در این مقاله کودکت، پیرامون پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی پاسخ سؤالات زیر را خواهید یافت:
- آیا شیر دادن به کودک مانع از بارداری می‌شود؟
- آیا در دوران شیردهی نیز نیازی به استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری هست؟
- از چه زمانی بعد از تولد نوزاد باید از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کرد؟
- چه روش‌های جلوگیری از بارداری در دوران شیردهی مناسب است؟
- آیا می‌توان از قرص‌های اورژانسی پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی استفاده کرد؟
آیا شیر دادن به کودک مانع از بارداری می شود؟
شیردهی می‌تواند یکی از روش‌های پیشگیری از بارداری باشد، اگر تمام شرایط زیر (هر سه مورد) همزمان با هم برقرار باشد:
- شیر مادر غذای انحصاری کودک باشد، یعنی کودک فقط از شیر مادر تغذیه کند. به گفته برخی منابع، این اتفاق زمانی می‌افتد که حداقل هر 4 ساعت در طول روز و هر 6 ساعت در شب شیردهی انجام بگیرد.
توجه کنید آن زمان که کودک حتی یک وعده از شیر خشک یا غذای جامد استفاده کند یا شیر شب را قطع کنید، شیردهی به عنوان روشی مطمئن برای پیشگیری از بارداری مطرح نخواهد بود.
به گفته سازمان ملی سلامت انگلستان (NHS)، تاثیر دوشیدن شیر با دستگاه‌های شیردوش بر پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی هنوز ناشناخته است و ممکن است موجب کم شدن اثربخشی شیردهی در پیشگیری از بارداری شود.
- کمتر از 6 ماه از زایمان شما گذشته باشد.
- پریود شما بعد از زایمان برنگشته باشد. اگر پریود می‌شوید، یعنی فرآیند تخمک‌گذاری شما برگشته است و احتمال بارداری وجود دارد.
ممکن است اولین پریودهای شما به صورت لکه‌بینی باشد. بنابراین حتی اگر لکه‌بینی دارید، شیردهی راه مطمئنی برای جلوگیری از بارداری نخواهد بود.
آیا در دوران شیردهی نیازی به استفاده از روش های پیشگیری از بارداری هست؟
بسیاری از خانم‌ها در دوران شیردهی، به ویژه هفته‌ها یا ماه‌های اول، به دلیل پایین بودن سطح هورمون‌هایی که باعث تخمک‌گذاری می‌شوند، قدرت باروری کمتری دارند. هرچه کودک بیشتر از شیر مادر تغذیه کند، سطح این هورمون‌ها پایین‌تر و احتمال تخمک‌گذاری و بارداری کمتر خواهد بود.
در صورتی که شرایطی که در پاسخ به سؤال قبل توضیح داده شد تماما برقرار باشد، احتمال بارداری بسیار کم می‌شود. اما مانند همه روش‌های پیشگیری از بارداری که درصدی خطا دارند، این روش نیز با درصدی خطا همراه است. برای مثال، ممکن است قدرت باروری شما برگردد و تخمک‌گذاری انجام شود و شما بعد از 14 روز برای اولین بار بعد از زایمان پریود شوید. در صورت نزدیکی در این 14 روز، احتمال بارداری وجود دارد.
با توجه به توضیحاتی که تا اینجا گفته شد، توصیه می‌شود اگر قصد باردار شدن مجدد ندارید، حتما از روش دیگری برای جلوگیری از بارداری در دوران شیردهی استفاده کنید.
لازم به ذکر است که شیردهی اثری بر انتقال بیماری‌های منتقل‌شونده از راه رابطه جنسی ندارد و در این دوران نیز برای جلوگیری از انتقال این بیماری‌ها، استفاده از کاندوم الزامی است.
از چه زمانی بعد از تولد نوزاد باید از روش های پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی استفاده کرد؟
احتمال بارداری بعد از گذشت تقریبا سه هفته از زایمان وجود دارد. بنابراین در صورت نزدیکی، بعد از گذشت سه هفته از زایمان، اگر قصد بارداری مجدد ندارید، باید از سایر روش‌های پیشگیری از بارداری بهره ببرید.
چه روش های پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی مناسب است؟
با مشورت پزشک یا ماما، می‌توانید از روش‌های جلوگیری زیر در دوران شیردهی استفاده کنید:
- استفاده از کاندوم مردانه یا زنانه،
- دیافراگم و کلاهک رحمی که به طور معمول در بازار دارویی ایران موجود نیست،
- قرص‌های حاوی پروژسترون تنها (Minipill).
این قرص‌ها مقادیر اندکی پروژسترون دارند. مقدار کمی از این پروژسترون وارد شیر می‌شود، اما اثری بر کودک نخواهد داشت. مصرف این قرص‌ها برای جلوگیری از بارداری در خانم‌ها در دوران شیردهی کارآمدتر از زمان‌های دیگر است. توصیه می‌شود پس از پایان دوره شیردهی یا زمانی که پریود شما برگشته باشد، برای کمتر شدن احتمال بارداری از قرص‌های هورمونی ترکیب استروژن و پروژسترون استفاده کنید. توجه کنید که هیچگاه بدون مشورت با پزشک داروی مصرفی‌تان را قطع یا با داروی دیگری جایگزین نکنید.
- ترزیق آمپول های سه ماهه ضد بارداری
این آمپول‌ها حاوی پروژسترون‌اند. مقادیری از دارو که وارد شیر می‌شود آسیبی به کودک نمی‌رساند. این آمپول‌ها را می‌توان هر زمانی بعد از زایمان تزریق کرد. با این حال، معمولا توصیه می‌شود تا 6 هفته صبر کنید.
گاهی از آخرین تزریق، تا یک سال طول می‌کشد تا قدرت باروری برگردد. از این رو اگر قصد باردار شدن مجدد دارید، این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
تزریق‌ها برای 8 تا 13 هفته می‌توانند اثر پیشگیرانه داشته باشند. استفاده از این روش فقط طبق صلاحدید و با نسخه پزشک قابل تجویز است.
- ایمپلنت ضد بارداری
ایمپلنت‌ها قطعات پلاستیکی کوچک و انعطاف‌پذیری‌اند که هورمون پروژسترون دارند و پزشک آن‌ها را طی فرآیندی سرپایی در بازو قرار می‌دهند. ایمپلنت تا 3 سال می‌تواند از بارداری با دقت 99 درصد جلوگیری کند. البته هر وقت که بخواهید می‌توانید از پزشک بخواهید آن را خارج کند و باروری بلافاصله برمی‌گردد. هر زمانی بعد از زایمان می‌توانید از آن‌ها بهره ببرید.
- آی یو دی (IntraUterine Device)
آی یو دی (IUD) قطعه کوچک T شکلی است که پزشک در رحم قرار می‌دهد که می‌تواند حاوی هورمون پروژسترون یا فاقد آن باشد و 99 درصد از بارداری جلوگیری می‌کند. آی یو دی را هر وقت بخواهید می‌توانید با کمک پزشک خارج کنید و قدرت باروری بلافاصله برمی‌گردد. آی یو دی را می‌توان بلافاصله پس از زایمان، تا 48 ساعت بعد از زایمان یا در غیر این صورت از 28 روز پس از زایمان، در رحم قرار داد.
همچنین با گذشت 6 هفته از زایمان، می‌توانید از قرص‌های ترکیبی استروژن و پروژسترون، چسب‌های ضد بارداری و حلقه واژینال استفاده کنید. با وجود این، غالبا استفاده از روش‌های هورمونی حاوی استروژن در دوران شیردهی در اولویت نیست.
اگر تصمیم قطعی برای بارداری مجدد ندارید، می‌توانید از روش‌های عقیم‌سازی (بستن لوله‌ها در زنان یا وازکتومی در مردان) استفاده کنید که دائمی‌اند. این روش‌ها منعی در شیردهی ندارند، مگر اینکه در فرآیند بستن لوله‌ها در زنان از داروهای بیهوشی یا سایر داروهایی استفاده شود که ممکن است وارد شیر شوند.
با در نظر داشتن روزهای تخمک‌گذاری و مشاهده علائم آن در بدن نظیر بالا رفتن دمای بدن، می‌توانید حدس بزنید که در چه روزهایی احتمال بارداری وجود دارد و در صورت نزدیکی، از کاندوم استفاده کنید. غالبا در دوران شیردهی سیکل قاعدگی منظم نیست و در این شرایط این روش کارآمد نخواهد بود.
مهم است که برای حفظ سلامتی خود و انتخاب بهترین روش جلوگیری مناسب با شرایط روحی و جسمی خود حتما از پزشک مشاوره بگیرید.
- آیا می توان از قرص های اورژانسی پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی استفاده کرد؟
می‌توانید از قرص لوونورژسترِل استفاده کنید. مقدار کمی از این دارو وارد شیر می‌شود، اما آسیبی به کودک نمی‌رساند.
قرص اولیپریستال استات نیز به عنوان داروی پیشگیری اورژانسی از بارداری کاربرد دارد و به طور معمول در ایران موجود نیست. در صورتی که از این دارو استفاده می‌کنید، نباید تا یک هفته به کودک شیر دهید. در این زمان، شیر را بدوشید و دور بریزید.
توجه کنید که استفاده مداوم از روش‌های اورژانسی برای پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود.
