تا به حال، به این موضوع اندیشیده‌اید که به فرزندتان بیش از حد توجه کرده‌اید و تمام خواسته‌هایش را بی‌چون و چرا برآورده‌اید؟ معمولا والدین تلاش می‌کنند تا حد توان به کودک کمک کنند و چیزهایی که در دوران کودکی‌شان نداشتند برای فرزندشان فراهم کنند. آن‌ها سعی می‌کنند تمام خواسته های کودکان را برآورده کنند و بهترین شرایط ممکن را برای کودک ایجاد کنند تا با خوشحالی و در سلامت بزرگ شود. اما براساس پژوهش‌های انجام‌شده، وقتی والدین توجه بیش از اندازه به کودک دارند و مدام تلاش می‌کنند کارها و وظایف کودک را خودشان انجام دهند، به او آسیب می‌زنندو باعث لوس کردن کودکان می‌شوند. پیامدهای چنین رفتاری ناخوشایند است، این کودکان هم در دوران کودکی و هم در بزرگسالی رفتارهای ناسالمی مثل خودمحور بودن، حریص بودن و مسئولیت‌ناپذیر بودن از خود نشان می‌دهند.
یکی از دلایلی که ممکن است والدین در رفتارهایشان دچار افراط و تفریط شوند این است که این نسل، به طور کلی، نسبت به نسل‌های گذشته، امکانات بیشتری دارند.
والدینی که ۵۰ سال قبل فرزندانشان را بزرگ می‌کردند امکانات و رفاه فعلی را نداشتند و پدر و مادرانی که در آمریکا و دیگر کشورهای توسعه‌یافته زندگی می‌کنند در وضع بهتری نسبت به کشورهای فقیر قرار دارند. دوره‌ای که در آن به سر می‌برید دوره رفاه و امکانات است، حتی فقیرترین خانواده‌ها هم شرایط بهتری نسبت به گذشتگان دارند. برای آشنایی بیشتر با این موضوع، با این مقاله کودکت همراه باشید.
توجه مفرط یا لوس کردن کودکان به چه معناست؟
قبل از اینکه بتوان ارزیابی کرد که آیا به کودک توجه مفرط می‌کنید یا نه، ابتدا بهتر است تعریفی از توجه مفرط داشته باشید. روانشناسان سه نوع توجه مفرط را معرفی کرده‌اند: دادن هدیه‌های زیاد به بچه‌ها (اسباب‌بازی و سرگرمی)، مراقبت بیش از اندازه (انجام دادن کارها و وظایف کودک) و بی‌قانونی (تعیین نکردن حد و مرزها، محدودیت‌ها و قوانین در خانه، تعیین نکردن وظایف کودک در خانه). توجه مفرط ممکن است فقط شامل یکی از این موارد یا ترکیبی از آن‌ها باشد.
برخی حقایق جالب درباره توجه مفرط به کودک
- توجه مفرط به کودک امروزه از همیشه رایج‌تر است؛
- ناشی از مهربانی والدین است. والدینی که می‌خواهند بهترین کار را برای فرزندشان انجام دهند؛
- توجه مفرط ممکن است با شکست خوردن و ایجاد ناراحتی به کودک آسیب برساند؛
- توجه مفرط فقط محدود به اسباب‌‌بازی‌های بی‌شمار یا امتیازهای زیاد نیست، بلکه ممکن است در توجه بیش از حد و محدودیت‌های بسیار کم هم باشد؛
- در هر سطح درآمد، ممکن است این موضوع پیش آید. این اتفاق فقط در خانواده‌های ثروتمند نمی‌افتد؛
- می‌توان آن را شناسایی کرد و تغییر داد، حتی بزرگسالانی که چنین رفتارهایی دارند هم می‌توانند تغییر کنند.
آیا شما به فرزندتان توجه مفرط می کنید؟
با پاسخ دادن به این چهار پرسش، متوجه می‌شوید که آیا شما از آن دسته والدینی هستید که به کودک توجه مفرط می‌کنید و باعث لوس کردن کودکان می‌شوید یا خیر:
۱) آیا توجه مفرط من باعث شده است کودک از مسیر رشد خودش خارج شود؟ برای مثال، کودک چهارساله نیاز دارد به مهدکودک برود و با همسالانش باشد، آیا من این کار را برای فرزندم می‌کنم یا، به علت نگرانی از مریض شدن یا به بهانه مراقبت از کودک، او را همیشه کنار خودم نگه می‌دارم؟
۲) آیا بیش از انرژی و بودجه خانواده صرف کودک می‌کنید؟ وقتی چیزی در اختیار کودک می‌گذارید، مثل زمان، پول و انرژی، هزینه‌ای مضاعف متقبل می‌شوید؟ یعنی در سایر موارد و کارها صرفه‌جویی می‌کنید و نیازهای خود و سایر اعضای خانواده را نادیده می‌گیرد تا نیازهای کودک را برآورده کنید؟
۳) چه نیازهایی را شما برآورده می‌کنید؟ آیا این کار را برای خودتان انجام می‌دهید یا فرزندتان؟
۴) آیا با توجه مفرط به کودک به‌نوعی به دیگران آسیب می‌زنید؟
بیشتر بخوانید: قرار دادن فرزندان در اولویت اول اشتباه است؛ چرا؟
چگونه توجه مفرط به کودک ممکن است به کودک آسیب بزند؟
والدینی که روش فرزندپروری خود را همانند یکی از موارد فوق می‌یابند، ممکن است بخواهند بدانند چگونه می‌توانند آن را تغییر دهند. علاوه بر این، کودکی که مورد توجه مفرط قرار می‌گیرد ممکن است در مواردی مشکلات اساسی پیدا کند.
- این کودکان صبر کردن برای آنچه می‌خواهند را یاد نمی‌گیرند؛
- اگر مدام در مرکز توجه قرار نداشته باشند، دچار مشکل می‌شوند؛
- در مراقبت از خود مشکل دارند؛
- مسئولیت‌پذیر نیستند؛
- در فهمیدن حد و اندازه مشکلاتی دارند.
توجه مفرط ممکن است کودکان را ناسپاس و نمک‌نشناس بار آورد. اگر کودکی اسباب‌بازی یا هر چیز دیگری را خراب یا گم کند و والدین آن را سریعا جایگزین کنند، کودک دیگر فرصتی برای تلاش کردن برای جایگزینی آن وسیله پیدا نخواهد کرد و نسبت به خودش احساس مثبتی پیدا نمی‌کند. علاوه بر این، این کودکان کمتر متوجه لذت تاخیر می‌شوند که منجر به مادی‌گرایی و قدرنشناسی آن‌ها می‌شود.
محققان روی بیش از ۱۰۰۰ دانش‌آموز دبیرستانی بین سنین ۱۴ تا ۱۹ سال مطالعه کردند و دریافتند نوجوانان مادی‌گرا دارایی‌های مادی را به عنوان مهم‌ترین عامل شادی در نظر می‌گیرند، نمره‌های پایین‌تری می‌گیرند، نسبت به دیگران بیشتر حسادت می‌کنند و کمتر از زندگی راضی‌اند. از سوی دیگر، نوجوانانی که به جای مسائل مادی بر قدردانی و حق‌شناسی تمرکز داشتند، نمره‌های بالاتری می‌گرفتند، کمتر به دیگران حسادت می‌ورزیدند، انگیزه بیشتری برای کمک به دیگران داشتند و خوشحال بودند.
لوس کردن کودکان و توجه مفرط به آن‌ها ممکن است بر اهداف آن‌ها در زندگی نیز تأثیر بگذارد. براساس تحقیقات انجام‌شده، این کودکان بیشتر به دنبال اهدافی مانند پول و شهرت در زندگی هستند و کمتر به دنبال اهدافی مثل داشتن رابطه معنی‌دار فردی، تجربه کردن رشد عاطفی شخصی و کمک به مردم و جامعه می‌روند.
چگونه توجه مفرط به کودک را متوقف کنید؟
والدین چه کاری می‌توانند در برابر توجه مفرط به کودک انجام دهند یا چگونه می‌توانند توجه بیش از حد به او را متوقف کنند؟ در ادامه، با پیشنهاداتی در این زمینه آشنا می‌شوید.
برای پاسخ به این سؤال، می‌توان به تمثیل بزرگراه تربیت اشاره کرد که مثالی بصری از یک سبک فرزندپروری است. در این ساختار، روش‌های فرزندپروری به شش دسته تقسیم می‌شوند: فرزندپروری نادرست، فرزندپروری مشروط، فرزندپروری جسورانه، فرزندپروری حمایتی، بیش از حد لوس بار آوردن و کم‌توجهی کردن. دو نوع از بهترین مراقبت‌ها فرزندپروری‌های جسورانه و حمایتی‌اند که هر دو به عنوان جاده اصلی فرض می‌شوند. فرزندپروری مشروط و بیش از حد لوس کردن به عنوان شانه خاکی و فرزندپروری نادرست و کم‌توجهی کردن دره‌های دو طرف بزرگراه در نظر گرفته می‌شوند (فرزندپروری نادرست شامل فریاد کشیدن بر سر کودک و کم‌توجهی کردن مانند خرید بازی که مناسب سنش نیست).
برای فهم بهتر، به این مثال توجه کنید. کودکی را در نظر بگیرید که یک بازی ویدئویی گران‌قیمت می‌خواهد و پاسخ‌های متفاوت این‌گونه است. به کودک بگویید بازی را برای او می‌خرید، اگر التماس کردن را متوقف کند (فرزندپروری شرطی) یا حتی بازی‌های گران‌قیمت دیگری را هم برایش بخرید (بیش از حد لوس کردن). این روش‌ها لازم است اصلاح شوند تا در مسیر درست بزرگراه قرار بگیرند. در این مثال، گزینه‌های بهتر این است که به فروشگاه بروند، اگر بازی خشونت‌آمیز نباشد و والدین موافق باشند و قادر به خرید بازی باشند، آن را برایش بخرند (فرزندپروری جسورانه) یا به کودک بگویند اگر این بازی را برای او بخرند، دیگر هیچ بازی دیگری برای روز تولد یا عید نخواهند خرید، اما مستلزم این است که قبل از خرید، کودک مطمئن شود این چیزی است که واقعا می‌خواهد (فرزندپروری حمایتی).
برخی روش های دیگر را امتحان کنید
- انجام کارهای روزمره را بر عهده کودک بگذارید. اختصاص وظایف روزانه به کودکان، مانند برداشتن وسایل خودشان یا کمک به تمیز کردن ظرف‌ها (کاری که حتی بچه‌های کوچک‌تر هم می‌توانند انجام دهند)، مزایای زیادی از جمله ایجاد اعتماد به نفس و آموزش همدلی به همراه دارد. اگر در ازای کارهایی که در خانه انجام می‌دهد مقداری پول به عنوان هدیه به او بدهید، می‌توانید درباره آموزش ارزش پول و مفهوم آنچه برای آن کار می‌کنند هم کمک‌کننده باشد.
- انتظار قدردانی داشته باشید. به او یاد دهید هر وقت برایش غذا می‌پزید، او را بیرون می‌برید یا لباس‌هایش را می‌شویید، از شما تشکر کند. به او یاد دهید، برای کسی که برایش کادو گرفته یا کار خوبی انجام داده است، یادداشت تشکر بنویسد. وقتی او هر روز برای کارهای روزمره تمرین تشکر کند، در نهایت، به صورت خودکار این کار را انجام خواهد داد.
- به او یاد دهید مراقب وسایلش باشد. اگر فرزندتان به علت بی‌دقتی چیزی را گم یا خراب می‌کند، از او بخواهید به علت این اشتباه، انجام وظایف روزانه بیشتری را بر عهده بگیرد تا بتواند آن را جایگزین کند.
- کل خانواده را درگیر پروژه‌های خیریه یا خدماتی کنید. زباله‌های پارک را جمع کنید، برای خیریه‌ها غذا بپزید یا لباس‌های قدیمی را به افراد بی‌بضاعت بدهید. ایده‌های زیادی وجود دارد که بچه‌ها می‌توانند برای آن کار داوطلب شوند، درباره نیازهای دیگران آگاهی پیدا کنند، سپاسگزار چیزهایی باشند که دارند و به فردی خیّر تبدیل شوند.
- با چیزهای کوچک شروع کنید. وقتی با کارهایی آشنا شدید که می‌توانید برای جلوگیری از توجه مفرط به کودک انجام دهید، تغییر را با چیزهای کوچک شروع کنید. برای مثال، اگر درباره زمان خواب فرزندتان سهل‌انگاری کرده‌اید، زمان مشخص و غیرقابل تغییری برای او تعیین کنید. اگر شما تا دیروقت مشغول کارید و نبودنتان را با خرید اسباب‌بازی جبران می‌کنید، برنامه متفاوتی برای وقت گذراندن در کنار هم بچینید و تمرکز بر مسائل مادی را کمتر کنید.
وقتی تغییرات را آغاز می‌کنید تا به کودک کمک کنید مستقل‌تر و مسئولیت‌پذیرتر باشد و به جای مسائل مادی، به خانواده و دوستان توجه بیشتری داشته باشد، خواهید دید کودک اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کند، مهربان‌تر می‌شود، راحت‌تر دوست پیدا می‌کند، به خودش افتخار می‌کند و خوشحال است.
فراموش نکنید اگر در مورد لوس کردن کودکان تجربه یا نظری دارید حتما از طریق قسمت نظرات در سایت یا در اینستاگرام کودکت با ما در میان بگذارید و به کامل‌تر شدن این مطلب کمک کنید.
