اسهال در نوزادان یک مشکل نسبتا رایج است که می‌تواند خستگی و زحمت زیادی را برای شما دربرداشته باشد، اما پیش از نگران شدن درباره‌ی وضعیت سلامت فرزند خود، باید مطمئن شوید که آیا نوزاد شما اصلا به اسهال مبتلا شده است یا خیر؟ اولین نکته‌ای که باید به آن دقت کنید، این است که نوزادان در طول روز، بارها مدفوع می‌کنند و این اتفاق ممکن است بعد از هر بار شیر خوردن آنها، رخ دهد. همچنین مدفوع نوزادان معمولا بسیار نرم است، بخصوص اگر نوزاد از شیر مادر تغذیه شده باشند.
نکته‌ی مهم‌تر آن است که اگر فرزندتان را از شیر خودتان تغذیه می‌کنید، مدفوع او، بسته به نوع غذایی که خودتان مصرف کرده اید، تغییر می‌کند. هنگامی که کودک خوردن غذاهای جامد را شروع کرد، خواهید دید که مدفوع او کمی سفت‌تر می‌شود، گرچه رنگ و بافت آن، ممکن است بر اساس غذاهایی که مصرف می‌کند، گاه به گاه تغییر کند.
به خاطر وجود همین موارد است که تشخیص ابتلای نوزاد به اسهال، معمولا دشوار می‌شود. اما برای ساده‌تر شدن این کار، می‌توانید این موضوع را به خاطر بسپارید: اگر در بعضی از مواقع مدفوع نوزاد شما نرم‌تر از معمول است، لازم نیست به خود نگرانی راه بدهید. اما اگر عمل دفع در او به یکباره تغییر کرد، به این معنی که او به تعداد دفعات بیشتری این کار را انجام داد و مدفوع او هم شل‌تر از حد معمول بود، آنگاه احتمالا به اسهال مبتلا شده است.
گرچه موارد اسهال شدید، حتی برای خونسردترین پدر و مادرها هم یک زنگ خطر محسوب می‌شوند، اما بیشتر موارد ابتلا به اسهال خفیف، در صورتی که باعث کم آب شدن بدن نوزاد نشوند، برای او خطر جانی دربرندارند. دقت داشته باشید که کم آب شدن بدن یک مسئله‌ی بسیار جدی و حتی کشنده است، بنابراین بسیار حیاتی و ضروری است که در زمان بروز اسهال در نوزادان، از دریافت کافی مایعات توسط آنها مطمئن شوید.
چرا نوزادان به اسهال مبتلا می‌شوند؟
فهرستی که می‌توان از دلایل بروز اسهال در نوزادان درست کرد، بسیار طولانی است. اسهال در فرزند شما ممکن است به دلیل وجود یک عفونت ویروسی یا باکتریایی، بخاطر وجود انگل‌ها، خوردن آنتی‌بیوتیک یا نوع غذایی باشد که مصرف کرده است. در ادامه، به تعدادی از مهم‌ترین دلایل اسهال در نوزادان اشاره خواهیم کرد.
عفونت ویروسی
هر نوع ویروسی از قبیل روتاویروس، آدنوویروس، کلیسی ویروس، آسترو ویروس و آنفولانزا ممکن است موجب اسهال در نوزادان و همچنین بروز تهوع، درد شکم و تب و لرز شوند.
عفونت باکتریایی
وجود باکتری‌هایی از قبیل سالمونلا، شیگلا، استافیلوکوک، کامپیلوباکتر یا ای کولی ممکن است علت ایجاد کننده‌ی اسهال در نوزادان باشند. اگر فرزند شما به عفونت باکتریایی مبتلا شده باشد، اسهال او شدید بوده و علائم او با انقباض معده، خون در مدفوع و تب و گاها با استفراغ همراه است.
بعضی از انواع عفونت‌های باکتریایی در کودکان، به خودی خود برطرف می‌شوند، اما برخی دیگر، مانند عارضه‌هایی که ناشی از ای کولی و مصرف گوشت و دیگر منابع غذایی نپخته هستند، ممکن است بسیار جدی باشند. بنابراین اگر این علائم را در کودک خود مشاهده کردید، او را سریعا به پزشک برسانید. پزشک آزمایشاتی را برای کودک تجویز خواهد کرد و به احتمال زیاد کشت مدفوع را برای یافتن نشانه‌های عفونت باکتریایی، مورد بررسی قرار خواهد داد.
عفونت گوش
در بعضی از نوزادان، وجود عفونت گوش (که ممکن است ویروسی یا باکتریایی باشد)، موجب بروز اسهال می‌شود. در این صورت، احتمالا مشاهده می‌کنید که نوزاد بی‌قراری می‌کند و گوش خود را فشار می‌دهد. همچنین اگر کودک به تازگی سرما خورده است، احتمال عفونت گوش و اسهال ناشی از آن بالاتر رفته و علائمی مانند استفراغ و کاهش اشتها نیز دیده می‌شوند.
بیشتر بخوانید: عوامل عفونت گوش کودک چیست و چگونه درمان می شود؟
وجود انگل‌ها
یکی دیگر از دلایل اسهال در نوزادان، وجود عفونت ناشی از انگل است. برای مثال، ژیاردیاز، توسط یک انگل میکروسکوپیک ایجاد می‌شود که در روده زندگی می‌کند. علائم این بیماری شامل گاز معده، نفخ، اسهال و مدفوع روغنی و چرب هستند.
بهتر است بدانید که این نوع عفونت‌ها به سادگی می‌توانند در موقعیت‌های مراقبت جمعی کودکان منتشر شده و درمان آنها شامل دریافت داروهای مخصوص است، بنابراین در صورت ابتلای کودک به این عفونت‌ها، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
مصرف آنتی بیوتیک‌ها
اگر کودک شما در طول دوره‌ی مصرف آنتی بیوتیک یا پس از آن دچار اسهال شده است، علت بیماری ممکن است با آن دارو مرتبط باشد، چرا که آنتی بیوتیک‌ها باکتری‌های خوب موجود در روده‌ها را همراه با باکتری‌های ایجاد کننده‌ی مشکل، از بین می‌برند. در این صورت و برای رفع اسهال در نوزاد، با پزشک او درباره‌ی جایگزین‌ها و روش‌های درمانی صحبت کنید اما به خاطر داشته باشید که هرگز داروی تجویز شده را به اختیار خود قطع ننمایید.
خوردن بیش از حد آب میوه
آب میوه‌ی زیاد (به خصوص آنها که شامل سوربیتول و مقادیر زیاد فروکتوز هستند) یا میزان بیش از حد نوشیدنی‌های شیرین، می‌توانند معده کودک را ناراحت کرده و مدفوع او را شل کنند. کم کردن میزان این نوشیدنی‌ها می‌تواند مشکل اسهال در نوزادان را طی یک یا دو هفته برطرف کند. علاوه بر آن، پزشکان معمولا توصیه می‌کنند که به طور کلی از دادن آب میوه به کودکان زیر یک سال خودداری کنید. یک دلیل دیگر بروز اسهال در نوزادان ، تغذیه با شیر خشکی است که به صورت نادرست با آب ترکیب شده باشد، بنابراین اگر نوزاد شما از شیر خودتان تغذیه نمی‌کند، در زمان درست کردن شیر خشک، از درست بودن ترکیب آن مطمئن شوید.
آلرژی به بعضی از غذاها
در صورتی که کودک به سختی نفس می‌کشد یا دچار تورم در لب‌ها و صورت شده است، سریعا با شماره ۱۱۵ اورژانس تماس بگیرید.
آلرژی غذایی (که در آن سیستم ایمنی بدن به پروتئین بی‌ضرر بعضی از غذاها واکنش نشان می‌دهد)، با واکنش‌های خفیف یا شدیدی همراه است که بلافاصله پس از خوردن یک غذای خاص یا پس از گذشت چند ساعت خود را نشان می‌دهند. این علائم شامل اسهال، گاز معده، درد شکم و وجود خون در مدفوع هستند. در موارد شدیدتر، آلرژی ممکن است باعث ایجاد کهیر، دانه و التهاب شده و نفس کشیدن را دشوار کند. پروتئین شیر یکی از رایج‌ترن آلرژن‌های غذایی است. به خاطر داشته باشید که کودک شما نباید تا قبل از یک سالگی از شیر گاو استفاده کند. با این حال، اگر کودک به این نوع آلرژی مبتلا باشد، شیر خشکی که با شیر گاو درست شده باشد یا غذاهایی که حاوی محصولات لبنی باشند هم ممکن است باعث ایجاد واکنش شوند. در برخی از موارد و در صورتی که مادر از محصولات لبنی استفاده کند، شیر مادر هم در نوزاد واکنش ایجاد می‌کند.
دیگر خوراکی‌های آلرژی‌زا (که بیشتر آنها در برنامه‌ی غذایی کودکتان قرار ندارند) شامل تخم مرغ، بادام زمینی، سویا، گندم، آجیل، ماهی و صدف هستند. اگر احساس می‌کنید که نوزاد شما به آلرژی مبتلاست، حتما این موضوع را با پزشک او در میان بگذارید.
بیشتر بخوانید: سوء هاضمه در کودکان ؛ علل و راه های درمان آن را بشناسیم
عدم تحمل بعضی از غذاها
برخلاف آلرژی، عدم تحمل برخی غذاها (که گاها به آن حساسیت غذایی هم گفته می‌شود)، یک واکنش غیر طبیعی است که سیستم ایمنی را درگیر نمی‌کند. یکی از مثال‌های این حساسیت غذایی، عدم تحمل لاکتوز یا قند شیر است.
عدم تحمل لاکتوز، در نوزادان بسیار غیر رایج است، اما اگر کودکی به این حساسیت مبتلا باشد، به این معنی است که بدن او مقدار کافی از لاکتاز را تولید نمی‌کند. لاکتاز، آنزیمی است که وجود آن برای هضم قند موجود در شیر گاو و دیگر محصولات لبنی، ضروری به شمار می‌رود. زمانی که لاکتوز هضم نشده درون روده باقی می‌ماند، علائمی مانند اسهال، انقباض شکمی، نفخ و گاز معده ایجاد می‌شوند. علائم ناشی از این حساسیت غذایی، معمولا نیم تا دو ساعت پس از مصرف محصولات لبنی خود را نشان می‌دهند. به هر صورت، اگر کودک به اسهال شدید مبتلا شده باشد، این احتمال وجود دارد که موقتا در تولید لاکتاز دچار مشکل شده و در نتیجه علائم عدم تحمل لاکتوز را به مدت یک یا دو هفته، از خود نشان دهد.
مسمومیت
اگر کودک شما به اسهال و استفراغ مبتلاست و احتمال می‌دهید که چیزی غیر غذایی مانند دارو، ماده‌ی شیمیایی یا گیاه را قورت داده است، سریعا او را به پزشک برسانید. همچنین اگر هوشیاری خود را از دست داده یا به دشواری نفس می‌کشد، به اورژانس زنگ بزنید. علائم دیگر مسمومیت شامل بی حالی و تشنج هستند.
برای درمان اسهال در نوزاد خود چه کارهایی باید انجام بدهید؟
- آب بدن کودک خود را تامین کنید. گرچه این اتفاق بسیار نادر است، اما بی آب شدن بدن کودک به دلیل اسهال، ممکن است کار او را به بستری شدن در بیمارستان بکشاند. بنابراین، در صورت وجود اسهال در نوزاد، اولین دغدغه‌ی شما باید دادن مقدار کافی مایعات به او باشد. اگر کودک استفراغ نمی‌کند، دادن شیر مادر یا شیر خشک را ادامه بدهید.
اگر کودک نمی‌تواند شیر را نگه دارد، با پزشک او تماس بگیرید. در این صورت ممکن است، محلول الکترولیت کودکان برای فرزند شما تجویز شود. این محلول‌ها در داروخانه‌ها و در طعم‌های مختلف یافت می‌شوند و بیشتر نوزادان آن را به راحتی مصرف می‌کنند.
- از شکر دوری کنید. از دادن مایعات شیرین مانند نوشابه‌ها، نوشیدنی‌های ورزشی، آب قند و آب میوه‌های غلیظ به کودک پرهیز کنید. تمامی این نوشیدنی‌ها حاوی شکری هستند که آب موجود در روده‌ها را کشیده و اسهال در نوزادان را بدتر می‌کنند.
- وعده‌های غذایی متعادل کودک بزرگتر را به کودک بدهید. پزشکان اخیرا توصیه می‌کنند که برای رفع اسهال در نوزادان، می‌توانید دادن غذاهای جامد را به فرزند خود ادامه بدهید. با اینکه هیچ مشکلی در تغذیه‌ی کودک با رژیم غذایی حاوی موز، برنج، پوره‌ی سیب و نان تست خشک، وجود ندارد اما به گفته‌ی پزشکان، یک رژیم طبیعی شامل مواد اساسی مانند کربوهیدرات‌های پیچیده (مانند نان‌ها، غلات و برنج)، گوشت، ماست، میوه‌ها و سبزیجات نیز در هنگام اسهال، ایمن محسوب می‌شود. در واقع، پای‌بندی به یک رژیم غذایی سالم و استاندارد، به دلیل بازیابی مواد مغذی مورد نیاز برای مبارزه با عفونت‌ها، می‌تواند طول دوره‌ی اسهال در نوزادان را کوتاه کند.
در ضمن، اگر کودک به طور موقت از خوردن غذا خودداری می‌کند، نگران نشوید. تا زمانی که مشکلی در میزان آب بدن کودک وجود نداشته باشد، او یک یا دو روز فرصت دارد تا اشتهای خود را به دست بیاورد.
- به کودک مبتلا به اسهال، ماست بخورانید. مطالعات نشان داده اند که باکتری‌های زنده‌ای که در ماست یافت می‌شوند، ایمن بوده و موادی موثر برای کم کردن مقدار و دوره‌ی اسهال در نوزادان به شمار می‌روند. اگر کودک شما غذاهای جامد می‌خورد، می‌توانید مطمئن باشید که دادن ماست ساده، غیر شیرین و کامل به او، یک راه ساده برای درمان مشکل است، بخصوص اگر کودک به خوردن آن علاقه هم داشته باشد.
- پوشک کودک را به طور منظم عوض کنید. به طور کلی در زمان بروز اسهال در نوزادان، باید آنها را خشک نگه دارید. در زمان تعویض پوشک از کرم‌های مراقبتی و ضد حساسیت استفاده کنید، چرا که قرمز و حساس شدن شدن مقعد کودک به دلیل وجود مدفوع شل، در این زمان بسیار شایع است.
- در آغوش گرفتن کودک را از یاد نبرید. در زمان مبارزه با اسهال، نوزاد شما بی قرار و ناراحت خواهد بود. در این زمان، تا حد ممکن آرامش او را فراهم کرده و بیش از همیشه به او محبت کنید.
- آیا می‌توانم از داروهای ضد اسهال بزرگسالان برای نوزاد خود استفاده کنم؟ خیر. هرگز بدون تجویز پزشک، داروهای ضد اسهال بزرگسالان را به نوزاد مبتلای خود ندهید. این داروها، می‌توانند برای سلامت کودکان و نوزدان خطرناک باشند.
بیشتر بخوانید: دل درد کودک به چه دلیلی رخ می دهد و درمان آن چیست؟
در صورت ابتلای کودکتان به اسهال، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر نوزاد سه ماهه یا کمتر از سه ماهه‌ی شما به اسهال مبتلا شده است، بلافاصله او را نزد پزشک ببرید. اگر سن او بیشتر از سه ماه است، در صورت ابتلای او به اسهال و عدم بهبود پس از ۲۴ ساعت، به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر همراه با اسهال، هر کدام از علائم زیر را در کودک مشاهده کردید، در رساندن او به پزشک تعلل نکنید:
- چند مرتبه استفراغ
- نشانه‌های کم آب شدن بدن مانند خشکی دهان، خیس نکردن پوشک به مدت ۶ ساعت یا بیشتر و گریه‌های بدون اشک
- وجود خون در مدفوع یا مدفوع سیاه رنگ
- تب بالا: ۱۰۱ درجه‌ی فارنهایت یا ۳۸.۳ درجه‌ی سانتی‌گراد یا بالاتر برای کودک ۳ تا ۶ ماه، ۱۰۳ درجه‌ی فارنهایت یا ۳۹.۴ درجه‌ی سانتی‌گراد یا بالاتر برای نوزاد بزرگتر از ۶ ماه. اگر سن نوزاد شما کمتر از ۳ ماه است و دمای بدن او به ۱۰۰.۴ درجه‌ی فارنهایت یا ۳۸ درجه سانتی‌گراد رسید، سریعا با پزشک تماس بگیرید، چرا که چنین نوزادی، باید برای یافتن بیماری یا عفونت جدی، مورد بررسی قرار بگیرد)
چطور می‌توانید از ابتلای کودک خود به اسهال عفونی جلوگیری کنید؟
بهترین دفاع شما در مقابل این بیماری، شستن مداوم دست‌ها است چرا که میکروارگانیسم‌هایی که باعث اسهال می‌گردند، به راحتی از راه دست به دهان منتقل می‌شوند. برای مثال، اگر پوشک کثیف کودک را عوض کرده و بلافاصله و بدون شستن دست‌هایتان دهان او را پاک کنید، احتمال انتقال این میکروارگانیسم‌ها بالا می‌رود. در صورتی که کودک به اسباب‌بازی‌ها یا اشیاء آلوده شده با مدفوع یک کودک دیگر که مبتلا به عفونت است دست زده و سپس انگشت‌های خود را به دهان ببرد، ممکن است به اسهال ناشی از عفونت مبتلا شود.
برای پیشگیری از اسهال در نوزادان ، پس از تعویض پوشک و پیش از آماده کردن هر کدام از وعده‌های غذایی، دست‌های خود را به طور کامل و به مدت ۱۵ ثانیه با صابون و آب گرم بشویید. دست‌های کودک را هم به صورت مکرر بشویید و در آماده‌سازی مواد اولیه غذاها و پختن آنها هم دقت کافی را اعمال نمایید.
