کودکان با هم متفاوت‌اند و از نظر زمان‌بندی رشد و کسب مهارت‌های مختلف، متفاوت با یکدیگر عمل می‌کنند. ممکن است کودکی خیلی زود و قبل از چهار دست و پا رفتن شروع به راه رفتن کند یا کودکی دایره لغات گسترده‌ای داشته باشد. پس نمی‌توان کودکان را با یکدیگر مقایسه کرد یا تاریخ دقیقی برای حرف زدن و کسب سایر مهارت‌ها و توانایی‌های کودکان در نظر داشت. ولی نشانه‌هایی کلی وجود دارد که نشان می‌دهد احتمالا کودک دیر به حرف افتاده است. دیر به حرف افتادن کودک را می‌توان با در نظر گرفتن نشانه‌هایی تشخیص داد. در ادامه، به چند علامت دیر به حرف افتادن کودک اشاره می‌شود. با کودکت همراه باشید.
۱. توجه نکردن به محیط اطراف
ارتباطات اجتماعی با دیگران پایه و اساس مهارت‌های کلامی و حرف زدن است. ارتباط برقرار کردن با دیگران باعث یادگیری زبان و شیوه استفاده از آن می‌شود. اما اگر کودکتان به موسیقی توجه نمی‌کند، به صداهای اطراف واکنش نشان نمی‌دهد و در برقراری ارتباط با دیگران و نشان دادن واکنش به آن‌ها ضعیف و خنثی عمل می‌کند، احتمالا نشانه تاخیر در کلام است.
۲. غان و غون نکردن
کودکان در ۴ تا ۶ ماهگی تمایل به ایجاد آواهایی بی‌معنی از خود دارند. هر چه به ۶ ماهگی نزدیک‌تر می‌شوند، این صداها از حالت بی‌معنی به معنی‌دار نزدیک‌تر می‌شود و می‌توان حروف بی‌صدا را هم در میان آواهایی که از دهان خارج می‌کنند شنید. اگر می‌بینید کودکتان در ایجاد چنین اصواتی مشکل دارد، باید حواستان را جمع کنید و به این شک کنید که شاید نشانه‌ای از دیر به حرف افتادن کودک در کار است.
بیشتر بخوانید: آیا می دانید از چند ماهگی باید در انتظار حرف زدن کودکان باشیم؟
۳. واکنش نشان ندادن به نام خود
کودک در ۶ تا ۹ ماهگی، با شنیدن اسمش، واکنش نشان می‌دهد. برای مثال، وقتی مشغول به کاری است و شما او را صدا می‌زنید، باید متوقف شود و به سمتتان برگردد. علاوه بر این، کودکان طبیعی و سالم نسبت به صداهایی که شما از دهان خارج می‌کنید واکنش نشان می‌دهند و حتی تلاش می‌کنند آن‌ها را تقلید کنند. هر چه بیشتر با فرزند خود صحبت کنید به تقویت مهارت‌های زبانی در او کمک بیشتری می‌کنید. پس اگر کودکتان، در سنینی که گفته شد، واکنشی ندارند، باید به توانایی او در به حرف افتادن کمی شک کنید.
۴. نگفتن کلمات ساده
وقتی کودک به ۱۲ ماهگی می‌رسد، معمولا توانایی گفتن واژه‌های ساده‌ای مانند: بابا، دادا، دَدَ و ماما را دارد. بهتر است در این سنین برای کودک کتاب بخوانید و به توسعه و رشد دایره لغات او کمک کنید. علاوه بر کتاب خواندن، با تعریف کردن کارهای عادی و روزمره برای کودک هم می‌توانید مهارت شنیدن و حرف زدن را در او تقویت کنید. اگر احیانا کودک تا ۱۲ ماهگی نتوانست واژه‌های ساده‌ای که گفته شد به زبان بیاورد، بهتر است تاخیر کلامی او بررسی شود.
۵. استفاده نکردن از زبان بدن
کودک ۱۲ ماهه، ضمن اینکه شروع به گفتن برخی کلمات می‌کند، ژست‌های خاصی مانند تکان دادن سر به نشانه تایید و تکذیب را هم انجام می‌دهد. استفاده از زبان بدن به تقویت مهارت‌های ارتباطی کودک کمک می‌کند. پس بهتر است در این سنین با او بیشتر تمرین کنید. برای مثال، بای‌بای کردن یا دست دادن می‌تواند تمرین‌های خوبی باشد. اما اگر کودکی قادر به استفاده از زبان بدن در برقراری ارتباط با دیگران نباشد، بهتر است به وضعیت صحبت کردن او بیشتر رسیدگی کنید.
بیشتر بخوانید: ۵ علامت هشدار دهنده در روند پیشرفت یادگیری زبان کودک
۶. ناتوانی در پاسخ‌گویی در ارتباطات
در بازه ۱۲ تا ۱۸ ماهگی، کودک باید به مفاهیم ساده‌ای مانند خداحافظی کردن و «نه» گفتن تسلط پیدا کرده باشد. در این سن، واکنش نشان دادن به خواسته‌هایی مانند اشاره کردن به اعضای مختلف بدن مهم است. اگر کودکی نتواند خواسته‌های ساده‌ای مانند بلند کردن دست، نشان دادن پا یا بای‌بای کردن را انجام دهد، احتمال دارد تاخیر در کلام در کار باشد.
۷. گسترش نیافتن دایره لغات
دایره لغات کودک از 18 ماهگی به بعد ناگهان رشد زیادی می‌کند. کودک 2 ساله می‌تواند حدود 50 کلمه را ادا کند. کودک ۲ ساله معمولا عبارات کوتاه دوکلمه‌ای می‌سازد. برای مثال می‌گوید: «ماما رفت» یا «سگ بزرگه». وقتی با او صحبت می‌کنید، باید از واژه‌های متنوع و مختلف بهره ببرید تا امکان توسعه لغاتی که می‌داند بیشتر شود. برای مثال، به جای اینکه به او بگویید: «این توپ مال توئه؟» بگویید: «این توپ کوچیک قرمز مال توئه.» یکی از نشانه‌های نیاز به تمرین بیشتر این است که کودک دایره لغات کوچکی دارد. سعی کنید با کودک حرف بزنید و در صحبت‌هایتان از توصیف‌های مختلف بهره ببرید. هر چه عبارت‌های توصیفی بیشتری در کلامتان به کار ببرید، به توسعه واژه‌هایی که کودک یاد می‌گیرد و استفاده می‌کند کمک بیشتری خواهید کرد.
تماشا کنید: تاخیر گفتار در کودکان ، مصاحبه با دکتر مجید رفیعی
۸. ابراز نکردن احساسات
در ۲ سالگی، کودک باید بتواند نیازهای فوری خود را در قالب کلمات بیان کند. اگر کودکی صحبت می‌کند ولی در ابراز احساسات کمی عقب است، باید به این موضوع رسیدگی کنید. کودک در ۲ سالگی میل زیادی به حرف زدن پیدا می‌کند و شاهد بلبل‌زبانی‌های او خواهید بود. باید با او صحبت کنید، برایش کتاب بخوانید و به شکوفایی و تقویت مهارت‌های کلامی‌اش کمک کنید. کتاب خواندن تمرینی عالی برای حرف زدن کودک است.
در آخر
همانطور که گفته شد، نمودار رشد جسمی و روانی هر کودکی منحصربه‌فرد است و نمی‌توان هیچ فردی را با دیگری مقایسه کرد. بنابراین، اگر کودکتان با چیزی که خواندید کمی متفاوت بود، اصلا نگران نشوید، اما با هوشیاری سعی کنید به روند حرف زدن او رسیدگی کنید و در صورت نیاز، از کمک‌های تخصصی بهره ببرید. کودکانی که در بازه زمانی طبیعی شروع به حرف زدن می‌کنند، نسبت به آنچه در اطرافشان اتفاق می‌افتد، واکنش‌هایی متناسب با سن خود ابراز می‌کنند و در برقراری ارتباط با دیگران موفق هستند. سعی کنید به جای اینکه از تاخیر کلامی کودک نگران شوید، به فکر پیگیری صحیح ماجرا باشید. هیچ مشکلی بدون راه‌حل نیست. با پیگیری صحیح و استفاده از راهکارهای مناسب، قطعا می‌توانید مشکل حرف زدن کودک را حل کنید و ورود او را به دنیای واژه‌ها و جملات خوشامد بگویید.
