افشای کودک آزاری توسط کودکان یا نوجوانانی که به شیوه‌های گوناگون از آن‌ها سوءاستفاده شده، بسیار سخت است. بیشتر آن‌ها، از ترس عواقب ناشی از صحبت‌کردن دربارۀ کودک آزاری، سکوت می‌کنند. گاهی ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا کودک بخواهد دربارۀ راز خود صحبت کند. عده‌ای از کودکان هم ممکن است هرگز سکوتشان را نشکنند. اما اگر فردی که مورد کودک‌آزاری قرار گرفته است راز بزرگش را به شما بگوید، اینکه چه واکنشی در مواجهه با افشای کودک‌آزاری نشان می‌دهید بسیار مهم است. در ادامه ما شما را با واکنش‌ها و اقدامات مناسب در مواجهه با این مسئله آشنا می‌کنیم با کودکت هراه شوید.
واکنش های مناسب در مواجهه با افشای کودک آزاری
زمانی که فرزند شما از حادثه‌ای که در جریان کودک آزاری برای او اتفاق افتاده است صحبت می‌کند، بهتر است خونسردی خودتان را حفظ کنید و واکنش مناسبی از خود نشان دهید. در ادامه برخی از این واکنش‌های مناسب را با هم بررسی می‌کنیم:
- به‌یقین طبیعی است اگر هنگام شنیدن خبر، مغز شما قادر به درک و پذیرش موضوع نباشد و آن را انکار کند؛ پس موضوع را مرور کنید تا بتوانید بهترین تصمیم را در سریع‌ترین زمان ممکن بگیرید. گاهی انکارکردن بیش‌ازاندازۀ موضوع و نپذیرفتن آن منجر به وقت‌کشی میشود؛ چراکه در موارد حساس، ۷۲ ساعت اول پس از اتفاق کلیدی‌ترین زمان برای رسیدگی به مسئله است.
- به هیچ وجه کودک را بازجویی نکنید و با دقت هرچه تمام‌تر به حرف‌های او گوش دهید. صحبت‌های او را به هیچ عنوان قطع نکنید و در میان صحبت‌هایش نپرید. دربارۀ حرف‌هایش نظر ندهید. هر نوع واکنش، مانند شوک یا ابراز ناباوری شما، می‌تواند باعث دروغگویی یا سکوت کودک شود یا او را از ادامۀ صحبت بازدارد.
- به کودک احساس گناه و قربانی‌بودن ندهید. بگویید او در این مورد هیچ تقصیری ندارد و نباید خودش را گناهکار بداند یا سرزنش کند.
- این اطمینان را به کودک بدهید که در بیان کودک‌آزاری کار درستی انجام داده است. ایجاد اطمینان در فرزند دربارۀ این موضوع تأثیر مهمی بر کودکی او و اتفاقاتی می‌گذارد که در آینده ممکن است در زندگی‌اش رخ دهد.
- امن باشید و تا پایان ماجرا، امن‌ترین افراد زندگی کودک بمانید. به او بگویید که به‌طور کامل او را باور دارید و به حرف‌هایش اعتماد می‌کنید. اگر کودکی به شما اطمینان داشته باشد و در کنارتان احساس امنیت کند، ترس‌هایش را کنار می‌گذارد و هر آنچه اتفاق افتاده را به‌طور کامل با شما درمیان می‌گذارد.
- به کودک توضیح دهید که در این مورد می‌خواهید چه اقدامی انجام دهید. درصورتی‌که سن کودک شما مناسب است، به او بگویید که باید این مسئله را با یک فرد مورداعتماد یا یک مقام مسئول درمیان بگذارید. اما برای کاستن فشار روانی خود، از بازگویی آن به دوستان و آشنایان خودداری کنید.
- با شخص کودک‌آزار به هیچ وجه برخورد مستقیم نکنید. بهتر است از همان ابتدا، مراتب را با مراکز حمایتی یا پلیس درمیان بگذارید.
- گزارش کودک‌آزاری فرزندتان را به تأخیر نیندازید و آن را هرچه زودتر گزارش دهید. زیرا جزئیات این اتفاق همچنان در ذهن شما باقی می‌ماند و آزارتان می‌دهد. اخبار را به‌سرعت در اختیار مقامات مسئول قرار دهید. به یاد داشته باشید گزارش به‌موقع باعث میشود جزئیات این آزار ثبت شود و بعد‌ها می‌توانید از آن برای پیگیری‌های بیشتر و شکایت از فرد کودک‌آزار استفاده کنید.
- اگر نسبت به آنچه کودکتان به شما گزارش می‌دهد بی‌تفاوت باشید و رسیدگی به آن را به‌تعویق بیندازید، این پیام به کودک منتقل میشود که آنچه رخ داده اتفاقی عادی بوده، هیچ اشکالی ندارد و آن فرد از کودک مهم‌تر است. پس لازم است با کودک خود به‌درستی و به میزان کافی گفت‌وگو کنید و بگویید: «ممنونم که به من اعتماد کردی و این موضوع را گفتی؛ تو دختر/پسر بسیار شجاعی هستی و من به تو افتخار می‌کنم؛ از این به بعد سعی می‌کنم بیشتر از تو مراقبت کنم.»
- به کودک خود اطمینان دهید که این اتفاقات برای بسیاری از کودکان رخ می‌دهد و او در این تجربه تنها نیست. به او بگویید که بعد از این می‌تواند، با همدلی و همکاری شما، آموزش‌های لازم را درخصوص خودمراقبتی ببیند و از بروز دوبارۀ چنین حوادثی جلوگیری کند.
- شما می‌توانید موارد سوءاستفاده از کودک خود یا سایر کودکان را به نزدیک‌ترین مرکز حمایت از کودکان در محل زندگی خود اطلاع دهید. چنانچه نیاز به مشورت با متخصصان دارید، با اورژانس اجتماعی ۱۲۳ و یا با مشاوران حقوقی کودک (صدای یارا ـ شماره تلفن ۲۲۴۳۱۵۷۲) تماس بگیرید و مسئله را با آن‌ها درمیان بگذارید.
دلایل افشای کودک آزاری توسط کودکان
در چند سال اخیر مطالعه‌ای توسط NSPCC روی ۶۰ نوجوان که در کودکی آزار جنسی دیده‌‌‌اند، نشان داده که بیشتر آن‌ها، دربارۀ کودک‌آزاری و شخص آزار‌دهنده، قبل از سن ۱۸ سالگی صحبت کرده‌اند. اما افشای کودک آزاری توسط آن‌ها سال‌ها طول کشیده است. در برخی موارد، افشای آزار جنسی توسط کودک حدود هفت سال بعد از اولین سوءاستفاده انجام شده است. از جمله دلایل شکستن سکوت کودکان در این مورد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درک نادرست‌بودن عملی که در مورد آن‌ها انجام شده است؛
- به هیچ وجه قادر به مقابله با کودک‌آزاری نیستند؛
- سوءاستفاده از آن‌ها ادامه پیدا کرده است؛
- تمایل به محافظت از کودکان دیگر در برابر کودک‌آزاری دارند؛
- خواهان مجازات فرد کودک‌آزار هستند؛
- رسیدن به نقطه‌ای از اعتماد نسبت به دیگران برای افشا و درمیان‌گذاشتن کودک‌آزاری.
مقاله مرتبط: چگونه خشم خود را در برابر کودکان مدیریت کنیم؟
کودک ابتدا مسئله را با چه کسی درمیان می‌گذارد؟
کودکان، بنا به سنشان، به‌طور معمول حادثۀ کودک‌آزاری را ابتدا با دوست یا مادرشان مطرح می‌کنند. به‌غیر از دوست و مادر ممکن است با معلمشان نیز درمیان بگذارند. آن‌ها به‌طور معمول زمانی که خواهان توقف کودک‌آزاری هستند، با مادر خود صحبت می‌کنند و زمانی که خواهان دریافت حمایت عاطفی هستند، با دوست خود در ا‌ین‌باره درددل می‌کنند. حال چنانچه کودک احساس کند پدر و مادرش به قدر کافی در زندگی با او همدلی می‌کنند و فضای امن گفت‌وگو در خانه برای او فراهم است، والدین نخستین و بهترین کسانی خواهند بود که کودک برای حل مسئلۀ خود به آن‌ها مراجعه خواهد کرد.
چگونگی افشای کودک آزاری توسط کودکان
کودکان و نوجوانان به‌طور معمول راز خود را دربارۀ کودک‌آزاری به روش‌‌های مختلفی بازگو می‌کنند. آن‌ها ممکن است این حادثه را شفاهی یا غیرشفاهی، کامل یا سربسته، مستقیم یا غیرمستقیم مطرح کنند. در بعضی موارد، آن‌ها داوطلبانه در این مورد حرف می‌زنند، یا در شرایطی که احساس امنیت می‌کنند به مطرح‌کردن این مسئله ترغیب می‌شوند، یا به‌طور تصادفی شروع به صحبت دربارۀ آن می‌کنند. عده‌ای از کودکان زمانی که تلاش خانواده برای مخفی نگاه‌داشتن این حادثه و گزارش‌ندادن آن به مقامات مسئول را می‌بینند، احساس سرخوردگی می‌کنند. در این صورت با اینکه کودک هنوز در معرض آسیب قرار دارد، اما هنگام افشای راز خود، حقیقت را کتمان می‌کند و می‌گوید که دیگر در معرض خطر نیست. از جمله دلایل بروز این حالت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بی‌توجهی یا نشنیده‌گرفتن صحبت‌های کودک،
- انکار یا نادیده‌گرفتن صحبت‌های کودک،
- اقدام ناکافی و غیر‌مؤثر یا دخالت فرد آزار‌دهنده،
- اقدام با تأخیر و دیرهنگام برای بررسی مسئله.
وظایف سازمان‌ها در مواجهه با کودک آزاری
همۀ سازمان‌هایی که به نحوی با کودکان و نوجوانان سروکار دارند، باید سیاست و رویه‌های حمایتی و آموزشی خود را در اختیار تمام کارکنانشان قرار دهند. این امر، برای اطمینان از اینکه هر کودک بدون درنظرگرفتن سن، جنس و نژادش حمایت میشود، اهمیت دارد. در صورت افشای کودک آزاری توسط کودک، باید همۀ سیاست‌ها و راهکار‌های حمایتی دربارۀ او اجرا شود. این سیاست‌ها دستور‌العمل‌های روشنی دربارۀ اقدامات اجرایی در اختیار شما قرار می‌دهد و مشخص می‌کند که چه کسی مسئول رسیدگی به کودک آسیب‌دیده و حمایت از اوست. اگر کودکی در معرض خطر کودک‌آزاری قرار دارد یا از قبل آسیب دیده است، قانون از شما در مقابل گزارش به سازمان‌های مربوطه حمایت می‌کند.
با رعایت مواردی که در این مقاله به آن پرداخته شد، آینده‌ای سرشار از شادی، امنیت و آسایش به کودکان آسیب‌دیده یا در معرض آسیب هدیه کنیم. اگر شما هم تجربه‌ای در زمینۀ کودک‌آزاری دارید یا راهکاری به ذهنتان می‌رسد که می‌تواند جلوی کودک آزاری را بگیرد، با ما و خوانندگان کودکت درمیان بگذارید.
شما می‌توانید فایل صوتی این مقاله را از اینجا بشنوید.
