تا به حال به این فکر کرده‌اید که حواس پنجگانه در رشد شناختی، عاطفی، فیزیکی و ذهنی کودک چه تاثیری دارند؟ پنج حس بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه به درک کودک از محیط اطرافش کمک می‌کند. تمام تجربیاتی که کودکان از طریق گیرنده‌های حسی دریافت می‌کنند، مانند جریان پیوسته‌ای از اطلاعات، در مغز آن‌ها ذخیره می‌شود و با بزرگ‌تر شدن، از این اطلاعات برای ساختن جهان اطرافشان و معنی دادن به آن استفاده می‌کنند. در ادامه، با تاثیر حواس پنجگانه در رشد همه‌جانبه کودک بیشتر آشنا خواهید شد.
حواس پنج گانه و درک محیط
وقتی کودک را بغل می‌کنید، چندین حس کودک فعال می‌شود. صورتتان را می‌بیند، صدایتان را می‌شنود، بوی شما را می‌فهمد و از تماس شما با بدنش حس لامسه‌اش فعال می‌شود. تمام این احساس‌ها پیام‌هایی را به مغز کودک مخابره می‌کند و باعث یادگیری او می‌شود. کودک از این احساس‌ها به عنوان راهنمایی برای نوع تفکر، برخورد و رفتارش استفاده خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: جدول مراحل رشد کودک ؛ از تولد تا یک سالگی کودک
شکل‌گیری حواس پنج گانه
حواس کودک از زمان جنینی شروع به رشد می‌کند. در سه ماه اول بارداری، جوانه‌های چشایی، گیرنده‌های لامسه و بویایی شکل می‌گیرند. گیرنده‌های لامسه ابتدا در اطراف دهان و گونه‌های کودک ایجاد می‌شوند و به‌زودی به سایر نقاط بدن گسترش پیدا می‌کنند. به همین دلیل، وقتی کودک به دنیا می‌آید، می‌تواند ببوید، بشنود، بچشد و بسیار به لمس حساس است. همچنین، توانایی دیدن نیز دارد، هرچند دید او تار است. نوزادان تازه به دنیا آمده هنوز قادر به درک تجربه‌های حسی جدید نیستند. چون خوشه‌های عصبی، که اطلاعات را از گیرنده‌های حسی به مغز کودک انتقال می‌دهند، هنوز به اندازه کافی رشد نکرده‌اند. برای تقویت مسیرهای عصبی، باید مدام تحریک شوند و از آن‌ها استفاده شود. هر چه از گیرنده‌های عصبی بیشتر استفاده شود و کودک تجربیات حسی بیشتری داشته باشد، آن‌ها بیشتر تقویت می‌شوند و اتصالات بهتری در مغز ایجاد خواهد شد.
حواس پنج گانه و پیوند مادر و کودک
کودک از لحظه تولد با استفاده از حواسش به فرآیند پیوندی، که از رحم آغاز شده است، ادامه می‌دهد. او قبلا صدای شما را شنیده است و دوست دارد باز هم آن را بشنود. حس بویایی او، از وقتی در رحم است، برای تشخیص بوی منحصربه‌فرد مادر شکل گرفته است. براساس پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام شده است، پنجاه دقیقه تماس پوست با پوست بعد از زایمان به کودک کمک می‌کند که تنها از طریق بویایی مادر را تشخیص دهد.
حس لامسه کودک می‌تواند به شما کمک کند تا ارتباط بهتر و صمیمانه‌تری با فرزند خود برقرار کنید. قرار دادن کودک روی قفسه سینه و تماس پوست با پوست باعث آرامش و تثبیت ضربان قلب او خواهد شد. در واقع، لمس کردن کودک و تماس پوستی با او به شما و کودکتان آرامش می‌دهد و باعث ترشح هورمون اکسی‌توسین می‌شود که به هورمون عشق معروف است. اکسی‌توسین باعث تشویق و تقویت احساس صمیمیت ناشی از پیوند مادر و کودک می‌شود. ماساژ دادن کودک می‌تواند ارتباط و پیوند شما را عمیق‌تر کند. در ماساژ دادن، علاوه بر حس لامسه، بسیاری از حواس دیگر او به کار گرفته می‌شود. کودک شما را می‌بیند، صدایتان را می‌شنود و بوی شما را احساس می‌کند. تمام این تجربیات به شما و کودک کمک می‌کند تا پیوند ویژه‌ای بین شما ایجاد شود.
بیشتر بخوانید: ۵ نکته مهم درباره حس چشایی کودک که باید بدانید
نقش حواس پنج گانه در زندگی کودک
کودک از حواسش، برای یافتن غذایی که برای رشد به آن نیاز دارد، استفاده می‌کند. دقایقی پس از تولد، کودکان بوی شیر مادر را ترجیح می‌دهند. کودک برای جستجوی غذا سرش را می‌گرداند و به سمت سینه می‌چرخاند. حس چشایی کودک از همان روز‌های اول بسیار قوی است. در سه ماه اول زندگی، کودکان می‌توانند بین طعم شیرین و تلخ تمایز قائل شوند و طعم شیرین را ترجیح دهند.
لمس نقش مهمی در رشد کودک دارد، به‌خصوص اگر نوزاد زودرس باشد. کودکانی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند، در صورتی که ماساژ داده شوند، زودتر وزن می‌گیرند و از بیمارستان مرخص می‌شوند. وقتی کودکان خوردن غذاهای جامد را شروع می‌کنند، علاقه آن‌ها به طعم‌های مختلف تحت تاثیر دوران بارداری و تغذیه با شیر مادر قرار دارد. همانطور که کودک به کشف بافت‌ها، صدا‌ها و تصویر‌های جدید در غذاهای مختلف ادامه می‌دهد، تمام حواسش را به کار می‌گیرد. له کردن پاستا‌ها، غلتاندن نخود‌ها و تکان دادن آب‌میوه، هر چند ممکن است به قیمت کثیف شدن خانه تمام شود، اما راه خوبی برای تقویت حواس کودک است.
حواس پنج گانه و رشد فیزیکی
در ابتدا، دنیای کودکان آمیخته‌ای از بو‌ها، صدا‌ها، طعم‌ها و نور‌های مختلف است و تنها با گذشت چند هفته، مسیرهای عصبی آن‌ها رشد می‌کند و به‌مرور افراد، اشیاء و اتفاقات در ذهن کودک شکل می‌گیرد. نوزادان از حس لامسه برای کشف بافت و جنس اشیاء استفاده می‌کنند.
در اوایل تولد، انگشتان آن‌ها توانایی لازم را ندارد، به همین دلیل، از دهانشان هم کمک می‌گیرند. دهان کودک نسبت به سایر نقاط بدن او دارای پایانه‌های عصبی بیشتری در هر سانتی‌متر مربع است. او می‌تواند، از طریق مکیدن و لثه زدن، بسیاری از ناشناخته‌ها را کشف کند، به همین دلیل، تقریبا همه چیز را داخل دهانش می‌گذارد. با رشد و ارتقای حس بینایی کودک، هماهنگی دست و چشم او بیشتر می‌شود. یک کودک ۶ تا ۸ هفته‌ای می‌تواند با سر و چشمش جسمی را تعقیب کند. در سه ماهگی می‌تواند به شیئی که در دست دارد نگاه کند، در چهار یا پنج ماهگی قادر به درک فاصله است و می‌تواند سراغ اسباب‌بازی‌هایش برود و آن‌ها را بقاپد.
تقویت مهارت‌های ارتباطی کودک
حواس نقش مهمی در برقراری ارتباط دارند. حتی قبل از تولد، او صدای شما و همسرتان را می‌شنود و حتی می‌تواند صدای خواهر یا برادرش را تشخیص دهد. پس از زایمان، با تقویت مهارت‌های شنیداری، نسبت به صدا‌های آشنا واکنش نشان می‌دهد. یک کودک سه ماهه می‌تواند مستقیم به شما نگاه کند و صدای شما را بشنود. حتی کودک شروع به تولید صدا‌هایی مانند غان و غون کردن می‌کند.
ارتباطات محدود به کلام نمی‌شوند، سایر حواس هم نقش مهمی دارند. کودک یاد می‌گیرد چهره شما را بخواند و با لحن صدایتان ارتباط برقرار کند. یک کودک چهار ماهه انتظار دارد صدای کلماتی که از دهان فرد خارج می‌شود با حالت صورت او هماهنگ باشد، در غیر این صورت، ناراحت و گیج می‌شود. با بزرگ‌تر شدن و کسب تجربه‌های حسی بیشتر، دایره واژگان کودک نیز گسترش پیدا می‌کند. درک کلماتی مانند نرم، سفت، زیر و زبر، بدون اینکه کودک آن‌ها را تجربه کرده باشد، ممکن نیست.
بیشتر بخوانید: مشکلات بینایی در کودک ؛ با نشانه ها و درمان آن آشنا شوید
تماس با پزشک
حواس پنجگانه کودک نقش مهمی در رشد جسمی و ذهنی او دارد. هر یک از کودکان با سرعت منحصربه‌فردی رشد می‌کنند، اگر در کودک مشکل حسی خاصی مشاهده می‌کنید، بهتر است با پزشک مشورت کنید. همینطور در صورتی که نمی‌توانید ارتباط خوبی با کودک برقرار کنید و حواس پنجگانه او را بهبود ببخشید، متخصصان می‌توانند راهنمایی‌هایی در اختیارتان قرار دهند. اگر اطلاعات یا پیشنهادی در این زمینه دارید، لطفا در بخش نظرات این مقاله یا سایر شبکه‌های اجتماعی کودکت، با مادران دیگر به اشتراک بگذارید.
