اسکن سی‌ای‌تی (Computer Axial Tomography) یا سی‌تی‌اسکن نوعی روش تصویربرداری از بدن است. این روش با استفاده از کامپیوتر و ترکیب چندین عکس گرفته‌شده با اشعه ایکس انجام می‌­شود. درنتیجه این روند تصاویر مقطعی و سه‌­بعدی از اندام‌­های داخلی بدن به دست می‌آید. بسیاری از زنان نگرانی‌­هایی درباره انجام سی‌­تی‌­اسکن در دوره بارداری و عوارض جانبی آن برای جنین دارند. برای رسیدن به پاسخ این پرسش که آیا سی تی اسکن در بارداری مضر است یا خیر، با این مقاله کودکت همراه باشید. علاوه‌براین، در صورت نیاز به انجام سی­‌تی‌­اسکن در دوران بارداری، پزشک معالجتان می‌­تواند توضیحاتی درمورد خطرات و منافع این کار به شما ارائه دهد.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

آیا انجام سی تی اسکن در بارداری ایمن­ و بی‌­خطر است؟

اسکن‌های CAT از پرتو متمرکز اشعه ایکس برای تولید تصاویر از بدن استفاده می‌­کنند. این تابش پرانرژی، بسته به شدت و محدوده قرار گرفتن در معرض آن، می­‌تواند برای جنین مضر باشد. تشعشعات یونیزه­‌کننده مانند اشعه ایکس از مواد سرطان­‌زا به شمار می‌­آیند. استفاده از این تشعشعات عامل بالقوه افزایش سرطان در کشورهای توسعه‌یافته شناخته­ می‌­شود.

انجام اسکن CAT در دوران بارداری موجب ایجاد نگرانی‌­هایی درمورد اثرات سرطان‌­زا و تراتوژنیک (عامل نقض و ناهنجاری‌­های مادرزادی) تشعشعات یونیزان بر جنین می‌­شود. بیشترین خطر برای جنین‌­هایی است که کمتر از ۱۵ هفته سن دارند و در آستانه تابش بیش از ۵۰ mgy قرار می‌­گیرند. انجام سی­‌تی‌­اسکن از رحم، حفره شکم یا لگن زن باردار خطر بیشتری را متوجه جنین می‌­کند.

هنگام اسکن، جنین در معرض تابش ۱ تا ۳/۵ mgy دوز اشعه قرار می­‌گیرد. این در حالی است که میزان اشعه دریافتی جنین از محیط (خورشید و فضا) ۰/۵ تا ۱  mgy در دوره‌ای نه‌ماهه است. مقدار دوزی که جنین در اسکن عادی از شکم و لگن در معرض آن قرار می­‌گیرد حدود ۲۵ mgy است. اسکن CAT از سر یا قفسه سینه جنین را در معرض تابش تشعشعات قرار نمی­‌دهد. اسکنرهای پیشرفته، با امکان کنترل خودکار، می‌توانند مقدار تابش را تا ۱۳ mgy کاهش دهند.

چرا سی تی اسکن انجام می‌شود؟

زنان باردار به‌دلیل شرایط غیرزایمانی یا موارد اضطراری مانند کولیک کلیوی، آپاندیسیت، کیست‌های هموراژیک یا کیست خونی تخمدان، پیچ‌خوردگی تخمدان، آمبولی ریوی و ضربه نیاز به انجام سی­‌تی‌­اسکن پیدا می­‌کنند. استفاده از اسکن CAT در این موارد برای تشخیص بیماری بسیار مفید است. اسکن در برخی موارد هم ممکن است تنها ابزار تشخیص بیماری باشد.

سی­‌تی‌­اسکن تصویری سه­‌بعدی از اندام­‌های داخلی بدن می­‌سازد که به پزشکان در یافتن علت اصلی مشکل کمک می­‌کند. باوجوداین، سی‌تی‌­اسکن ابزار منحصر­به­‌فرد تشخیص بیماری نیست. از اسکن MRI نیز استفاده می­‌شود که به همان اندازه مؤثر و مفید است.

سونوگرافی ابزار اصلی تشخیص بیماری در زنان باردار است، اما همیشه نمی­‌تواند نمای دقیقی از اندام‌های داخلی بدن ارائه دهد. درصورتی‌که حالت­‌های ایمن­‌تر اسکن مانند سونوگرافی و اسکن MRI نتوانند تشخیص قطعی ارائه دهند یا محدودیت زمانی وجود داشته باشد، اسکن  CAT بهترین گزینه تصویربرداری است. در قالب قاعده‌ای کلی، استفاده از سی­‌تی‌­اسکن برای زنان باردار توصیه نمی­‌شود. مگر اینکه مزایای آن بیشتر از خطر قرار گرفتن جنین در معرض پرتوهای اشعه ایکس باشد.

خطرات انجام سی تی اسکن در بارداری چیست؟

برخی از خطرات رایج انجام سی‌ تی اسکن در دوران بارداری عبارت‌اند از:

  • سی­‌تی‌­اسکن مستلزم قرارگیری در معرض تابش اشعه ایکس یونیزان است. سطح این تابش کمی بیشتر از تابشی است که روزانه از محیط دریافت می‌­شود. دوز تابش حاصل از سی‌تی‌اسکن می­تواند حدود ۱۰ mSv باشد. این مقدار تقریباً به‌اندازه مقدار تابشی است که فرد در مدت ۳ سال از تابش محیط دریافت می­‌کند.
  • انجام سی­‌تی‌­اسکن در سه ماهه اول بارداری بیشترین میزان خطر را برای جنین درحال‌رشد دارد. این خطر به‌علت سرطان‌­زا و تراتوژنیک بودن تشعشعات یونیزان (ایجاد ناهنجاری­‌های مادرزادی) است.
  • انجام سی‌­تی‌­اسکن در ناحیه شکم و اطراف آن جنین را بیشتر از موارد دیگر در معرض سطوح بالای پرتوافشانی تشعشعات یونیزان و خطرات احتمالی آن‌ها قرار می­‌دهد.

آیا انجام سی‌تی‌اسکن در بارداری می‌تواند منجر به ابتلای کودک به سرطان شود؟

برای انجام سی‌­تی‌­اسکن از تابش تشعشعاتی با دوز کم استفاده می­‌شود. این دوز برای مادر و جنین آسیبی جدی به همراه ندارد. بیشتر اسکن‌­ها در دامنه ۱۰ تا ۲۵ mgy عمل می­‌کنند و قرار گرفتن در معرض این مقدار آن‌ها سرطان­‌زا نیست. اثرات تراتوژنیک این تشعشعات یا ایجادکننده ناهنجاری­‌های مادرزادی در جنین نیز وقتی رخ می­­‌دهد که آستانه تابش تشعشعات بیشتر از ۵۰ تا ۱۰۰ mgy باشد.

یک بار انجام سی­‌تی‌­اسکن عاملی برای نگرانی نیست اما سی­‌تی‌­اسکن‌­های متعدد خطر آسیب به جنین را افزایش می­‌دهد. قرار گرفتن در معرض تشعشعات ۱۰۰ تا ۱۵۰ mgy احتمال سقط جنین را به همراه دارد.

درهرحال انجام سی­‌تی‌­اسکن خطرات و آسیب­‌هایی دارد. درصورتی‌که ضرورت خاصی برای انجام سی تی اسکن در بارداری دارید، بهتر است با پزشک معالج یا فردی متخصص درباره آسیب‌­ها و فواید آن مشورت کنید.

پاسخ شما:

دیدگاه خود را با ما به اشتراک بگذارید
نام خود را اینجا وارد کنید