زدن والدین تعرضی جدی است و می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده، خجالت‌آور و کلافه‌کننده باشد. بعضی از والدین در چنین موقعیتی احساس شرم و ناامیدی می‌کنند. بعضی دیگر فکر می‌کنند خشونت کودک نسبت به آن‌ها نشانه ضعفشان در فرزندپروری است و آن‌ها نتوانسته‌اند پدر و مادر خوبی باشند. عده‌ای هم احساس شرم می‌کنند برای حل این مشکل کمک بگیرند. البته تقریبا همه بچه‌ها، یک بار یا بیشتر، این کار را کرده‌اند اما نحوه واکنش والدین بر تکرار‌پذیری این اقدام کودک تاثیرگذار است. بنابراین، اگر شما هم از آن والدینی هستید که کتک خوردن از کودکتان را تجربه کرده‌اید، ادامه این مقاله را مطالعه کنید تا بدانید واکنش درست هنگام کتک خوردن والدین از کودک چیست و این اتفاق به چه دلیلی رخ می‌دهد.
دلایل کتک خوردن والدین از کودک
اولین نکته‌ای که والدین باید بدانند این است که رفتارهای پرخاشگرانه و ناهنجاری رفتاری در کودکان کم سن و سال رایج و تا حدی عادی است. کودک زیر شش سال به بلوغ کافی برای کنترل خشم خود نرسیده است. ممکن است کودک بداند کتک زدن یا گاز گرفتن کار اشتباهی است، اما در این سن، توانایی کمی برای کنترل خود دارد. دلایل مختلفی برای کتک زدن والدین توسط کودک کم سن وجود دارد که در ادامه به متداول‌ترین آن‌ها اشاره شده است.
خشم و ناامیدی
خشم و پرخاشگری مشکلی اساسی در کودکان است. کودک ناامیدی خود را از ناتوانی در کنترل دنیا به شکل خشم ابراز می‌کند. او می‌خواهد کاری انجام دهد یا خواسته‌ای دارد که شما با او مخالفت می‌کنید؛ احساس ناامیدی می‌کند و چون خیلی کم سن و سال است، توانایی ابراز و بیان صحیح هیجاناتش را ندارد و این بیشتر او را ناامید و خشمگین می‌کند؛ در نتیجه، برای نشان دادن خشم، به تنها ابزاری که دارد متوسل می‌شود و شما را می‌زند.
ناتوانی در برقراری ارتباط
خواسته‌ها و تمایلات کودک در دو سالگی فراوانی و شدت زیادی پیدا می‌کند، اما مهارت‌های کلامی او هنوز به اندازه کافی رشد نکرده است. به دلیل کمبود مهارت‌های کلامی و زبانی، کودک برای ابراز و بیان خواسته و نیازهایش از روش‌های دیگری استفاده می‌کند؛ داد می‌زند، قشقرق به پا می‌کند یا کتک می‌زند.
بیشتر بخوانید: اهمیت حرف زدن با کودک نوپا و برقراری ارتباط دوستانه
استرس
رشد کردن کار سختی است و باید برای آن بها داد. بسیاری از کودکان، وقتی با چالش‌های رشدی روبه‌رو می‌شوند، تحت فشارهای زیادی قرار می‌گیرند و مضطرب می‌شوند. در این مرحله، کودک انرژی کافی برای خود‌کنترلی ندارد؛ اتفاقات اضطراب‌آور مثل جرقه عمل می‌کنند و باعث می‌شوند هر ناراحتی کوچکی بسیار بزرگ‌تر به نظر برسد؛ در نتیجه، چنین کودکی با احتمال بیشتری به کتک زدن دیگران متوسل می‌شود.
جلب توجه
کودک به توجه نیاز دارد. به طور معمول، کودکان تلاش می‌کنند از روش‌های مثبت برای جلب توجه استفاده کنند، اما در شرایطی که توجهی دریافت نکنند، دست به هر کاری می‌زنند تا توجه لازم را کسب کنند، حتی کارهای منفی و بد. کودکی که مدام مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد به زودی متوجه می‌شود اگر قشقرق به پا کند یا والدینش را بزند، تمام توجه‌ها را به خود جلب می‌کند.
راه‌های کنترل کتک خوردن والدین از کودک
قانون گذاری کنید
در خانه قوانینی درباره رفتار محترمانه قرار دهید. با جدیت مشخص کنید لگد زدن، ضربه زدن، گاز گرفتن یا هر عمل فیزیکی خشونت‌آمیز دیگری رفتار درست و مناسبی نیست و کودک اجازه ندارد این اعمال را در خانه انجام دهد. برای آموزش قوانین مربوط به رفتار محترمانه، از جملات مثبت استفاده کنید. برای مثال، به جای اینکه بگویید: «من را نزن»، بگویید: «از لمس محترمانه و مناسب استفاده کن.» درباره قوانین رفتار محترمانه با کودکتان صحبت کنید تا مطمئن شوید نتایج و عواقب نقض این قوانین را می‌داند.
بیشتر بخوانید: تعیین حد و حدود برای کودک ؛ آری یا نه؟
رفتار مناسب را به کودک آموزش دهید
در زمان آرامش و وقتی کودک آرام و راحت است، مهارت‌های کنترل خشم را در قالب بازی و نمایش به او آموزش دهید. به کودک بیاموزید هنگام عصبانیت می‌تواند نفس عمیق بکشد، نقاشی یا خط خطی کند، گل بازی یا خمیر بازی کند، درباره خشم و علت آن حرف بزند یا به اتاقش برود و به کار مورد علاقه‌اش مشغول شود.
با کودک درباره هیجان‌ها و انواع احساسات حرف بزنید. آن‌ها را نامگذاری کنید و نحوه ابراز صحیح آن‌ها را به کودک آموزش دهید. آموزش و صحبت درباره احساسات و هیجان‌هایی مانند شادی، غم و خشم روش ابراز مناسبی به کودک می‌دهد و می‌تواند جایگزینی برای کتک زدن والدین باشد. وقتی کودک به شما حمله می‌کند، به او بگویید: «من را نزن. این رفتار تو به من آسیب می‌زند.» با این جمله به کودک می‌آموزید که آسیب رساندن به دیگران کار درستی نیست و شما نمی‌توانید چنین رفتاری را تحمل کنید.
به نشانه ها دقت کنید
به مدت یک هفته، رفتارهای کودک را با دقت تحت نظر قرار دهید. آیا رفتارهای پرخاشگرانه کودک در زمان خاصی از روز افزایش می‌یابد؟ اگر کودک قبل از شام یا بعد از مدرسه بهانه‌گیر و عصبانی است، به احتمال زیاد علت آن گرسنگی است. آیا کودک زمانی که خیلی خسته است بیشتر دست به کتک زدن می‌زند؟ اگر چنین است، محیط آرام و استراحت چاره کار است. اگر به آنچه در دنیای کودک اتفاق می‌افتد توجه کنید، به راحتی برای هر رفتار نامتعارف او راه‌حلی خواهید یافت.
الگوی خوبی باشید
به رفتارها و عکس‌العمل‌های خود هنگام عصبانیت دقت کنید. کودک هنگام عصبانیت همان رفتاری را انجام می‌دهد که شما انجام می‌دهید. برای کودک الگوی مناسبی باشید؛ کودکان بیش از آنکه به حرف‌های شما توجه کنند، رفتارهای شما را تقلید می‌کنند.
از تنبیه بدنی کودک خودداری کنید
اگر از تنبیه بدنی برای مجازات کودک نسبت به کتک زدن والدین استفاده کنید، او فکر می‌کند که چرا تنها خودش است که مجوز چنین کاری را ندارد. بچه‌ها بیشتر از اینکه به حرف‌های شما گوش کنند، به نوع رفتار شما توجه می‌کنند. برای مقابله با کتک خوردن والدین از کودک مدل‌های رفتار احترام‌آمیز را به او نشان دهید. به کودک واکنش درست نسبت به غم، شادی یا خشم را نشان دهید. کودک از شما برخورد درست را می‌آموزد.
بیشتر بخوانید: تنبیه کودکان؛ آری یا نه؟
از متخصصان کمک بگیرید
اگر سن فرزند شما زیاد است و همچنان موقع عصبانیت کتک می‌زند، حتما از یک متخصص کمک بگیرید. ممکن است برای کشف علت اصلی رفتار کودک، بررسی‌های تخصصی بیشتری لازم باشد.
گاهی کتک زدن به دلیل وجود مشکلاتی اساسی اتفاق می‌افتد. برای مثال، بعضی کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی ـ بیش فعالی یا اختلال نافرمانی در کنترل خشم دچار مشکل هستند. همچنین، بعضی کودکان مبتلا به تاخیر رشدی یا شناختی در ابراز صحیح هیجان کم توان هستند.
منابع:
پنتلی، ا. (1999). راهنمای کامل تربیت کودک، ترجمه اکرم قیطاسی. انتشارات صابرین
