برخی نوزادان ممکن است با جمجمه‌های بدشکل متولد شوند که امکان دارد این بدشکلی با بزرگ شدن دائمی شود. کلاه درمانی برای نوزادان ، که به آن کلاه ارتوپدی (helmet orthosis)، کلاه یا کمربند ارتوپدی جمجمه‌ای (cranial orthosis) هم می‌گویند، درمانی است که شکل جمجمه نوزاد را به حالت مناسب تغییر می‌دهد. معمولاً کودک در ۴ تا ۱۲ ماهگی و وقتی جمجمه هنوز کامل شکل نگرفته است باید از کلاه استفاده کند. برخی‌اوقات اصلاح شکل جمجمه می‌تواند برای جلوگیری از مشکلات سلامتی در آینده ضروری باشد.
| آنچه در این مقاله می‌خوانید: |
چرا نوزادان به کلاه نیاز دارند؟
برای نوزادان ۴ ماهه تا ۱ ساله توصیه می‌شود، در صورت بدشکلی جمجمه، از کلاه استفاده کنند. وقتی پزشک متخصص اطفال نوزاد تازه متولدشده را معاینه می‌کند، پزشک شکل و حالت دایره‌ای جمجمه نوزاد را بررسی می‌کند. درصورت مشاهده نقطه صاف بزرگ، پزشک ممکن است کلاه درمانی را توصیه کند. این امر ترجیحاً باید بین ۴ تا ۶ ماهگی کامل شود. جمجمه نوزاد کاملاً سفت نشده است، نقاط نرم آن یعنی فونتانل‌ها و برآمدگی‌ها مانند درزها هنوز نرم و منعطف‌اند و استخوان‌های جمجمه در هم جوش نخورده‌اند. با بزرگ شدن نوزاد، درزهای جمجمه شروع به جوش خوردن می‌کنند و شکل جمجمه به‌راحتی تغییر نخواهد کرد.
دلایل کلاه درمانی برای نوزادان
دلیل اینکه نوزادان از کلاه جمجمه استفاده می‌کنند اصلاح شکل جمجمه آن‌هاست. ازآنجاکه جمجمه نوزاد نرم است، وقتی نوزادان مدت زیادی به پشت دراز می‌کشند، احتمال دارد پشت سرشان صاف شود. بااین‌حال، جمجمه صاف می‌تواند نتیجه بیماری ژنتیکی هم باشد. این بیماری‌ها که با کلاه درمانی قابل درمان‌اند عبارت‌اند از:
۱) پلاژیوسفالی یا سرصافی
پلاژیوسفالی (Plagiocephaly)، که به‌عنوان سندروم سر تخت یا صاف نیز شناخته می‌شود، به حالتی گفته می‌شود که یک طرف سر نوزاد در اثر فشار مداوم صاف شده باشد. وقتی نوزاد مدت طولانی به پشت می‌خوابد، این اتفاق برای پشت جمجمه می‌افتد. این شرایط را پلاژیوسفالی موضعی می‌نامند. این اتفاق بسیار رایج است، زیرا خواباندن نوزاد به پشت، طبق توصیه‌های آکادمی متخصصان اطفال آمریکا، امن‌ترین حالت خوابیدن است.
ازآنجاکه پلاژیوسفالی هیچ مانعی برای رشد مغز ایجاد نمی‌کند، کلاه درمانی معمولاً زمانی توصیه می‌شود که تغییرشکل شدید ازطریق سایر روش‌های درمانی بهبود نیافته باشد. کنگره جراحان مغز و اعصاب، فیزیوتراپی یا تغییر مکرر موقعیت نوزاد در موارد پلاژیوسفالی را توصیه کرده‌اند.
۲) کرانیوسینوستوز
وقتی استخوان‌های جمجمه نوزاد زود جوش بخورد، منجر به شرایطی به نام کرانیوسینوستوز (Craniosynostosis) می‌شود. برخی‌اوقات، این پدیده می‌تواند نوعی بیماری ژنتیکی باشد. کرانیوسینوستوز می‌تواند رشد مغز را محدود کند، زیرا شکل غیرمعمول جمجمه رشد را محدود می‌کند.
علائم این بیماری شامل شکل ناهموار جمجمه، رشد غیرطبیعی سر، نقطه‌ای نرم روی سر نوزاد، سردرد، اختلالات یادگیری، از دست دادن بینایی یا باریک یا پهن بودن کاسه چشم می‌شود. کرانیوسینوستوز نیاز به جراحی و به‌دنبال آن کلاه درمانی دارد.
سن شروع کلاه درمانی برای نوزادان
به‌طورکلی جمجمه نوزاد پس از ۱ سالگی شروع به سفت شدن می‌کند و کلاه در شکل‌گیری سر بی‌اثر خواهد بود. بنابراین، توصیه می‌شود نوزاد در ۴ تا ۶ ماهگی از کلاه جمجمه استفاده کند. پزشک متخصص اطفال این درمان را در معایناتی که هر ۲ ماه یک بار در دوران نوزادی انجام می‌شود توصیه خواهد کرد.
طول دوران کلاه درمانی برای نوزادان
به‌طورکلی، نوزادان باید ۲۳ ساعت در روز کلاه شکل‌دهنده به سر داشته باشند. می‌توانید هنگام حمام کردن یا لباس پوشاندن کلاه را بردارید. اگرچه این مدت بسیار طولانی به نظر می‌رسد، اما ضروری است. چراکه جمجمه نوزاد فقط در مدت کوتاه چندماهه‌ای قابلیت تغییرشکل دارد. تکمیل کلاه درمانی قبل از جوش خوردن کامل درزهای جمجمه بسیار مهم است. کلاه جمجمه باید به‌طور متوسط ۳ ماه استفاده شود. این دوره بسته به شدت بیماری ممکن است متفاوت باشد. پزشک متخصص اطفال به‌طور منظم بر شکل جمجمه نظارت می‌کند تا درصورت لزوم تنظیماتی را در درمان اعمال کند.
آیا کلاه تغییرشکل سر باعث ناراحتی می‌شود؟
کلاه تغییرشکل سر نوزاد دردناک نیست، همچنین باعث هیچ‌گونه ناراحتی نمی‌شود. این کلاه از فوم (ابر، اسفنج) نرم ساخته می‌شود و برای راحتی بیشتر برای هر کودکی سفارشی ساخته می‌شود. بااین‌حال، اگر به‌طور دقیق روی سر قرار نگیرد یا به‌درستی از آن مراقبت نشود، ممکن است منجر به بوی بد و تحریک پوست و درنتیجه ناراحتی شود. پزشک می‌تواند تنظیماتی را برای اصلاح حالت قرارگیری کلاه انجام دهد.
تفاوت کلاه جمجمه با بقیه کلاه‌ها
کلاه‌های جمجمه با سایر کلاه‌ها متفاوت‌اند، زیرا متخصصان اطفال مجاز مانند متخصصان ارتوپدی اطفال آن‌ها را تجویز می‌کنند. آن‌ها طبق اندازه سر نوزاد با قالب گچی و به‌طور سفارشی ساخته می‌شوند. همچنین در طول درمان، درصورت نیاز، می‌توان آن‌ها را تنظیم کرد. بیرون این کلاه سفت، اما فوم داخل آن نرم است و فشار مداوم روی سمت برآمده سر وارد می‌کند. درنتیجه این فشار نقطه تخت سر منبسط می‌شود. این کلاه‌ها صرفاً برای تغییرشکل جمجمه نوزاد طراحی شده‌اند، نه برای محافظت از آسیب.
جمجمه نرم‌تر به عبور آسان نوزادان از کانال زایمان کمک می‌کند و رشد مغز در سال‌های اولیه زندگی کودک را تسهیل می‌کند. بااین‌حال، این قابلیت آسیب‌پذیری می‌تواند به شکل غیرمعمول سر نوزاد بینجامد که باید درمان شود. شکل‌های غیرطبیعی سر به‌دلیل کرانیوسینوستوز نیز می‌تواند مانع رشد مغز شود. درنتیجه کلاه جمجمه برای درمان نوزاد حیاتی است. این درمان باعث هیچ‌گونه درد یا ناراحتی برای نوزادتان نمی‌شود. بااین‌حال، باید حتماً طبق دستور پزشک متخصص اطفال از آن استفاده کنید.
سؤالات متداول
اینکه نوزاد باید ۲۳ ساعت در روز از کلاه استفاده کند می‌تواند اضطراب‌آور باشد. کاملاً طبیعی است که سؤالات متعددی درمورد کلاه درمانی، طول مدت درمان یا وجود گزینه‌های درمانی جایگزین داشته باشید. در اینجا به چندین سؤال درمورد کلاه سر نوزاد پاسخ داده شده است:
کلاه درمانی چیست؟
کلاه درمانی روشی درمانی است که به حفظ شکل جمجمه نوزاد کمک می‌کند. همچنین به‌عنوان کمربند جمجمه‌ای (cranial orthosis) نیز شناخته می‌شود. وقتی نوزاد دچار بدشکلی جمجمه باشد، چه به‌دلیل مسائل ژنتیکی چه به‌دلیل نقاط تخت ناشی از خوابیدن مداوم به پشت، می‌توان با کلاه درمانی آن را اصلاح کرد. جمجمه نوزادان زیر ۱ سال نرم و انعطاف‌پذیر است و کلاه جمجمه به اصلاح شکل سر کمک می‌کند. کلاه درمانی وقتی ضروری است که صافی جمجمه به‌حدی شدید باشد که مانع رشد مغز شود. دو موقعیتی که در آن‌ها از کلاه درمانی استفاده می‌شود پلاژیوسفالی و کرانیوسینوستوز هستند.
کلاه درمانی چه مدت طول می‌کشد؟
کلاه درمانی معمولاً به‌طور متوسط ۳ ماه طول می‌کشد. بااین‌حال، بسته به وخامت وضعیت نوزاد، ممکن است کوتاه‌تر یا طولانی‌تر شود. در دوران نوزادی، مراجعه به پزشک اطفال هر ۲ ماه یک بار توصیه می‌شود. طی این معاینات قطر جمجمه اندازه‌گیری می‌شود. اگر پزشک متوجه نقاط نرمی شود که نیاز به اصلاح دارند، کلاه درمانی را توصیه می‌کند. این درمان برای نوزادان ۴ ماهه تا یک ساله ارائه می‌شود، اما بین ۴ تا ۶ ماهگی مؤثرتر است. پس از عبور کودک از یک سالگی، جمجمه شروع به سفت‌تر شدن می‌کند و کلاه مؤثر نخواهد بود.
آیا روشی غیر از کلاه درمانی برای اصلاح شکل جمجمه نوزاد وجود دارد؟
کلاه درمانی تنها یکی از راه‌های درمان ناهنجاری شکلی جمجمه است. اگر علت آن پلاژیوسفالی موضعی باشد، تغییر موقعیت سر نوزاد و فیزیوتراپی می‌تواند به بدشکلی خفیف جمجمه کمک کند. کلاه درمانی برای موارد حاد ضروری است. برخی از گزینه‌های درمانی جایگزین عبارت‌اند از:
- خوابیدن روی شکم: مطمئن شوید کودکتان، به‌جای اینکه تمام مدت به پشت خوابیده باشد، زمانی را روی شکم بگذراند. این کار فشاری را که به سر وارد می‌شود کاهش می‌دهد. بااین‌حال، آن‌ها را روی شکم نخوابانید، مگر زمانی که مراقبشان هستید. این کار همچنین باعث رشد و تقویت عضلات گردن نیز می‌شود.
- در آغوش گرفتن: می‌توانید نوزادتان را در آغوش بگیرید تا پشت و سر او را زمانی که دراز کشیده است از فشار برهانید. وقتی او را در آغوش دارید، حتماً حواستان به سرش باشد. همچنین این اوقات فرصت مناسبی برای پیوند میان شما و نوزاد است.
- تغییر موقعیت هنگام شیردهی: هنگام شیردهی نوزادتان را در موقعیت‌های مختلف، یعنی هر دو طرف، قرار دهید. همچنین می‌توانید در جهات مختلف با او بازی یا صحبت کنید. بنابراین نوزاد از دراز کشیدن طولانی‌مدت در یک موقعیت خودداری می‌کند.
آیا کلاه درمانی باید ازسوی پزشک متخصص اطفال توصیه شود؟
لازم است برای کلاه درمانی برای نوزادان توصیه‌ای از پزشک متخصص اطفال دریافت کنید. کلاه جمجمه را باید از پزشکان مجاز مانند پزشک متخصص ارتوپدی اطفال دریافت کنید. ازآنجاکه این کلاه‌ها سفارشی‌اند، متخصص اطفال باید با قالب گچی جمجمه نوزاد را اندازه بگیرد تا کلاه جمجمه متناسب با سر نوزاد باشد. اگر در قرارگیری کلاه روی سر مشکلی وجود داشته باشد، می‌تواند باعث درد و ناراحتی نوزاد شود. دراین‌صورت متخصص اطفال طی جلسات معاینات منظم می‌تواند تغییراتی را برای اصلاح کلاه انجام دهد.
