از نحوه و زمان دوست پیدا کردن و یادگیری مهارت های اجتماعی شدن کودکان اطلاعی دارید؟ فرایند اجتماعی شدن کودک با والدین آغاز می‌شود. از زمان تولد، کودک برای رفع نیازهایش به والدین چشم دارد. این نیازها در ابتدا محدود به خوراک و تأمین امنیت است. به‌تدریج که کودک بزرگ‌تر و نسبت به محیط آگاه‌تر می‌شود، به توجه و تحریک بیشتری نیاز پیدا می‌کند.
والدین اولین همبازی‌های کودک‌اند و احتمالاً محبوب‌ترین افراد زندگی‌اش. کودک برای رفع تمام نیازهایش به والدین وابسته است. نیازهایی مثل غذا، عشق، آرامش و یادگیری. او با شنیدن صدای شما، دیدن چهره‌تان و لمس دست‌هایتان به وجد می‌آید. احساس امنیتی که شما برای کودک فراهم می‌کنید پایه و اساس روابط اجتماعی او در آینده است. با کمک والدین کودکان یاد می‌گیرند از روابط اجتماعی‌شان لذت ببرند. در ادامه بیشتر با زمان و راهکار‌های اجتماعی شدن کودک آشنا می‌شوید.
شروع اجتماعی شدن کودک
از زمانی که کودک متولد می‌شود، شروع به برقراری ارتباط با دیگران می‌کند. در سال اول زندگی، تمام تمرکز کودک روی کشف و شناسایی توانایی‌هایی مثل برداشتن اشیا، راه رفتن، حرف زدن و بازی کردن با والدین است. در این سن کودک از دیدن سایر افراد لذت می‌برد، اما ترجیح می‌دهد فقط با والدینش ارتباط برقرار کند. در حدود دوسالگی، کم‌کم از بازی کردن با بقیه کودکان لذت می‌برد. اما مثل مهارت‌های دیگر، مهارت اجتماعی شدن نیز با آزمون و خطا پیش می‌رود. در ابتدا توانایی به اشتراک گذاشتن اسباب‌بازی‌هایش را ندارد، اما به‌مرور همدلی کردن با همبازی‌هایش را یاد می‌گیرد و در سه‌سالگی توانایی دوست‌یابی را پیدا می‌کند.
بیشتر بخوانید: آیا از جدول زمانی روابط اجتماعی کودک خود آگاهی دارید؟
مراحل اجتماعی شدن کودک
یک ماهگی
کودک، از همان ابتدای تولد، موجودی اجتماعی است. او دوست دارد لمس شود، در آغوش کشیده شود، مخاطب حرف‌ها و لبخندهای شما باشد. از دیدن چهره شما لذت می‌برد و گاهی تلاش می‌کند حالت‌های چهره‌تان را تقلید کند. مثلاً اگر زبانتان را بیرون بیاورید، احتمالاً به تقلید از شما این کار را تکرار می‌کند. در این سن، برای برقراری تماس چشمی باید کودک را با فاصله بیست تا سی سانتی‌متری از خودتان نگه دارید، چون بینایی کودک هنوز تکامل نیافته و در این فاصله بهتر می‌تواند ببیند.
دوماهگی
در دو ماهگی کودک زمان بیداری‌اش را صرف اکتشاف و شناسایی محیط اطرافش می‌کند. احتمالاً اولین لبخندش را در این سن مشاهده می‌کنید.
سه ماهگی
به‌زودی کودک در لبخند زدن حرفه‌ای می‌شود و برای شروع مکالمه به شما لبخند می‌زند و صداهای نامفهوم ایجاد می‌کند. مراقب باشید که حتماً با او وارد مکالمه شوید.
چهار تا پنج ماهگی
کودک در این سن، علاوه بر پدر و مادر، به بقیه هم روی خوش نشان می‌دهد. بااین‌حال، والدین همچنان محبوب‌ترین افراد زندگی او هستند. کودک شور و اشتیاق ویژه‌ای نسبت به والدین نشان می‌دهد و این نشان‌دهنده پیوند عمیق او با آن‌هاست.
مرحله شش تا دوازده ماهگی اجتماعی شدن کودک
هرچه تحرک کودک بیشتر می‌شود، علاقه‌اش به بقیه بچه‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. او در کنار بچه‌های دیگر با شادمانی بازی می‌کند. آنها هرازگاهی به هم لبخند می‌زنند یا صداهای یکدیگر را تقلید می‌کنند. اما در نظر داشته باشید که در این سن کودکان با هم بازی نمی‌کنند و فقط از کنار هم بودن شادند. در حدود هفت ماهگی، کودک از بودن کنار افراد غریبه دچار نگرانی و اضطراب می‌شود و اگر شما را کنار خودش نبیند، این حالت شدیدتر می‌شود. تا انتهای یک سالگی، او وابستگی زیادی به شما دارد و در غیاب شما بسیار عصبانی، ناامید و مضطرب می‌شود و ممکن است شروع به گریه کند. به این حالت اضطراب جدایی می‌گویند و معمولاً بین ۱۰ تا ۱۸ ماهگی به اوج خود می‌رسد.
سیزده تا بیست و سه ماهگی
در این سن، کودک به دنیای اطراف علاقه نشان می‌دهد. او، با آموختن حرف زدن و برقراری ارتباط، توانایی دوست‌یابی را نیز پیدا می‌کند. دوست دارد با همسن‌ها و بزرگ‌ترها همراهی کند. اما همچنان توانایی همبازی بودن را ندارد و فقط کنار بچه‌ها بازی می‌کند. در ۱۸ ماهگی کودک ناراحتی و گریه بقیه بچه‌ها را متوجه می‌شود، اما نمی‌داند چگونه واکنش نشان دهد. همچنین در این سن به اسباب‌بازی‌هایش تعلق خاطر بسیاری دارد و حاضر به شریک شدن نیست. احتمالاً متوجه می‌شوید که از شما یا دوستانش بیشتر از هر زمان دیگری تقلید می‌کند و مدام در حال مشاهده رفتارهایتان است. در این سن کودک بر استقلال خود پافشاری می‌کند. مثلاً زمانی که می‌خواهید از خیابان رد شوید دست شما را نمی‌گیرد.
بیست و چهار تا سی و شش ماهگی
بین دو تا سه سالگی کودک عشق و اعتماد را متوجه می‌شود. احساساتش را با بوسیدن و در آغوش کشیدن نشان می‌دهد، اما همچنان توانایی همدلی کردن با بقیه را ندارد. در این سن اسباب‌بازی‌هایش را به دیگران می‌دهد و همه همبازی‌هایش را دوست خودش می‌داند. توانایی کلامی کودک نیز رشد سریعی دارد و تقریباً تمام کلمات و جملاتی را که از شما می‌شنود تقلید می‌کند. رشد زبان و گفتار پایه و اساس اجتماعی شدن است.
چگونه به رشد مهارت‌های اجتماعی کودک کمک کنید؟
در ماه‌های اول تولد تا می‌توانید با او ارتباط چهره‌به‌چهره برقرار کنید. این کار باعث می‌شود بهتر او را بشناسید و نیازهایش را سریع‌تر برآورده کنید. علاوه بر این، او عاشق توجهی است که از شما دریافت می‌کند.
با دوستان و آشنایان معاشرت کنید. کودک افراد جدید را دوست خواهد داشت به‌خصوص اگر به او توجه کنند. اگر کودک اضطراب جدایی دارد، نگران یا خجالت‌زده نباشید این قسمتی از رشد او است. صبور باشید و به او اطمینان خاطر دهید که حضور دارید.
برای کودکان نوپا برقراری ارتباط با همسالان ضروری است. بنابراین سعی کنید ارتباطاتش را گسترش دهید. برای جلوگیری از درگیری‌های احتمالی از قبل تعداد کافی بازی و فعالیت در نظر بگیرید، همچنین برای مداخله کردن نیز آماده باشید. می‌توانید با کودک به خانه‌های بازی یا کلاس‌های مادر و کودک بروید تا در جمع همسالان قرار گیرد.
بیشتر بخوانید: سرگرمی برای کودکان چه تاثیری روی شخصیت و روابط آنها دارد؟
علائم نگران‌کننده
اگر هریک از نشانه‌های زیر را در کودک مشاهده کردید با متخصص مشورت کنید:
- کودک یک سال دارد اما غیر از والدین به افراد دیگر هیچ علاقه‌ای نشان نمی‌دهد؛
- کودک یک سال دارد و با شما یا همسرتان هیچ تعاملی برقرار نمی‌کند؛
- کودک بین یک تا سه سال سن دارد اما پرخاشگری در کودک بقدری زیاد است که مدام کودکان دیگر را می‌زند، گاز می‌گیرد یا هل می‌دهد؛
- اگر برنامه روزمره کودک تغییر کند بسیار مضطرب می‌شود؛
- به صدا، نور یا لمس بعضی چیزها به‌شدت حساس است.
راهکار‌های توصیه‌شده در این مقاله، برای اجتماعی شدن کودک و سپری کردن اصولی و مفید مراحل آن، سودمند است. می‌توانید در مقام پدر و مادر شرایطی را فراهم کنید که او هرچه بیشتر در جمع قرار بگیرد و مهارت‌هایش را در این زمینه قوی‌تر کند. چراکه شخصیت هر فرد در بزرگسالی در محیط اجتماعی او در دوران کودکی شکل می‌گیرد. تجربیات و پیشنهاد‌هایتان را می‌توانید در بخش نظرات این مقاله یا سایر شبکه‌های اجتماعی کودکت با ما در میان بگذارید.
این مقاله در بهار 1400 توسط تیم تولید محتوای کودکت بازبینی شده است.
