودکانه و آهنگین بخوانید، او قادر به همراهی با شما خواهد بود. مثلا کافی است بگویید « اتل…متل…» به احتمال زیاد او با واژه «توتوله…» شعر را ادامه خواهد داد.
به حرف افتادن کودکان در این سن با حرف زدن با خود هنگام بازی روندی رو به رشد به خود می‌گیرد. اگر به این حرف‌ها گوش کنید متوجه می‌شوید که جملات و عبارات با مفهومی نیستند، اما ظاهری شبیه جملات بامعنی دارند. باید دقت کنید که ضمایر در این مقطع سنی برای کودکان گنگ و نامفهوم است. اگر دقت کنید، متوجه خواهید شد که بعضی کودکات از ضمایر در حرف زدن استفاده نمی‌کنند، مثلا به جای اینکه بگوید «من توپ را می‌اندازم»، می‌گوید «بچه توپشو میندازه». به حرف افتادن کودک با سرعت‌ها و شکل‌های متنوعی صورت می‌گیرد و اگر تا این بازه سنی، کودک شما به طرز واضح و مشخص صحبت نمی‌کند، فعلا جای نگرانی نیست.
۲۵ تا ۳۶ ماهگی
در این سن کودکان نمی‌توانند لحن و آوا را به خوبی مدیریت کنند. به عبارتی دیگر بلندی صدای آنها در ادا کردن جملات و عبارات، موزون نیست. در این مقطع سنی، کودکان با ضمایر آشنا می‌شوند و از ضمایری مانند «من» و «تو» استفاده کرده و به عبارتی دستور زبان و قواعد گفتاری را به تدریج در جمله‌سازی خود به کار می‌برند. مشخصه دیگر به حرف افتادن کودک در ۲۵ تا ۳۶ ماهگی، این است که از واژه «نه» زیاد کمک می‌گیرند. در واقع به کمک «نه» می‌خواهند استقلال خود را ابراز کنند.
در بازه ۲۵ تا ۳۶ ماهگی، دایره لغات کودکان به بیش از ۳۰۰ واژه و در بعضی کودکان به بیش از ۵۰۰ واژه، افزایش می‌یابد. در این مقطع سنی، کودک می‌تواند فاعل و باقی اجزای جمله را در کنار هم قرار بدهد و از کلمات برای بیان مقصود یا درخواست خود استفاده می‌کند. مثلا می‌گوید «من الان میرم». در این بازه سنی کودک، باید حسابی صبر و تحمل به خرج بدهید. زیرا مدام از شما سؤال می‌کند، «چرا؟»، «چطور؟»، «کجا؟». در هر مرحله از به حرف افتادن کودک خود که باشید، می‌توانید با او مکالمه برقرار کنید، مکالمه در مورد این که چه کار می‌کند یا چه کار کرده است، اما در بازه سنی ۲۵ تا ۳۶ ماهگی، به تدریج امکان مکالمه کامل با آنها فراهم می‌شود.
اما اگر احیانا زمان جملات درست استفاده نشد، غافل‌گیر نشوید. ممکن است کودک در این مرحله، حتی در به کار بردن افعال گذشته به شکلی اشتباه کند که اصلا غیرعادی نیست. مثلا ممکن است به جای فعل «پخت» از فعل من درآوردی «پزید» استفاده کند. در این موقعیت‌ها، لازم نیست مستقیما خطاها را به کودک گوشزد کنید بلکه با به کار بردن واژه به شکل درست به او شکل صحیح را می‌آموزید. در این سن، کودکان نام، جنسیت و حتی سن خود را می‌دانند و به زبان می‌آورند.
برای به حرف افتادن کودکان چه تشویق‌هایی جوابگو است؟
تا جایی که ممکن است با کودک نوپای خود حرف بزنید. هر چقدر بیشتر با او صحبت کنید، تعداد واژه‌هایی که یاد می‌گیرد بیشتر و بیشتر می‌شود. و درنتیجه حرف زدن برای او روان‌تر خواهد بود. زمانی که کودک را به حمام می‌برید، به او غذا می‌دهید یا پوشکش را تعویض می‌کنید، با لبخند و ارتباط چشمی حرف بزنید و اجازه بدهید که او نیز پاسخ بدهد. از فعالیت‌های روزانه کمک بگیرید تا به واسطه آنها کودک میان فعالیت‌ها، اشیا و کلمات ارتباط برقرار کند. مثلا به اجسام مختلف اشاره کنید درباره آنها حرف بزنید.در عین حال تا می‌توانید کتابخوانی برای کودک را در دستور کار قرار بدهید و از اثرات فوق‌العاده خواندن بر رشد کلامی و به حرف افتادن کودک غافل نشوید.
در هنگام صحبت کردن با کودک، ساده حرف بزنید. جملات کوتاه به کارببرید و روی واژه‌های کلیدی تاکید کنید. این کار باعث می‌شود تا کودک هم متوجه اطلاعات مهم و کلیدی بشود. سعی کنید که گاه به گاه، بر شمار واژه‌هایی که فرزندتان استفاده می‌کند، بیافزایید. مثلا اگر کودک از جملاتی با دوکلمه استفاده می‌کند، شما با جملاتی ۳ یا ۴ کلمه‌ای پاسخ او را بدهید. مثلا اگر کودک می‌گوید «یه ماهی بزرگ» شما بگویید «بله… یه ماهی بزرگ و خوشگل».
با دادن حق انتخاب‌های ساده نیز می‌توانید در افزایش تعداد لغاتی که کودک می‌داند نقش داشته باشید. مثلا از او بپرسید «سیب دوست داری یا پرتقال؟». حتی می‌توانید آنها را به کودک نشان بدهید تا واژه به طور تصویری در ذهنش حک شده و ماندگار شود. وقتی با کودک صحبت می‌کنید، رو به روی او قرار بگیرید. در کتابخوانی هم می‌توانید از این موضوع استفاده کنید. مثلا زمانی که برایش کتاب می‌خوانید، به جای اینکه او را روی پای خود بگذارید، رو به رویش بنشینید تا شما را در حال خواندن نگاه کند.
کتاب‌های کودک را گاه به گاه جلوی خود و او گذاشته و ورق بزنید. حتی اگر داستان را عینا از روی کتاب نخوانید باز هم این حرکت از آن جهت مهم خواهد بود که کودک می‌آموزد درباره تصاویر حرف بزند.
در صورت وجود مشکل در به حرف افتادن کودکان چه باید کرد؟
هیچ‌گونه آزمایشی برای تشخیص وجود مشکل صحبت کردن در کودکان وجود ندارد. اگر در این زمینه نگرانی دارید، بدون توجه به حرف‌های اطرافیان، حتما به یک متخصص مراجعه کنید. متخصص می‌تواند متوجه وجود مشکل یا لزوم ارائه درمان تخصصی گفتار درمانی کودک شود.
توجه داشته باشید که تمام بازه‌های سنی تعداد واژگان گفته شده در این مقاله به صورت تخمینی هستند . در هر کودک ممکن است این آمار متفاوت باشد. به حرف افتادن کودکان با همدیگر متفاوت است. به خاطر داشته باشید که همه بچه‌ها، همه مهارت‌ها را در یک سن مشخص یاد نمی‌گیرند.
