رشد عملکرد دست کودک به یکباره اتفاق نمی‌افتد و هر زمان که از زندگی کودک بگذرد، مهارت‌های بیشتری برای کار با دستان خود پیدا می‌کند. زمانی که کودک متولد می‌شود، دستانش چیزی جز مشت‌های گره شده نیست. اما در پایان سال اول زندگی، او می‌تواند اسباب بازی‌هایش را روی یکدیگر گذاشته و کتابش را ورق بزند. در این مقاله، رشد عملکرد دستان نوزاد به صورت ماه به ماه بیان می‌شود تا والدین این موارد را در کودک خود کنترل کرده و در صورت عدم رشد صحیح حرکات دست نوزاد به منظور بررسی بیشتر به پزشک متخصص یا کاردرمانگر مجرب مراجعه کنند. رشد دست کودک و تغییرات عملکرد آن، مرحله مهمی از رشد کودک است که باید به آن توجه داشته باشید.
رشد ماهانه دست کودک
سال اول زندگی کودک، از نظر رشد جسمی و ذهنی کودک سال بسیار مهمی است. در ادامه مقاله با رشد دست کودک در هر ماه از سال اول زندگی او آشنا می‌شوید.
رشد دست کودک از تولد تا یک ماهگی
در اولین ماه تولد، انگشتان دست نوزاد به سختی مشت شده است. اما وقتی شما کنجکاوانه با انگشت خود مشت‌های گره شده‌اش را باز می‌کنید، در کمال تعجب متوجه می‌شوید که او به محکمی انگشت شما را در میان انگشتان دستان خود می‌فشارد. در واقع، این حرکت آگاهانه نبوده و یک انعکاس یا رفلکس محسوب می‌شود. نوزاد تا مدت‌ها قادر نیست به صورت دقیق و حساب شده، جسمی را در دست خود نگه دارد. اگرچه والدین با این حرکت او به وجد می‌آیند، ولی باید به این نکته واقف شوند که نوزاد هنوز کشف نکرده که دستانش جزئی از بدن او هستند. در حدود ۶ هفتگی، نوزاد با یک دست خود، دست دیگرش را گرفته و سعی می‌کند آن را باز کند.
رشد دست کودک از دو ماهگی تا سه ماهگی
حدود ۸ هفتگی، دستان نوزاد به آرامی شروع به باز شدن می‌کنند. او از ضربه زدن به اسباب بازی‌های متحرک و دیگر اسباب بازی‌هایی که در دسترس او به حالت آویزان قرار گرفته اند، لذت می‌برد. در این سن به او جغجغه بدهید. زیرا با حرکت دادن آن و ایجاد سر و صدا متوجه می‌شود که دستش به بدن او متصل بوده و جزئی از بدن او است. نوزاد از این موضوع خوشحال شده و با گرفتن اشیا و بردن آن به سمت دهان، این نکته را جشن می‌گیرد.
رشد دست کودک در چهار ماهگی
در حدود چهار ماهگی، ضربه زدن‌های نوزاد، هدفمندتر می‌شود و قابلیت دراز کردن دست‌ها به سمت اشیا، بیشتر از قبل رشد کرده است. او زمانی که روی شکم خوابیده، اسباب بازی‌ها را با دست‌هایش در آغوش خود جمع می‌کند. نکته مهم این است که در این دوره، نوزاد دستانش را جلوی صورتش آورده و با آن‌ها بازی می‌کند.
رشد دست کودک در پنج ماهگی
تا این زمان، دست‌های نوزاد در اکثر مواقع آزاد بوده و اجازه می‌دهد تا او با حس لامسه دنیای اطراف خود را کشف کند. قدرت گرفتن انگشتان دست او ارتقا پیدا کرده و قادر است اسباب بازی را با کف دست خود و انگشتان دستش بگیرد. این موضوع باعث می شود تا او بتواند اسباب بازی را از یک دست به دست دیگر بدهد. در پایان این ماه، او شروع به بازی کردن با بلوک‌های چوبی می‌کند.
رشد دست کودک در شش ماهگی
در این زمان، نوزاد شما می تواند چیزی را بین انگشت شست و دیگران انگشتانش بگیرد. در واقع، با انجام این کار، دنیا به روی او گشوده می‌شود. اما او نمی‌تواند از انگشتانش به طور کامل استفاده کند. او با چنگ زدن‌های ناشیانه به اشیا که به منظور گرفتن و برداشتن آن‌ها انجام می‌دهد، در جهت ایجاد و تثبیت این مهارت گام بر می‌دارد. او همچنین یاد می‌گیرد که چطور بعد از گرفتن اشیا آن‌ها را رها کند. دیگر مرحله رشدی بامزه این ماه این است که نوزاد یاد می گیرد دست زدن شما را تقلید کند و به اصطلاح دست دستی کند.
رشد دست کودک در هفت تا هشت ماهگی
در این سن کودک یاد می‌گیرد که با انگشتانش (البته به صورت نامرتب و شلخته) غذا در دهان خود بگذارد. او احتمالا می تواند لیوان مخصوص نی دار خود را نگه دارد ولی نوشیدن از آن با کوشش و تقلای زیاد همراه خواهد بود. غذا خوردن کودک شما در این مرحله هم خیلی بازه است ولی بعد از پایان غذا، احتمالا لباس‌ها و اطرف نوزاد شما پر از غذاهایی است که از دستان او ریخته است.
رشد دست کودک در نه تا ده ماهگی
در این زمان، کودک شروع به استفاده از انگشت اشاره برای نشان دادن خواهد کرد. او احتمالا به چیز خاصی اشاره نمی‌کند. واقعیت این است که او این حرکت را انجام می‌دهد تا به همه بفهماند که به زودی قادر به گرفتن گازانبری (قابلیت گرفتن اشیا کوچک با استفاده از انگشت شست و انگشت اشاره) اشیا خواهد بود. این مهارت که کودک حدود ده ماهگی به آن دست می‌یابد، نقطه اوج رشد حرکتی ظریف کودک در اولین سال زندگی او محسوب می‌شود.
رشد دست کودک در یازده تا دوازده ماهگی
کودک در این دوره مهارت گرفتن گازانبری انگشتان دستش را نسبت به ماه قبل ارتقا می‌دهد. او با گذاشتن اسباب بازی‌هایش روی یکدیگر، دست‌کاری کردن بلوک‌های چوبی و ورق زدن ورق‌های کتاب ضخیم خود بیش از پیش به تمرین می‌پردازد. زمانی‌که او در این مهارت تبحر پیدا می‌کند، والدین باید کاملا گوش به زنگ باشند. حمله به کابینت‌ها و بازی کردن با وسایل درون آن‌ها و نیز واژگون کردن سطل زباله از جمله کارهایی است که کودک در این مرحله انجام می‌دهد. در این دوره، او دستان خویش را دور شیشه شیر و دیگر وسایل خود حلقه می‌کند. او احتمالا می تواند تا پایان سال، خودش با قاشق غذا بخورد. اگر کسب این مهارت کمی بیش از این مقدار طول کشید، به هیچ عنوان بر آشفته نشوید و به کودک کمی بیشتر فرصت بدهید.
نشانه‌های قابل توجه در رشد دست کودک
با این وجود، اگر متوجه شدید که با توجه به موارد بالا، نشانه‌های زیر در کودک وجود دارد بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.
- کودک در کسب این مراحل رشدی، تاخیر همیشگی دارد
- کودک بعضی از این مراحل را علی رغم سپری شدن چند ماه هنوز بروز نداده است
- دست‌های کودک سفت تر یا شل تر از حد معمول به نظر می رسد
- دست‌های کودک در وضعیت خاصی قرار گرفته که همانند یک مانع از رشد حرکتی کودک (به عنوان مثال غلت زدن) جلوگیری می‌کند
- دست های کودک هیچگونه حرکتی ندارد و یا رفلکس مشت کردن را نشان نمی دهد
اگر یک یا چند مورد از نشانه‌های بالا را در کودک خود مشاهده کردید، در اولین فرصت برای ارزیابی بیشتر به یک پزشک متخصص اطفال یا یک کاردرمانگر مراجعه کنید. تا در صورت وجود مشکل با مداخله زود هنگام به رفع آن کمک کرده و از ایجاد عوارض آن پیشگیری کنند.
این مقاله توسط دکتر وحید بیاتی، کاردرمانگر و عضو هیات علمی (دانشیار) دانشگاه علوم پزشکی اهواز، متخصص همکار مجله آنلاین کودکت، نوشته شده است.
