این پرسش بسیار خوبی است زیرا به همان اندازه که با شروع پاییز دما پایین‌تر می‌رود، شیوع ویروس سرماخوردگی و آنفولانزا بیشتر می‌شود. فقط اگر راهی بود که بشود جلوی بیمار شدن کودکان خردسال را گرفت خیلی خوب بود اما آیا واقعا راهی هست؟ برای پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان باید یک سری نکات مهم و عملی رعایت شود اما نمی‌توان با انجام این کارها هم از گزند ویروس‌ها در امان ماند.
پائول آفیت (Paul Offit) رئیس بخش بیماری‌های عفونی در بیمارستان کودکان فیلادلفیا در پاسخ به این پرسش می‌گوید:
نه واقعا راه قطعی برای پیشگیری از بیماری کودک در زمستان وجود ندارد. زیرا بسیاری از ویروس‌های زمستانی در هوا می‌چرخند در نتیجه وقتی کودک خردسال شما در فاصله ۱ تا ۲ متری شخص بیمار تنفس می‌کند ویروس‌های بیماری‌زا به راحتی می‌توانند وارد بدن او شوند و این امر پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان را با دشواری زیادی مواجه می‌کند.
به‌علاوه بسیاری از افرادی که بدنشان آلوده به ویروس‌های بیماری‌زای زمستانی شده است حتی قبل از اینکه علائم بیماری را نشان دهند می‌توانند ویروس‌ها را به اشخاص دیگری که با آنها در تماس هستند سرایت دهند. بنابراین نه دور کردن کودک از اشخاصی که بینی خود را بالا می‌کشند یا عطسه و سرفه می‌کنند و نه پوشاندن او نمی‌تواند تضمین قاطعی برای پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان و سرایت بیماری و بروز علائم سرماخوردگی در کودک باشد.
بیشتر بخوانید: ۱۰ روش موثر برای پیشگیری از سرماخوردگی و آنفلوآنزا
آفیت می‌گوید مطالعات نشان داده‌اند که در معرض سرما یا هوای مه‌آلود قرار گرفتن احتمال ابتلای کودک به سرماخوردگی را افزایش نمی‌دهد. در نتیجه پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان به معنی جلوگیری از حضور او در هوای آزاد نیست.
با این حال نمی‌شود بدون مبارزه کردن تسلیم شد. روش‌های ساده‌ای وجود دارند که شما بتوانید با کم آنها میکروب‌ها را از بین ببرید و در زمستانی که پیش رو است سلامتی کودک خردسال خود را تا حد ممکن تضمین کنید.
چه کارهایی باید کرد؟
علی‌رغم اقدامات شما برای پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان ، سرماخوردگی کودک خردسال در زمستان امری اجتناب ناپذیر است اما به هرحال امتحان کردن تعدادی از این استراتژی‌های مبارزه با میکروب‌ها ضرری ندارد. استراتژی‌های اشاره شده شامل موارد زیر هستند:
اطمینان حاصل کنید که کودکتان دستانش را به خوبی می‌شوید
شستشوی مرتب دست‌ها ساده‌ترین و موثرترین روش برای خلاص شدن از شر میکروب‌های سرماخوردگی و آنفولانزا است بنابراین به کودک کمک کنید که بعد از رفتن به دستشویی، قبل از خوردن غذا و تنقلات و به محض رسیدن به خانه از مهد کودک، زمین بازی یا خانه دوستانش دستان خود را با صابون و آب ولرم بشوید.
شما نیز دستان خود را به‌ویژه قبل از آماده کردن غذا و بعد از تعویض پوشک بچه یا پاک کردن ترشحات بینی بشویید. نیازی به استفاده از صابون آنتی‌باکتریال (Antibacterial) نیست بلکه صابون ساده و آب ولرم کفایت می‌کند. درحقیقت سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در حال ممنوع کردن استفاده از بسیاری از ترکیبات فعال آنتی‌باکتریال در صابون‌ها و شوینده‌ها است زیرا به گفته آنها این ترکیبات شیمیایی بیشتر از اینکه مفید باشند به فرد و سلامتی او ضرر می‌رسانند.
اطمینان پیدا کنید که مربیان مهد کودک نیز در شستن دستان خود دقیق و حساس باشند. اگر متوجه شدید که قوانین رعایت مسائل بهداشتی و شستن دست‌ها در مهد کودک کمتر از حد رضایت‌بخش شما است در درخواست برای تغییر و اصلاح این قوانین معذب نباشید و به مربیان مهد کودک یادآوری کنید که این تغییرات برای حفظ سلامتی آنها نیز مفید است. با توجه به فعالیت بیشتر میکروب‌ها دراین فصل پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان با شستن دست‌ها و رعایت بهداشت فردی ارتباط مستقیمی دارد.
به کودک بیاموزید که به چشم‌ها یا دماغ خود دست نزند
یکی دیگر از راه‌های پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان این است که به او یاد دهید دستان شسته‌نشده انسان در هر لحظه پوشیده ازهزاران نوع میکروب است. وقتی یک کودک با دستش چشم‌ها یا بینی خود را می‌مالد این میکروب‌ها مستقیما وارد غشاهای مخاطی او می‌شوند و به سرعت جذب جریان خون شده و در تمام بدن منتشر می‌شوند.
بنابراین علاوه بر واداشتن کودک خردسال به شستن مرتب دست‌ها به او یادآوری کنید که با دستش چشم‌ها و بینی خود را نمالد. در عوض به او یاد دهید از دستمال کاغذی یا حداقل قسمت تمیز آستین خود برای مالیدن به چشم‌های اشکی یا خاراندن بینی استفاده کند.
در همین حین می‌توان به او یاد داد که هنگام عطسه یا سرفه با دستمال کاغذی جلوی دهان و بینی خود را بگیرد یا هنگامی که حالت عطسه و سرفه به او دست می‌دهد صورت خود را پشت بازویش پنهان کرده و پشت آن عطسه و سرفه کند. این کار جلوی ابتلای او به ویروس را نخواهد گرفت اما به جلوگیری از سرایت ویروس به شخص دیگر کمک می‌کند. البته توجه داشته باشید که با یک کودک خردسال طرف هستید و طبیعتا یادگیری این کارها برای او زمان‌بر است.
اگر کودک شما به مهد کودک می‌رود قوانین مربوط به کودکان بیمار در آن مهد را بررسی کنید
اطمینان حاصل کنید مهد کودکی که کودکتان به آنجا می‌رود دارای قوانین مسئولیت‌پذیرانه‌ای در مورد دور نگهداشتن کودکان بیمار از کودکان سالم است. بسیاری از مهد کودک‌ها کودکانی را که دچار تب، آنفولانزا، استفراغ، اسهال یا عفونت چشمی هستند ملزم می‌کند تا زمان کاهش این علائم در خانه بمانند و استراحت کنند.
اگر به طور آشکاری متوجه حضور مداوم کودکان بیمار در مهد کودک فرزند خود شدید به احتمال زیاد زمان آن فرا رسیده است که با مربی مهد یا مدیر مسئول آنجا در مورد تشدید قوانین منع حضور کودکان بیمار گفتگویی داشته باشید. البته این کودکان قبل از اینکه علائم بیماری در آنها ظاهر شود عامل سرایت بیماری به بقیه بودند اما برای پیشگیری از بیماری کودک در زمستان هنوز هم نباید اجازه داد کودکان بیمار هنگام عطسه و سرفه نزدیک کودک خردسال شما باشند.
بیشتر بخوانید: آیا تزریق واکسن آنفولانزا در دوران بارداری مشکل ساز است؟
واکسیناسیون کودک
یکی از روش‌های علمی برای پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان این است که شما می‌توانید کودک خردسال خود را به سادگی هرچه تمام‌تر از طریق تزریق زمانبندی شده واکسن‌هایش و نیز تزریق سالانه واکسن آنفولانزا در برابر ابتلا به برخی ویروس‌ها و باکتری‌ها محافظت کنید.
هرکاری که لازم است برای تقویت طبیعی سیستم ایمنی بدن کودک انجام دهید
برای پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان به او انواع مختلفی از غذاهای سالم و طبیعی را بدهید تا مواد مغذی مورد نیاز بدنش تامین شود. مطمئن شوید که هر شب به اندازه کافی خواب و استراحت داشته باشد و همینطور روزانه فعالیت فیزیکی زیادی انجام دهد.
در صورت عدم موفقیت در پیشگیری از بیماری کودک در زمستان و بیمار شدن کودک چه کاری باید کرد؟
از آنجایی که کودکان سالانه به طور متوسط ۸ تا ۱۰ بار سرما می‌خورند پس علی‌رغم تمام تلاش شما برای پیشگیری از بیماری و انتشار میکروب‌های بیماری‌زا در محل زندگیتان پرواضح است که در زمستان پیش رو کودک خردسالتان تعدادی میکروب را با خود به خانه بیاورد. اگر چنین اتفاقی افتاد بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که وسایل آرامش و راحتی کودک را فراهم کنید تا ویروس به تدریج از بدن او خارج شود. البته تعدادی نکته به دردبخور نیز معرفی می‌کنیم از جمله:
از محلول بینی سالین (saline) استفاده کنید
شاید در مورد این محلول شایعاتی شنیده باشید اما محلول سالین به باز کردن و پاکسازی مخاط کانال‌های بینی کمک کرده و تنفس کودک را راحت‌تر می‌کند.
برای دریافت بهترین نتیجه از این محلول آن را با استفاده از سرنگ حبابی به بینی کودک بریزید. اگر کودک اجازه داد اندکی سر او را به عقب خم کنید سپس سر سرنگ را به طور ملایم وارد بینی کودک کنید تا قطرات محلول سالین به درون کانال‌های بینی ریخته شوند. سپس با استفاده از حباب مخاط و ترشحات را بزدایید. این رویه را روزانه چندبار تکرار کنید.
بیشتر بخوانید: درباره سینوزیت یا عفونت سینوسی در کودکان بیشتر بدانید
مطمئن شوید که کودک شما به اندازه کافی استراحت می کند
اگرچه گفتن این حرف از عمل کردن به آن آسان‌تر است اما هرچقدر کودک شما استراحت بیشتری داشته باشد زودتر حالش بهتر خواهد شد. حتی اگر او دیگر به طور مرتب چرت روزانه ندارد تشویقش کنید که هر روز ۱ تا ۲ بار خواب نیمروزی داشته باشد.
هنگامی که کودکتان در گهواره یا تختخواب خود استراحت نمی‌کند در برخی از فعالیت‌های مفید و سرگرم‌کننده با او شریک شوید مثلا کتاب خواندن برای کودک، تماشای یک ویدیو با او یا بازی کردن با عروسک کنار یکدیگر.
دستگاه مرطوب‌کننده هوا را به راه بیندازید
این کار به‌ویژه هنگام شب و در طول چرت روزانه کودک مهم است وقتی که سرفه مداوم یا دشواری در تنفس کودک شما را از خواب و استراحت لازم باز می‌دارد. هوای مرطوبی که توسط دستگاه مرطوب‌کننده هوا یا دستگاه بخور تولید می‌شود سبب پاک شدن و نرم شدن مجاری تنفسی کودک شده و در نتیجه سرفه‌های مکرر او را کمتر کرده و تنفسش را راحت‌تر می‌کند. همچنین دستگاه بخور خود یکی ازعوامل پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان محسوب می‌شود.
کودک را تشویق به خوردن مایعات فراوان بکنید
کودکان هنگام بیماری به سرعت مایعات بدن خود را از دست می‌دهند به‌ویژ در حالتی که تب داشته باشند یا دچار اسهال شده باشند. برای جبران این مایعات کودک را تشویق کنید که مایعات فراوانی مانند آب، شیر، محلول الکترولیت (سرم خوراکی) یا آب‌میوه رقیق بنوشد. (هیچ سند علمی وجود ندارد که ثابت کند محصولات لبنی سبب بدتر شدن تنفس می‌شوند).
اگر کودک شما از بلعیدن مایعات زیاد امتناع می‌کند سعی کنید آب‌میوه‌های طعم داری مانند آب هندوانه یا پرتقال به او بدهید یا حتی از قطعات آب‌میوه های یخ‌زده در لیوان او استفاده کنید. یک توصیه قدیمی از طرف مادران مسن است که می‌گوید، سوپ جوجه گرم علائم سرماخوردگی را از طریق نرم کردن گلوی دردناک و باز کردن مجاری تنفسی فرد تسکین می‌دهد. توجه به نحوه تغذیه کودک چه قبل از بیماری و برای پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان و چه بعد از ابتلا به بیماری امر بسیار مهمی است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در حین اینکه اکثر ویروس‌های زمستانی خود به خود طی چند روز از بین می‌روند اما برخی می‌توانند تبدیل به بیماری وخیم‌تری شوند که نیازمند درمان فوری است. در صورتی که پیشگیری از بیماری کودک در زمستان امکان‌پذیر نبود و او به بیماری مبتلا شد باید مراقب بود که علائم بیماری تشدید نشوند اما در صورت مشاهده هر کدام از علائم زیر در کودکتان فورا با پزشک تماس بگیرید
- درد در گوش یا صورت کودک که می‌تواند نشانه وجود عفونت در گوش باشد
- دردناک بودن شدید گلو که سبب اذیت شدن کودک هنگام خوردن مایعات می‌شود
- خس خس سینه یا مشکل در تنفس (نشانه‌ای از احتمال بروز برونشیت سینه یا ذات‌الریه)
- اسهال یا استفراغ که می‌تواند منجر به کمبود شدید آب بدن شود
- تب ۳۹ درجه سانتیگراد یا بالاتر یا تب ملایمی که بیشتر از ۳ روز طول بکشد
زمانی را برای در آغوش گرفتن کودک خود اختصاص دهید
هنگامی که کودکان احساس سرماخوردگی و بیماری می‌کنند در این مواقع اندکی بیشتر به مراقبت و توجه عاطفی نیازمند هستند. در نتیجه باید کنار پختن سوپ جوجه، آوردن جعبه دستمال کاغذی و چک کردن مداوم درجه حرارت بدن کودک خردسال زمانی را هم به بغل کردن و زیر پتو رفتن با او اختصاص دهید.
بیشتر بخوانید: مراقبت از کودک بیمار و نکات مفیدی برای والدین در این زمینه
در طول روزمرتبا او را در آغوش بکشید و به خود فشار دهید و اگر در خانه شما قانون نخوابیدن کودک در تختخواب والدین هنگام شب حاکم است به استراحت کوتاه مدت کودک کنار خودتان رضایت دهید. (البته با این کار ممکن است خودتان هم به زودی بیماری را از کودک بگیرید اما به هر حال این بهای مادر بودن است). پیشگیری از بیماری کودک در زمستان تنها محدود به اعمال پزشکی نیست بلکه محبت و توجه عاطفی روند بهبود کودک را تسریع می‌کند .
تمام موارد ذکر شده در بالا را برای پیشگیری از بیماری کودک در پاییز و زمستان مدنظر داشته باشید.
هنگامی که از یک کودک خردسال مریض و ضعیف مراقبت می‌کنید در نظر داشته باشید که اکثر بیماری‌های فصل زمستان طی ۱ هفته یا همین حدود رفع می‌شوند و در نهایت تمام این بیماری‌ها به تقویت سیستم ایمنی کودک شما کمک خواهند کرد.
همانطور که کودک خردسال شما بزرگ‌تر شده و بدنش در برابر ویروس‌ها از جمله بسیاری از ۲۰۰ نوع ویروسی که سبب ایجاد سرماخوردگی‌های شایع می‌شوند ایمن‌تر و مقاوم‌تر می‌شود دوران نقاهت به مراتب کوتاه‌تری را تجربه خواهد کرد. در این بین شستشوی مرتب دست‌ها و استفاده از دستمال کاغذی فراموش نشود.
شما برای پیشگیری از بیماری کودک دلبند خود در فصل پاییز و زمستان از چه روش‌هایی استفاده می‌کنید تجربیات و دانش خود را ز طریق وبسایت کودکت با والدین دیگر به اشتراک بگذارید.
