ایجاد و تقویت مهارت تصمیم گیری در کودکان، به‌خصوص اگر در زمان مناسب و سن صحیح صورت گیرد، می‌تواند اثرات مثبت چشمگیری بر زندگی و سرنوشت فرزندانتان داشته باشد. در واقع، کودکی که توانایی گرفتن تصمیم‌های درست را دارد با چالش‌های کمتری از کودکی به بزرگسالی گذر می‌کند. عادت های بد خود را از رفتارهای درستی که در پیرامون خود می بیند بهتر می تواند تشخیص بدهد. مهارت تصمیم گیری به کودکان کمک می‌کند، در مواجهه با تنش‌ها و فرآیندهایی که درس‌های ارزشمند زندگی را در خود دارند، راه‌حل‌های مناسبی بیابند. از سوی دیگر، تفکر منطقی و مهارت حل مسئله نیز از موارد تقویت‌کننده تصمیم گیری مؤثر در کودکان به شمار می‌رود. در این مقاله از کودکت، با راهکارهایی برای بهبود مهارت تصمیم گیری در کودکان آشنا خواهید شد و روش‌هایی برای تقویت هرچه بهتر این توانایی در فرزندتان خواهید آموخت.
عمل تصمیم گیری به چه فرآیندی گفته می‌شود؟
یکی از مهارت‌های کلیدی، که کودکان به آن نیاز دارند، توانایی تصمیم گیری است. تصمیم گیری عمل یا فرآیندی است که، با تحلیل گزینه‌ها و انتخاب‌های موجود، به پذیرش گزینه درست منتهی می‌شود. تصمیم‌هایی که کودکان می‌گیرند، بر سلامت ذهنی و بهزیستی آن‌ها اثر می‌گذارد. ارتباطات و موفقیت آن‌ها به‌شدت به نحوه تصمیم گیری‌شان وابسته است و این موضوع باعث می‌شود کودک مسئول و مستقل تربیت شود. همچنین، مهارت تصمیم گیری در کودکان به آن‌ها کمک می‌کند افکار و رفتارهای هیجانی و ناگهانی خود را راحت‌تر کنترل کنند.
چگونه می‌توانیم مهارت تصمیم گیری را در کودک خود ایجاد کنید؟
توانایی تشخیص اینکه چه زمانی تصمیمی باید گرفته شود نخستین قدم به سمت ایجاد مهارت تصمیم گیری در کودکان است. کودکان با مشاهده والدین و همسالان خود، با مشارکت در گفتگوهایی درباره ارزش گزینه‌های مختلف و در نهایت، با فراهم کردن فرصت انتخاب و تجربه عواقب آن مهارت تصمیم گیری را می‌آموزند. اگرچه ممکن است در ابتدا بیشتر کودکان کاری را انجام دهند که در نهایت به تصمیم اشتباهی منجر شود، اما نکته این است که حتما از اشتباه خود یاد می‌گیرند و سعی می‌کنند در آینده، تصمیم‌های بهتری بگیرند. مهارت تصمیم گیری کودکان زمانی تقویت می‌شود که با کسب تجربه و بلوغ، دلایل تصمیم‌های خود را درک کنند.
چرا تصمیم گیری کودکان اهمیت دارد؟
مزیت‌های شرکت دادن کودکان در فرآیند تصمیم گیری زیاد و متنوع است. بیشترین میزان رضایت فرد زمانی حاصل می‌شود که تصمیم درستی بگیرد. از طرف دیگر، گرفتن تصمیم‌های اشتباه هم بخشی ضروری از سفر کودکان به سمت بلوغ است. اگر مهارت تصمیم گیری در کودکان شکل بگیرد و کودک درباره فرآیند آن آموزش ببیند، تجربه‌های بی‌نظیری کسب خواهد کرد.
بنابراین، کودکان خود را در معرض تصمیم گیری صحیح قرار دهید. مسلما سال‌ها طول خواهد کشید در این کار خبره شوید، چرا که فرآیند گرفتن یک تصمیم بسیار پیچیده است و به تفکر همه‌جانبه نیاز دارد. به کودک خود وظایفی محول کنید و از او انتظار داشته باشید همکاری کند و رفتار مسئولانه‌ای از خود نشان دهد. تصمیم‌هایی که کودک می‌گیرد نوع شخصیت او در بزرگسالی را شکل می‌دهد و مسیر زندگی آینده‌اش را مشخص می‌کند.
روش‌هایی برای ایجاد مهارت تصمیم گیری در کودکان
هیچ شکی نیست که ایجاد مهارت تصمیم گیری در کودکان اصلا ساده نیست، اما به طور قطع می‌توان، با استفاده از تکنیک‌های صحیح، این کار را انجام داد. شرکت دادن کودکان در تصمیم گیری ایده بسیار خوبی است، چرا که مشارکت کودک در تصمیمات خانوادگی اعتماد به نفس و خودباوری او را شکل می‌دهد.
در ادامه مقاله، با ده روش ساده آشنا خواهید شد که به کودک یاد می‌دهد چگونه، پس از بررسی و قضاوت یک موقعیت و گزینه‌های ارزشمند، تصمیم صحیحی بگیرد.
۱. کودک را در معرض دنیای واقعی قرار دهید
روبه‌رو شدن با واقعیت، بهتر از هر معلمی، به کودک آموزش می‌دهد. اگر دوست دارید کودکتان بفهمد عواقب عمل یا تصمیم اشتباه بد است، باید به‌جای تنبیه یا دعوا، او را با این عواقب مواجه کنید. تنبیه فقط انگیزه کودک را از بین می‌برد و قدرت عمل او را سلب می‌کند.
۲. به کودک خود اجازه بدهید اشتباه کند
برای ایجاد مهارت تصمیم گیری در کودکان، باید به‌جای پنهان کردن مشکلات احتمالی، اجازه دهید اشتباه کنند. وقتی کودکان درس سختی از تصمیم‌های خودشان می‌گیرند، یک چشم‌انداز عالی را به دست خواهند آورد. در این صورت، تجارب آن‌ها معلمشان خواهد بود و به یاد خواهند داشت اشتباهات خود را دوباره تکرار نکنند
۳. علایق کودک خود را بشناسید
به عنوان یک والد، وظیفه شماست در کودکتان انگیزه ایجاد کنید و به او کمک کنید علایقش را پیدا کند. با مشاهده افراد موفق، کودکان خواهند فهمید کار سخت و تعهد کلید موفقیت است و داشتن چنین خصیصه‌هایی باعث گرفتن تصمیم‌های خوب در زندگی می‌شود. اینکه کودک انتخاب می‌کند از افراد تاثیرگذار و موفق الگو بگیرد، به خودی خود یک تصمیم گیری عالی در زندگی محسوب می‌شود.
۴. به کودک یاد بدهید خودش را بشناسد
فرزند شما باید یاد بگیرد نقاط قوت و ضعف خود را تشخیص دهد تا با توجه به آن‌ها، بتواند بهتر تصمیمات مهم زندگی‌اش را بگیرد. این حرف درستی است که همواره باید فرصت‌های زیادی پیش روی کودک قرار داشته باشد، اما او باید این موضوع را هم درک کند که در همه این گزینه‌ها عالی و بی‌نقص نخواهد بود. یادگیری پذیرش شکست‌ها و موانع و مهارت تصمیم گیری برای مقابله با آن‌ها دو مورد بسیار مهم در تربیت کودکان است.
۵. همراه با کودک خود درگیر کارهای مختلف شوید
برای تقویت مهارت تصمیم گیری در کودکان، آن‌ها را تشویق کنید تا در سازمان‌های اجتماعی عضو شوند. این کار فرزند شما را در معرض فشار مثبتی از سمت همسالانش قرار می‌دهد. در عین حال، مشارکت با فرزندتان به شما کمک خواهد کرد او را بهتر بشناسید و با دغدغه‌های او آشنا شوید. پیدا کردن دغدغه‌ها و علایق کودک در حوزه‌ای که به آن علاقه دارد آینده او را شکل خواهد داد.
۶. با کودک خود گفتگو کنید
ارتباط کلامی مؤثر با کودک مؤلفه‌ای حیاتی در والدگری است. اگر ارتباط و صمیمیت خود را با کودک حفظ کنید و با او به طور واقعی تعامل کنید، چشم‌اندازهای ارزشمندی در آینده کودک ایجاد می‌کنید. این کار شما را قادر می‌کند تصمیم‌های فرزند خود را پیش‌بینی کنید و در صورت لزوم، به او هشدار دهید.
۷. از کودک قدردانی کنید
به عنوان یک قانون، والدین نباید تنها بر کارهایی تمرکز کنند که کودک باید انجام دهد. قدردانی از کودک اعتماد به نفس او را تقویت می‌کند و احتمال درستی تصمیم‌های آینده‌اش را نیز افزایش می‌دهد.
۸. به کودک خود مدیریت پول و مفاهیم مالی را آموزش دهید
یکی از بهترین هدیه‌هایی که می‌توانید به کودک دهید فراهم کردن امکان مدیریت مسئولانه پول است. آموزش مفاهیم مالی در زندگی آینده کودک بسیار حیاتی است.
۹. تجربیات خود را دوستانه در اختیار کودک قرار دهید
بهترین و ارزشمندترین درس‌های زندگی تجربه‌ها هستند. بیان تجربیات به فرزندتان قدم مهمی در آموزش مهارت تصمیم گیری به کودک است و صمیمیتی مثال‌زدنی میان شما و فرزندتان ایجاد می‌کند. از طرف دیگر، بعید نیست کودک از تجربه شما عبرت بگیرد و از تکرار اشتباهات مشابه پرهیز کند.
۱۰. مراقب دوستان فرزند خود باشید
جهان یک کودک پیرامون تعاملات اجتماعی و دایره دوستانش می‌چرخد. افکار و کردار او، بیش از آنچه تصور می‌کنید، از همسالانش تاثیر می‌پذیرد. به همین دلیل، مراقبت دائمی از دوستان فرزندتان و افرادی که او در ارتباط مداوم با آن‌هاست شما را قادر می‌کند کودک را از صدمات احتمالی محافظت کنید.
چه فعالیت هایی به تقویت مهارت تصمیم گیری در کودکان کمک می کند؟
فرزند شما هر روز تصمیمات به ظاهر بی‌اهمیتی می‌گیرد که در واقع اثرات بزرگی دارند. تصمیمات کودکان معمولا بر پایه اولویت‌های شخصی است که بر رضایت و سبک زندگی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. در تصمیمات مهم، می‌توانید با انجام فعالیت‌های بامزه، موقعیت‌های استرس‌زا را به سرگرمی‌های لذت‌بخش تبدیل کنید و در عین حال، مهارت تصمیم گیری را با کودک تمرین کنید.
در ادامه مقاله، مواردی پیشنهاد می‌شود که در عین اینکه برای کودکان جالب و مهیج است، مهارت تصمیم گیری را هم در آن‌ها تقویت می‌کند:
کتاب خواندن
کتاب خواندن برای کودکان یکی از بزرگ‌ترین سرگرمی‌های محبوب بسیاری از آن‌هاست. اگر عشق به قصه‌گویی و کتاب خواندن در فرزند شما ایجاد شده باشد، او قادر خواهد بود خود را در موقعیت‌های کتاب و جای شخصیت‌های آن قرار دهد. کتاب خواندن را در قالب فعالیتی مشارکتی و تعاملی پیش ببرید. در حین کتاب خواندن، از کودک بخواهید فکر کند اگر جای یکی از شخصیت‌ها بود، چه کاری انجام می‌داد. این کار او را در معرض تفکری عمیق‌تر قرار می‌دهد. کاوش درباره عواقب متعدد تصمیمات نیز به کودک کمک می‌کند اتفاقاتی را که در کتاب می‌خواند به زندگی واقعی ربط دهد. پیچ‌ها و دوراهی‌های داستانی نیز معمولا دربرگیرنده لزوم یک تصمیم گیری هستند.
نقش بازی کردن
انجام بازی‌های تخیلی و نقش بازی کردن تمرین خلاقانه‌ای برای خیال‌بافی کودک و تصور خودش جای ابرقهرمان‌ها، پدر و مادرش، معلمش یا نقش‌های دیگر است. از سوی دیگر، کودکان بزرگ‌تر عاشق مشارکت در بازی‌های نمایشی مانند عروسک‌گردانی هستند. این‌گونه کارها فرصتی در اختیار کودک قرار می‌دهد تا خودش را جای دیگران قرار دهد و از دید آن‌ها به دنیا نگاه کند. در واقع، نقش بازی کردن فرزند شما را تشویق می‌کند انگیزه افراد دیگر را درک کند و از این طریق، مرزهای ذهنی او گسترده شود. تصمیم گیری در فرآیند نقش بازی کردن و قرار گرفتن در موقعیت‌های مختلف نقش‌ها فرآیند فکری کودک را آشکار می‌کند.
انجام بازی‌های رومیزی یا بوردگیم
بازی‌های رومیزی یا تخته‌ای مانند شطرنج بستر بسیار مناسبی برای کودک فراهم می‌کند تا انتخاب کند و نتیجه انتخاب‌هایش را تجربه کند. صرف‌نظر از قابلیت این بازی‌ها برای سرگرم کردن کودکان، انجام این بازی‌ها تفکر انتقادی و مهارت تصمیم گیری را در آن‌ها تقویت می‌کند. شما می‌توانید این بازی‌ها را براساس رنگ‌ها یا موضوعات محبوب کودک انتخاب کنید تا کودک به انجام آن کاملا مشتاق باشد.
مذاکره کردن
انجام مباحثه‌های بسیار راه قاطعی برای تمرین تفکر انتقادی است. در واقع، وقتی به کودکان اجازه داده شود تا با هم مخالفت کنند، به نحوی مجبور به تصمیم گیری می‌شوند. شما می‌توانید از کودک خود بخواهید نظرش را درباره کتابی که می‌خوانید، فیلمی که تماشا می‌کنید یا بازی‌ای که می‌کنید بیان کند تا عادت تحلیل و نتیجه‌گیری در او نهادینه شود. با این کار، کودک درمی‌یابد چرا و چگونه می‌تواند مخالفت خود را با چیزی اعلام کند. اساس یک تصمیم گیری معنادار استفاده از شواهد واقعی و محکم برای پشتیبانی از عقاید است.
بازی های بیرون از خانه
بازی خارج از خانه و در فضای مناسب کودک را تشویق می‌کند در عین درگیر شدن در روابط اجتماعی، تصمیم‌های سریعی بگیرد. کودک در زمین بازی مجبور است، برای هماهنگ شدن با دیگر همبازی‌هایش، شیوه‌هایی را به کار ببرد و به آن‌ها عمل کند. همچنین، درباره قوانین بازی و عواقب شکستن این قوانین نیز، نیاز به گرفتن تصمیم دارد. چنین فعالیت‌ها و ورزش‌های سازمان‌یافته‌ای به کودکان کمک می‌کند پیش‌بینی کنند، در کسری از ثانیه تصمیم بگیرند و مسائل پیچیده را به همراه دوستان خود حل کنند.
کودکان در طول روز تصمیم‌های زیادی می‌گیرند، اما مهارت تصمیم گیری در کودکان به‌شدت از ارزش‌ها و انتظاراتی تاثیر می‌پذیرد که در اطراف خود مشاهده می‌کنند. به یاد داشته باشید توانایی تفکر قبل از عمل کودکان را قادر می‌کند تصمیم‌های بهتری بگیرند. همچنین، ارزیابی غیرمستقیم گزینه‌ها باعث ایجاد مهارت‌های تفکر انتقادی می‌شود و آن‌ها را به راه‌حل‌های بهتری برای مشکلات رهنمون می‌کند. با به کار بردن شیوه‌هایی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد و همچنین درگیر کردن بچه‌ها در فعالیت‌هایی که ارزیابی صحیح را در آن‌ها تقویت می‌کند، می‌توانید مهارت تصمیم گیری را در کودکان ایجاد کنید، آن را به مرور زمان بهبود دهید و به این ترتیب، نقش مهمی در شکل‌گیری آینده فرزند خود ایفا کنید.
مطلب بسیار آموزنده