دیسفاژی، یک اصطلاح پزشکی است که به اختلال بلع در افراد اشاره دارد. اگر فرزند شما در قورت دادن غذایش با مشکل مواجه است یا به طور کلی به سختی غذا می‌خورد، در این صورت شاید به دیسفاژی یا اختلال بلع در نوزادان و کودکان مبتلا باشد. پیش از اینکه به روش‌های تشخیص و درمان دیسفاژی بپردازیم، نخست اجازه دهید که ببینیم اختلال بلع در نوزادان و کودکان دقیقا چیست و چگونه اتفاق می‌‌افتد. با کودکت همراه باشید.
اختلال بلع در نوزادان و کودکان یا دیسفاژی اطفال به چه مشکلی اشاره دارد؟
دیسفاژی اطفال عبارتی است که به مشکلات قورت دادن یا بلع در نوزادان، نوپایان یا کودکان اشاره می‌کند. بچه‌هایی که با این عارضه درگیر هستند، به دشواری می‌توانند غذای خود را قورت بدهند و در نتیجه، در بعضی موارد، غذا را برمی‌گردانند و از دهان بیرون می‌ریزند.
اختلال بلع در نوزادان و کودکان چه علت‌هایی دارد؟
احتمالا شما هم متوجه این موضوع شده اید که غذا دادن به کودک، نه تنها برای تامین مواد غذایی مورد نیاز او، بلکه همچنین برای ایجاد یک اتصال قوی بین کودک و مراقب او (والدین، دیگر اعضای خانواده یا پرستار) بسیار مهم است. با این حال زمان‌هایی وجود دارند که کارها ممکن است به سادگی پیش نروند. اگر فرزند شما در خوردن وعده‌ی غذایی خود، قورت دادن آن و رساندنش به معده مشکل دارد، آنگاه احتمال ابتلای او به اختلال بلع یا دیسفاژی بسیار بالاست. بلع یا قورت دادن، از چهار مرحله‌ی متفاوت تشکیل شده و اختلال بلع زمانی پیش می‌آید که در هر کدام از این مراحل مشکلی وجود داشته باشد. بنابراین برای پیدا کردن علت اختلال بلع در نوزادان و کودکان، ابتدا باید چهار مرحله‌ی قورت دادن را درک کنید.
بیشتر بخوانید: استفراغ در کودکان ؛ دلایل و راه های درمان آن را بشناسیم
سطح اول قورت دادن: مرحله‌ی آماده‌سازی غذا در دهان
در این مرحله، غذا جویده و نرم شده و با بزاق دهان ترکیب می‌شود تا برای ورود به سطح بعد، به قدر کافی نرم شود. از نظر پزشکی، غذای جویده شده در وهله‌ی اول به صورت یک تودهی گرد یا تودهی گرد چسبناک درمی‌آید.
سطح دوم قورت دادن: مرحله‌ی عبور از دهان
در مرحله‌ی دوم از فرایند بلع، زبان تودهی گرد جویده شده را به سمت انتهای خود عقب می‌راند.
سطح سوم قورت دادن: مرحله‌ی حلقی
در این مرحله، تودهی غذای نرم، سفر خود را از انتهای زبان به سمت قسمت ورودی مری آغاز می‌کند.
سطح چهارم قوت دادن: مرحله‌ی مری
زمانی که سه مرحله‌ی نخست انجام شدند، عضله‌ی انگشتری- حلقی سست می‌شود تا بتواند پذیرای توده غذا به قسمت فوقانی مری باشد و پس از آن، انقباضات ماهیچه‌ای تودهی غذا را به سمت اسفنکتر تحتانی مری می‌فرستد تا سرانجام، به معده وارد شود.
چه بیماری‌هایی باعث بروز اختلال بلع در نوزادان و کودکان می‌شوند؟
عارضه‌ها و بیماری‌های متعددی وجود دارند که ممکن است اختلال بلع در نوزادان و کودکان را ایجاد کند. در واقع هر مشکلی مرتبط با ساختار دهان، گلو یا مری، می‌تواند مقصر پنهان اختلالات بلع باشد. در ادامه با مواردی از این مشکلات آشنا می‌شوید که عمل قورت دادن غذا را برای کودک دشوار می‌کنند:
- تولد زودرس
- بزرگ بودن زبان
- بزرگ بودن لوزه‌ها
- لب شکری و لب شکافته
- عوارض دندانی مانند ناهنجاری‌های فک
- وجود توده یا تومور در گلو
- بیماری رفلاکس گوارشی (GERD)
- حساسیت دهانی یا تحریک‌پذیری در تارهای صوتی
- فلج تارهای صوتی
- تاخیرهای رشدی
- اختلالات عصبی مانند فلج مغزی
- سرطان سر یا گردن
- سندروم‌های ژنتیکی مانند سندروم داون و سندروم رت
- عوارض جانبی داروها مانند بی‌حالی یا کاهش اشتها
بیشتر بخوانید: عفونت لوزه در کودکان ؛ علل، علائم و راه های درمان مشکل لوزه در کودکان
دیسفاژی یا اختلال بلع در نوزادان و کودکان با چه علائمی همراه است؟
از آنجا که نوزادان نمی‌توانند با شما حرف بزنند، بنابراین دانستن نشانه‌های دیسفاژی در آنها، یک مسئله‌ی ضروری برای درمان این بیماری در زودترین زمان ممکن است. در ادامه با دوازده علامت رایج آشنا خواهید شد که در شناسایی اختلال بلع در نوزادان و کودکان به شما کمک می‌کنند:
- حالت خفگی
- سرفه کردن
- مشکل در جویدن غذا
- باز کردن دهان به صورت مداوم در حین غذا خوردن
- سوزش سر معده
- عفونت مکرر دستگاه تنفسی
- تهوع مکرر یا قورت ندادن شیر توسط کودک
- کاهش وزن
- احساس اینکه غذا در گلوی کودک گیر کرده است.
- تغییر در سرعت تنفس در هنگام غذا خوردن
- صدای خر خر در هنگام خوردن غذا یا پس از آن
- تغییر رنگ پوست در هنگام خوردن غذا یا پس از آن
اختلال بلع چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر به وجود دیسفاژی در کودک خود شک دارید، حتما به پزشک اطفال مراجعه کنید. پزشک یک آزمایش خون را برای بررسی وجود عفونت و انجام آزمایشات زیر را برای تحلیل وضعیت فرزند شما، تجویز می‌کند:
اندوسکوپی
این آزمایش شامل استفاده از اندوسکوپ (یک لوله‌ی باریک و قابل انعطاف با یک دوربین و چراغ در یک سمت) برای مشاهده‌ی دستگاه گوارش شخص است. به عنوان بخشی از این فرایند و برای انجام بررسی‌های بعدی، پزشک ممکن است نمونه‌هایی از بافت گلو، مری و معده را بردارد.
آزمون بلع باریوم
در این آزمایش، فرزند شما باید مقدار کمی باریوم را بنوشد. این ماده‌ی شیمیایی فلزی دارای بافت گچی است که ارگان‌های داخلی را پوشانده و درخشان می‌کند. این موضوع، پزشکان را قادر می‌سازد تا به شکل موثرتری آزمایش اشعه‌ی ایکس را بگیرند.
حنجره‌بینی
در این آزمایش، پس از اعمال بیهوشی، یک لوله در گلوی فرد قرار داده می‌شود تا بررسی شود که آیا مشکلی در گلو یا حنجره وجود دارد یا خیر.
مانومتری مری
در زمان انجام این آزمایش، پزشک یک لوله‌ی کوچک همراه با فشارسنج را از دهان کودک شما به سمت مری او هدایت می‌کند. با کمک این فشارسنج، پزشک می‌تواند فشار موجود در مری را اندازه بگیرد و بفهمد که غذاها چگونه از مری عبور می‌کنند. برای این تست، داروی آرام‌بخش به کودک داده می‌شود.
اختلال بلع در نوزادان و کودکان، چه عوارضی دارد؟
دیسفاژی یا اختلال بلع در نوزادان و کودکان ممکن است باعث استنشاق غذا شود، عارضه‌ای که در آن نوشیدنی یا خوراک به درون نای و ریه‌ها نفوذ می‌کند. این اتفاق می‌تواند به نوبه‌ی خود باعث ابتلا به ذات‌الریه، عفونت‌های دستگاه تنفسی یا دیگر مشکلات ریوی شود. وجود مشکل در قورت دادن غذاها و نوشیدنی‌ها می‌تواند باعث بروز سوءتغذیه و کم آب شدن بدن شود و از رشد صحیح کودک جلوگیری کند. مراجعه به پزشک به شما کمک می‌کند تا علاوه بر تشخیص درست مشکل، به صورت موثری آن را حل کنید.
چه روش‌هایی برای درمان اختلال بلع در نوزادان و کودکان وجود دارند؟
بسته به نوع و شدت مشکل کودک، از روش‌های مختلفی برای درمان دیسفاژی اطفال بهره گرفته می‌شود. در ادامه با برخی از این راه‌حل‌ها آشنا می‌شوید:
- درمان مشکلات دهانی: این روش شامل هماهنگ کردن عضلات لب‌ها، زبان، گونه و فک، به منظور ساده‌تر کردن عمل خوردن است.
- رفع حساسیت دهانی: در این روش، درمان‌هایی برای کاهش حساسیت دهانی به کودک ارائه می‌شود.
- راهنمایی‌های رفتاری: این روش بر کاهش مقاومت کودک برای خوردن یا نوشیدن، تمرکز دارد.
- استفاده از تجهیزات مناسب: این روش توسط خود شما انجام شده و شامل استفاده از بطری‌ها و ظرف‌های مناسب برای ایجاد بالاترین حد راحتی برای فرزندتان است.
- تغییر در رژیم غذایی: اگر فرزند شما در غذا خوردن با مشکل مواجه است، شاید تنها باید سادگی بافت و میزان نرمی غذاها و نوشیدنی‌ها را تغییر دهید. غذاها را به صورت گرم برای کودک سرو کنید، چرا که گرمای غذا، یک نقش حیاتی را در تحریک او به خوردن و قورت دادن و همچنین هضم راحت‌تر غذا ایفا می‌کند.
- زمان منظم غذا خوردن: داشتن یک زمان‌بندی منظم و همیشگی برای غذا خوردن، به کودک کمک می‌کند تا بر بدخلقی اولیه‌ی خود غلبه کند.
- عدم استفاده از قاشق: تا زمانی که کودک شما به سن چهار ماهگی نرسیده است، از دادن غذا به او با استفاده از قاشق خودداری کنید، چرا که تا آن زمان، کودک دارای هماهنگی لازم برای خوردن غذاها از قاشق نیست.
- بازی کردن با غذا: اجازه دهید کودک با غذای خود بازی کند، حتی اگر کثیف شود. این کار برای کمک به کودکانی که به غذا خوردن علاقه نشان نمی‌دهند، بسیار مفید است.
- درمان رفلاکس‌های گوارشی: درمان‌های مخصوص رفلاکس‌های گوارشی برای کودکانی تجویز می‌شود که به همین علت دچار دیسفاژی شده اند.
- استفاده از اسباب‌بازی‌های نرم: جویدن و دندان گرفتن اسباب‌بازی‌های نرم برای کودکانی که احساس خوبی نسبت به خوردن ندارند، مفید هستند.
بیشتر بخوانید: بازی کردن با غذا؛ چرا باید اجازه دهید بچه ها با غذایشان بازی کنند؟
در صورت وجود اختلال بلع در کودک، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فرزند شما با هر مشکلی در زمینه‌ی قورت دادن غذا مواجه است، یا در هنگام غذا دادن به او هر کدام از علائم گفته شده را مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
دانستن و رعایت نکات زیر در مراقبت از کودکی که به دیسفاژی مبتلاست، می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد:
- اختلال بلع در نوزادان و کودکان ممکن است به یکباره اتفاق بیفتد یا یک مشکل طولانی مدت باشد.
- اگر فرزند شما نمی‌تواند غذای خود را به درستی قورت بدهد، بدون فوت وقت به پزشک مراجعه کنید.
- یک راه حل ساده و قطعی برای مقابله با اختلال بلع در نوزادان و کودکان وجود ندارد و درمان این عارضه، بسته به علت ایجاد کننده و شدت آن متفاوت است.
- دیسفاژی مزمن ممکن است نشانه‌ی وجود یک مشکل اساسی در بدن کودک باشد.
- تیم پزشکی برای درمان این مشکل شامل متخصص تغذیه، متخصص گفتار درمان، روان‌شناس، پزشک گوش و حلق و بینی، متخصص گوارش، متخصص آلرژی، درمانگر شغلی و پزشک عمومی است.
اختلال بلع در نوزادان و کودکان، مشکلی نیست که بتوان از آن چشم‌پوشی کرد. بنابراین در موارد حاد، سعی نکنید که خودتان مسئله را حل کنید و برای این کار بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید. برای اطمینان از اینکه درمان مناسب را برای حل مشکل کودک دلبندتان دریافت کرده اید، همیشه به دنبال گزینه‌های دیگر نیز باشید. همچنین برای ایجاد یک جو راحت و بهبود هرچه سریع‌تر فرزند خود، توصیه‌های پزشک را مو به مو رعایت نمایید.
