در دوران کودکی، سیستم ایمنی بدن انسان هنوز در مراحل رشد و توسعه قرار دارد. این گفته به آن معناست که کودکان در معرض ابتلا به انواع بیماری‌ها قرار دارند. از دشوارترین بیماری‌هایی که ممکن است در دوران کودکی دامن‌گیر کودکان شود می‌توان به امراض ریوی اشاره کرد. دلیل این ابتلا اهمیت و حساسیت بسیار زیاد این ارگان است. پنومونی یا ذات‌الریه یکی از همین بیماری‌های ریوی است که اگر در زمان درست درمان نشود، می‌تواند جان کودک را به خطر بیندازد. نخستین گام برای اطمینان از درمان به‌موقع این بیماری به دست آوردن درک صحیح از شرایط و وضعیت کودک است. در این مقاله خواهید آموخت که ذات‌الریه در کودکان خود را با چه علائمی نشان می‌دهد. همچنین اگر فرزندتان به این بیماری مبتلا شد، بهترین اقدامات درمانی برای کنترل آن چیست.
ذات‌الریه چیست؟
ریه از چندین کیسه هوایی به نام آلوئول ساخته شده است و پر شدن این کیسه‌ها با چرک یا مایع عفونی شدن آن‌ها را در پی دارد. این اتفاق نفس کشیدن نرمال را به‌شکل غیرقابل‌باوری برای کودکتان دشوار می‌کند و سطح اکسیژن را در بدن و جریان خون او کاهش می‌دهد. این نوع عفونت به نام ذات‌الریه شناخته می‌شود و می‌تواند خفیف باشد. اما اگر این عارضه درمان نشود، زندگی کودکتان را به خطر می‌اندازد.
ریسک ابتلا به ذات‌الریه در چه افرادی بالاتر است؟
به‌دلیل آنکه سیستم ایمنی کودکان زیر دو سال هنوز به‌طور کامل رشد نکرده است، این گروه بیشتر در خطر ابتلا به ذات‌الریه قرار دارند. از سوی دیگر، افراد بالای ۶۵ سال نیز به‌دلیل ضعف سیستم ایمنی در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. بااین‌حال، اگر شما یا فرزندتان بین این دو بازه سنی قرار دارید، بازهم کاملاً از خطر ابتلا ایمن نیستید. درواقع، هرکسی در هر سنی ممکن است به ذات‌الریه مبتلا شود.
انواع ذات‌الریه
انواع مختلفی از ذات‌الریه وجود دارند و هرکدام از آن‌ها بدن را به‌شکل متفاوتی تحت تأثیر قرار می‌دهند.
ذات‌الریه باکتریایی
در میان سه نوع پنومونی، ذات‌الریه باکتریایی به‌عنوان شدیدترین شکل بیماری شناخته می‌شود. مبتلایان به ذات‌الریه باکتریایی علائم خود را کاملاً ناگهانی بروز می‌دهند و ممکن است بسیار ضعیف شوند. وقتی ذات‌الریه باکتریایی شروع به گسترش در برونشیت ریه می‌کند، گفته می‌شود برونکوپنومونی اتفاق افتاده است. بروز پنومونی باکتریایی بسیار سریع است و بیماران معمولاً با افزایش ناگهانی تب و سرفه مواجه می‌شوند و تنفسشان سریع و نامنظم می‌شود. همچنین، کاهش اشتهای بیمار ضعف شدید او را در پی دارد. از علائم دیگر این نوع ذات‌الریه می‌توان به برافروختگی سوراخ‌های بینی، آبی‌رنگ شدن لب‌ها یا ناخن‌ها، فرورفتگی قفسه سینه، درد شکمی، استفراغ و اسهال اشاره کرد.
ذات‌الریه ویروسی
این شکل از عفونت به زمان بیشتری برای رشد نیاز دارد و درمانش نیز ساده‌تر است. همچنین، این نوع ذات‌الریه، در مقایسه با نوع باکتریایی بیماری، شدت کمتری دارد. ذات‌الریه ویروسی معمولاً علائمی شبیه به سرماخوردگی دارد و با گذشت زمان بدتر می‌شود. دمای بدن فرد بیمار نزدیک به ۳۹ درجه سانتی‌گراد یا ۱۰۳ درجه فارنهایت است. بااین‌حال، گرچه شکل ویروسی پنومونی نسبت به شکل باکتریایی آن چندان جدی نیست، اما می‌تواند به‌شکل چشمگیری بر سیستم ایمنی کودک تأثیر بگذارد. همچنین، ذات‌الریه ویروسی بدن کودک را در معرض سایر عفونت‌های ویروسی مانند ویروس آنفولانزا، ویروس سین‌سیشیال تنفسی و مانند این‌ها قرار می‌دهد.
پنومونی پیاده‌روی
ذات‌الریه پیاده‌روی فرمی غیرمعمولی از پنومونی است که از انواع دیگر این بیماری با آسیب کمتری همراه است و ممکن است علائمی شبیه به سرماخوردگی ساده داشته باشد. گاهی‌اوقات والدین از کنار این نوع ذات‌الریه به‌سادگی عبور می‌کنند. این شکل از بیماری کودکتان را دچار علائم شدید نمی‌کند و ممکن است از یک هفته تا یک ماه طول بکشد و باعث ناراحتی‌های جزئی شود.
علت‌های بروز ذات‌الریه در کودکان
علت‌های ایجادکننده پنومونی نیز مانند انواع این بیماری در سه دسته کلی قرار می‌گیرند:
اولین دسته از دلایل ذات‌الریه شکل‌های مختلف ویروس است. شایع‌ترین ویروس‌هایی که پنومونی را ایجاد می‌کنند شامل موارد زیرند:
- آنفولانزا،
- ویروس سین‌سیشیال تنفسی،
- ویروس‌های سرماخوردگی.
دومین دسته از دلایل انواع باکتری‌ها را دربرمی‌گیرند و شایع‌ترین باکتری‌های ایجادکننده پنومونی موارد زیرند:
- استرپتوکوک پنومونیه،
- مایکوپلاسما پنومونیه.
سومین دسته از عوامل ایجادکننده ذات‌الریه قارچ‌ها هستند. قارچ‌های متعدد با منشأهای مختلف می‌توانند باعث بروز عفونت ریه شوند و درنهایت بروز پنومونی را در پی داشته باشند. بااین‌حال، هیچ قارچ معمولی مستقیماً باعث بروز پنومونی نمی‌شود. بلکه بدن ممکن است به انواع خاصی از قارچ‌ها به‌شکل نامطلوب واکنش نشان دهد و این موضوع به بروز ذات‌الریه منتهی شود.
علائم ذات‌الریه در کودکان
راه‌های متعددی برای شناسایی پنومونی در کودکان وجود دارد. درواقع، علائم ذات‌الریه در کودکان عموماً مشابه بزرگسالان اما تهاجمی‌تر است. در ادامه با برخی از این نشانه‌ها آشنا خواهید شد:
- تب بالا،
- خستگی و بی‌حالی مفرط،
- استفراغ،
- اسهال،
- التهاب لوله‌های تنفسی،
- تنگی نفس،
- فشار خون بالا،
- سردرد،
- درد عضلانی،
- درد مفاصل.
برای گرفتن تشخیص دقیق، لطفاً با پزشک متخصص اطفال یا پزشک عمومی مشورت کنید.
ذات‌الریه در کودکان چطور تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان معمولاً ذات‌الریه را از نتایج آزمایش خون، آزمایش اشعه ایکس و تست‌های تنفسی تشخیص می‌دهند. تست‌های تنفسی برای اندازه‌گیری سطح اکسیژن خون و با دستگاهی به نام اکسی‌متر انجام می‌شوند. معاینات فیزیکی معمولی هم برای چنین تشخیص‌هایی به کار برده می‌شوند. توجه داشته باشید که هرچه تشخیص و آغاز درمان بیماری در کودکتان سریع‌تر باشد، شدت بیماری کاهش می‌یابد و اثرات بلندمدت آن نیز کمتر خواهد بود.
آیا ذات‌الریه مسری است؟
هیچ مدرکی دال بر مسری بودن بیماری پنومونی و انتقال آن از حیوان به انسان یا از انسان به انسان وجود ندارد. بااین‌حال، این خطر وجود دارد که کودک عفونت باکتریایی یا ویروسی را که منجر به بروز ذات‌الریه می‌شود به‌شکلی دریافت کند.
چه عوارضی برای بیماری ذات‌الریه محتمل است؟
ذات‌الریه سیستم ایمنی بدن فرد را بسیار ضعیف می‌کند. ازآنجاکه این موضوع بدن کودک را مستعد پذیرش انواع عفونت‌ها و تب‌ها می‌کند، درنهایت به عوارض جانبی جدی منجر می‌شود. در موارد شدید بیماری، این اتفاق از کار افتادن ارگان‌های بدن را در پی دارد. پنومونی می‌تواند باعث کلاپس ریه یا التهاب راه‌های هوایی شود و تنفس کودک را دشوار کند. از سوی دیگر، تبی که به‌دلیل عفونت ایجاد می‌شود افزایش تپش قلب یا نارسایی ارگان‌ها را در پی دارد. درصورتی‌که اقدامات درمانی صحیح در زمان مناسب انجام نگیرند، ذات‌الریه می‌تواند کشنده باشد.
دوره بیماری ذات‌الریه در کودکان چند روز است؟
طول مدت باقی ماندن عفونت در بدن به نوع ذات‌الریه بستگی دارد. این بیماری در بهترین شرایط بین چهار روز تا یک هفته و در بدترین شرایط تا شش هفته طول می‌کشد.
درمان ذات‌الریه در کودکان
بسته به نوع ذات‌الریه‌ای که کودک به آن مبتلاست، نوع درمان نیز متغیر خواهد بود. برای مثال، آنتی‌بیوتیک‌ها فقط برای شکل‌های باکتریایی بیماری ذات‌الریه تجویز می‌شوند. به‌طورکلی توصیه می‌شود که در وهله اول از مشورت و مراقبت پزشک استفاده کنید. چراکه نوع درمان به وضعیت کودکتان، مدت زمانی که از بروز علائم گذشته است و سرعت گسترش پنومونی نیز بستگی دارد.
نکته مهم: برای حفظ سلامت فرزندتان، از مصرف کامل آنتی‌بیوتیک‌ها و تمام شدن دوره دارودرمانی اطمینان حاصل کنید. توجه داشته باشید که بیماری‌ها بدن انسان‌ها را دوست دارند و یاد می‌گیرند که خود را با آن تطبیق دهند. به این معنا که تکمیل نکردن دوره مصرف داروها باکتری را نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها ایمن می‌کند و می‌تواند به بروز سویه‌های متغیری از پنومونی منجر شود که برخی از آن‌ها بسیار خطرناک‌اند.
چگونه از کودک مبتلا به ذات‌الریه در خانه مراقبت کنید؟
در بیشتر موارد، ذات‌الریه ویروسی و ذات‌الریه پیاده‌روی به دارودرمانی نیاز ندارند. اما حتی این اشکال از بیماری نیز، در صورت شدت زیاد، گرفتن دارو را ضروری می‌کنند. همچنین، اغلب‌اوقات این بیماری را می‌توان در خانه کنترل کرد. برای این منظور، اقدامات زیر را برای کودکتان انجام دهید:
- آن‌ها را در فضاهای باز و پراکسیژن نگه دارید.
- به کودک لباس‌های راحت بپوشانید.
- اطمینان حاصل کنید که کودک مایعات کافی مصرف می‌کند.
- کودک در اثر بیماری اشتهای خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل، باید از گرفتن غذای کافی و باقی ماندن انرژی کودک مطمئن شوید.
- با پزشک کودک در تماس باشید و مرتب درباره حال فرزندتان با او مشورت کنید.
- تب کودک را با پارسیتامول و بسته‌های یخ کاهش دهید.
- گلودرد کودک را با نوشیدنی‌های گرم تسکین دهید.
- هر سه چهار روز یک بار به پزشک مراجعه کنید.
به وضعیت کودک، علائم جدید او و هر تغییری در احوالش توجه کامل داشته باشید. پزشک کودک را در جریان تمامی این تغییرات قرار دهید و در صورت لزوم، کودک را در بیمارستان بستری کنید. ممکن است، به‌دلیل ضعیف‌تر بودن سیستم ایمنی کودک، پزشک او همان درمان‌های خانگی را برایش به کار ببرد. اما در صورت بدتر شدن بیماری و برای اقدامات سریع‌تر، بهتر است کودک در بیمارستان بستری باشد.
چگونه از ابتلای فرزندتان به ذات‌الریه جلوگیری کنید؟
با انجام اقدامات پیشگیرانه زیر، پنومونی را تاحدامکان از کودکتان دور نگه دارید:
- به واکسیناسیون کامل و به‌موقع کودک دقت و توجه داشته باشید.
- اطمینان حاصل کنید که فرزندتان بهداشت شخصی‌اش را به‌خوبی رعایت می‌کند.
- مطمئن شوید که کودکتان در معرض مواد شیمیایی مضر و دخانیات قرار نمی‌گیرد.
مشورت با پزشک اطفال چه زمانی ضرورت دارد؟
در زودترین زمان ممکن با پزشک کودکتان تماس بگیرید. درواقع، به‌محض اینکه متوجه بروز علائمی در کودکتان شدید، باید برای انجام اقدامات تشخیصی و درمانی به پزشک مراجعه کنید. درصورتی‌که نوع پنومونی باکتریایی باشد، بهتر است درمان دارویی را به سریع‌ترین شکل ممکن آغاز کنید. همان‌طور که پیش‌ازاین نیز گفته شد، بی‌توجهی به ذات‌الریه شدید در کودکان می‌تواند جان آن‌ها را به خطر بیندازد. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه علامت بیماری، در مشورت با پزشک یا مراجعه به او تعلل نکنید.
کنترل و مدیریت بیماری ذات‌الریه ممکن است چالش‌برانگیز باشد، اما اگر خیلی سریع به کودکتان رسیدگی کنید و اقدامات مراقبتی را با دقت انجام دهید، در پیشگیری از نتایج وخیم و مهلک موفق خواهید بود. بار دیگر تأکید می‌شود که باید از دریافت مایعات و مواد مغذی کافی توسط کودک و پیروی از دستورات پزشک اطمینان حاصل کنید. نبرد با بیماری ذات‌الریه ممکن است یک ماه طول بکشد. در این مدت، هوشیاری و توجه خود را حفظ کنید و حتی‌الامکان از کمک همسر، خانواده و دوستانتان بهره ببرید.
