سرماخوردگی شایع‌ترین بیماری دوران کودکی و از مهم‌ترین دلایل غیبت از کار و مدرسه در سراسر جهان است. با شروع فصل سرما، یکی از دغدغه‌های اغلب والدین سرما خوردن فرزندان است. خلاف آنچه تصور می‌شود، سرماخوردگی طیف گسترده‌ای دارد و بیش از دویست نوع ویروس از خانواده‌های مختلف می‌توانند باعث سرماخوردگی شوند. در این مقاله، دکتر مونا مشرف، متخصص اطفال همکار کودکت، به بررسی سرماخوردگی کودکان و راه‌های مقابله و درمان آن پرداخته است.
علائم سرماخوردگی چیست؟
بارزترین علامت سرماخوردگی گرفتگی و آبریزش بینی است، ولی ممکن است سرفه، گلودرد و تب خفیف هم وجود داشته باشد.
چرا افرادی در طول عمرشان مکررا دچار سرماخوردگی می شوند؟
همانطور که گفته شد، چون ویروس‌های متنوع و زیادی عامل سرماخوردگی هستند و هر بار فرد ممکن است یک نوع ویروس را بگیرد، ممکن است در طول سال، چندین نوبت دچار سرماخوردگی شود.
آیا بودن در معرض سرما ممکن است باعث سرماخوردگی شود؟
خیر، سرما به تنهایی نمی‌تواند عامل سرماخوردگی باشد و بدن باید حتما با ویروس هم مواجه شده باشد. برای مثال، افرادی که در نواحی سردسیر زندگی می‌کنند بیش از افرادی که در نواحی گرمسیر یا معتدل زندگی می‌کنند دچار سرماخوردگی نمی‌شوند.
در فصل سرد، تراکم خانواده در فضای دربسته و کوچک‌تر بیشتر است و باعث انتقال سریع‌تر ویروس می‌شود. به همین علت، ویروس در مهدکودک یا مدرسه ممکن است در یک کلاس به سرعت پخش شود. در عین حال، بعضی ویروس‌ها سرمادوست هستند و فعالیتشان در فصل سرما بیشتر می‌شود.
بیشتر بخوانید: ۱۰ روش موثر برای پیشگیری از سرماخوردگی و آنفلوآنزا
عوامل زمینه ساز سرماخوردگی چیست؟
حساسیت، خستگی، استرس، دود سیگار، رعایت نکردن بهداشت دست و بودن در فضاهای متراکم و دربسته و پرجمعیت.
سرماخوردگی چگونه منتقل می شود؟
مهم‌ترین روش انتقال ویروس تماس مستقیم با ترشحات آلوده است. مثل دست دادن یا روبوسی با فرد سرماخورده‌ای که دستش آلوده به ترشحات بینی، دهان یا چشمش است. از آنجا که ویروس می‌تواند تا چند ساعت روی اجسام زنده بماند، تماس با سطوح آلوده به ویروس هم ممکن است باعث ایجاد سرماخوردگی شود. انتقال ویروس از طریق استنشاق ذرات تنفسی که از عطسه و سرفه بیمار منتشر می‌شود هم امکان‌پذیر است.
چند بار سرماخوردگی در طول سال اتفاق می افتد؟
کودکان، به طور میانگین در طول سال، ممکن است شش تا هفت نوبت دچار سرماخوردگی شوند. درصدی از کودکان تا دوازده نوبت در سال هم سرما می‌خورند، ولی این عدد در بزرگسالان کمتر و دو تا سه نوبت در سال است.
علائم سرماخوردگی چگونه بروز پیدا می کند؟
بعد از مواجهه با ویروس، حدود یک تا سه روز دوره نهفتگی وجود دارد که فرد بی علامت است و بعد از آن، علائم سرماخوردگی آغاز می‌شود. شروع علائم معمولا با انسداد و آبریزش بینی و عطسه همراه است، گلودرد خفیفی نیز ممکن است وجود داشته باشد و در حدود یک سوم موارد سرفه هم دیده می‌شود. تب معمولا خفیف و گذراست و گاهی فرد مبتلا احساس بی‌حالی، ضعف، خستگی و کاهش اشتها می‌کند. دوره بیماری معمولا یک هفته است و گاهی تا دو هفته هم طول می‌کشد.
بیشتر بخوانید: حساسیت فصلی در نوزادان و کودکان ؛ علت‌ها، علائم و راهکارهای مقابله
کدام بیماری ها علائمی شبیه سرماخوردگی ایجاد می کنند؟
بعضی بیماری‌های جدی‌تر مانند آنفولانزا، سینه پهلو، خروسک، آنژین چرکی و سینوزیت ممکن است در ابتدا علائمی شبیه سرماخوردگی داشته باشند. پس از تشخیص سرماخوردگی، نکات مهم بعدی درمان بیماری و پیشگیری از انتقال آن به بقیه افراد خانواده است.
از چه مواد غذایی می توان در درمان سرماخوردگی کودکان استفاده کرد؟
طی سرماخوردگی، باید به کودک مایعات فراوان داد و دفعات شیردهی به شیرخواران را افزایش داد. مصرف شیر گرم، آبمیوه‌های طبیعی، فرنی و سوپ‌های مقوی مفید است. در سن بالای یک سال، می‌توان از مخلوط آب ولرم و عسل استفاده کرد که به کاهش سرفه‌ها کمک می‌کند.
ویتامین C چه نقشی در درمان سرماخوردگی دارد؟
مصرف ویتامین C با دوز بالا تاثیری در درمان سرماخوردگی ندارد، ولی مقادیر مورد نیاز آن باید روزانه مصرف شود. نیازی به مصرف قرص جوشان ویتامین C یا مولتی ویتامین نیست و بهتر است ویتامین C مورد نیاز با مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه تامین شود.
بیشتر بخوانید: آشپزخانه کودکت؛ با اسموتی پرتقال به جنگ سرماخوردگی بروید!
درمان سرماخوردگی کودکان چگونه است؟
همانطور که گفته شد، علت این بیماری ویروس‌های مختلف است و در حال حاضر، درمان خاصی برای آن وجود ندارد. داروهای تجویزی بیشتر برای رفع علائم بیماری و کمک به بیمار برای داشتن خواب و تغذیه بهتر است و در از بین بردن ویروس نقشی ندارد. به طور کلی، در بیشتر اوقات، نیاز به مصرف داروی خاصی نیست.
از داروهای رایج در درمان علامتی می‌توان به شربت سرماخوردگی یا داروهای ضدسرفه یا خلط‌آور اشاره کرد. این داروها ممکن است باعث کاهش آبریزش و انسداد بینی شوند، ولی باعث خشکی مخاطات نیز می‌شوند که ممکن است کودک را در تخلیه ترشحات دچار مشکل کند. بعضی ترکیبات موجود در شربت‌های سرماخوردگی ممکن است باعث خواب‌آلودگی یا برعکس، بی‌قراری و بی‌خوابی کودک شود.
در کودکانی که آسم دارند، مصرف این داروها ممکن است باعث تشدید سرفه‌ها شود. بهتر است مصرف اینگونه شربت‌ها به کودکان بالای دو سال و بدون سابقه آسم محدود شود و مدت استفاده از دارو کوتاه باشد.
در صورتی که کودک تب یا بدن درد داشته باشد، می‌توان از استامینوفن استفاده کرد، ولی مصرف آسپرین ممنوع است. در سرماخوردگی ساده، مصرف آنتی‌بیوتیک ممنوع است و ممکن است باعث بدتر شدن حال کودک یا طولانی شدن بیماری او شود.
برای رفع انسداد بینی در سرماخوردگی چه باید کرد؟
برای رفع انسداد بینی، می‌توان از قطره یا اسپری‌های نمکی در بینی استفاده کرد که باعث باز شدن بینی، رقیق شدن ترشحات و تحریک عطسه می‌شود. در صورت وجود ترشحات زیاد، می‌توان پس از استفاده قطره بینی، با کمک پوار ترشحات بینی را خارج کرد. کمک به باز کردن بینی در شیرخواران مهم است، چون باعث راحتی تغذیه، شیر خوردن و خواب آنان می‌شود.
در عین حال، برای حفظ رطوبت اتاق کودک طی شب و کمک به باز شدن بینی و کاهش سرفه‌های او، می‌توان از دستگاه بخور گرم استفاده کرد، زیرا باعث جلوگیری از خشک شدن بینی و حلق کودک می‌شود و به بهبود خواب او کمک می‌کند. کودک را از فضاهای پردود و دود سیگار دور نگه دارید، زیرا باعث تحریک تنفسی و افزایش عوارض بیماری مانند عفونت گوش می‌شود. به طور کلی، مهم‌ترین اقدام درمانی در سرماخوردگی کودکان شستشو و تخلیه مرتب بینی است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در مواردی که سرماخوردگی شدید است و سرفه یا گلودرد شدید، تنگی نفس، تب بالا، اسهال، استفراغ و درد گوش وجود دارد، باید به پزشک مراجعه کرد. طولانی شدن سرماخوردگی بیش از هفت تا ده روز نیز ممکن است باعث بروز عوارضی مثل سینوزیت، عفونت گوش یا ریه شود. بنابراین، در صورت طولانی شدن علائم کودک، حتما به پزشک مراجعه کنید تا او را از نظر درگیری ریه، سینوس یا گوش که نیاز به درمان اختصاصی دارد معاینه کند.
این مقاله توسط خانم دکتر مونا مشرف متخصص اطفال همکار با مجموعه کودکت تالیف شده است.
