مدیریت و کنترل خشم کودکی که عصبانی و خشمگین است آسان نیست. اگر با مشکل پرخاشگری کودک خود مواجهید، احتمالا لحظات دشواری را تجربه می‌کنید. اما این مشکل نیز مانند سایر مشکلات بدون راه‌حل نیست و برای مدیریت و کنترل خشم کودک، روش‌هایی وجود دارد که اگر از آن‌ها مطلع باشید، در موقعیت‌های مختلف به کمکتان خواهد آمد. بهتر است در ابتدا علت خشم و پرخاشگری را شناسایی کنید. در واقع، گام نخست تشخیص راهکار برای هر مسئله‌ای تعریف دقیق و درست آن است.
دلایل پرخاشگری کودک چیست؟
گاهی اوقات، وجود حدی از پرخاشگری در کودک طبیعی است. مثلا وقتی خواسته کودک به هر دلیلی برآورده نمی‌شود یا والدین او را از انجام بعضی کارها منع می‌کنند، باید انتظار کمی ناراحتی و عصبانیت را از جانب کودک داشته باشید. اما پرخاشگری، در صورت دائمی بودن، نیاز به بررسی دارد. ریشه پرخاش و عصبانیت را می‌توان در موارد زیر پیدا کرد:
- بعضی کودکان با هدف جلب توجه والدین و دیگران دست به پرخاشگری می‌زنند؛
- بی‌توجهی والدین ممکن است باعث پرخاشگری و عصبانیت کودک شود؛
- گاهی اوقات، کودک بین رفتار خوب و بد نمی‌تواند تمایز قائل شود یا حد و مرزهای رفتاری در خانه مشخص و روشن نیستند؛
- خشم و عصبانیت والدین برای کودک مجوز پرخاشگری را صادر می‌کند؛
- تغذیه نامناسب هم ممکن است دلیلی برای ایجاد پرخاشگری در کودک باشد. غذاهای به‌شدت چرب و شیرین مثل شکلات، چیپس و نوشابه روی خلق و رفتار کودک اثرات منفی می‌گذارد؛
- کودکی که به دلیل موضوعات کم‌اهمیت یا خارج از کنترل، مثل نگرفتن نمره عالی در درسی که در آن استعداد یا علاقه‌ای ندارد، مدام تحقیر می‌شود و والدین او را دعوا می‌کنند به‌تدریج به فردی پرخاشگر بدل می‌شود؛
- برخی کودکان کم‌سن، به علت نداشتن مهارت‌های کافی در برقراری روابط اجتماعی و ابراز هیجانات در مواقع ناراحتی و غم یا استرس، دست به پرخاشگری می‌زنند؛
- دعوا و مشاجرات والدین، انزوا و تنهایی، مورد زورگویی و قلدری قرار گرفتن از سوی بچه‌های دیگر و مواردی مانند این‌ها هم ممکن است موجب پرخاشگری کودک شود؛
- مصرف بعضی داروها نیز ممکن است بر خلق کودک تاثیر بگذارد و او را تحریک‌پذیر کند.
راه‌های مقابله با پرخاشگری کودک چیست؟
کنترل و مدیریت پرخاشگری کودک کمی زمانبر است، اما تا حد زیادی به کمک استراتژی‌ها و راهکارهایی که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود می‌توان این کار را انجام داد:
بیشتر بخوانید: چگونه خشم خود را در برابر کودکان مدیریت کنیم؟
تعیین قوانین
یکی از روش‌های مؤثر برای کنترل پرخاشگری کودک تعیین قوانین و مرزهاست. مثلا به کودک یاد دهید که بعد از بازی اسباب‌بازی‌هایش را جمع کند. قبل از اینکه قوانین را تعیین کنید، با کودک درباره آن‌ها صحبت کنید. قوانین روشن و مشخص باعث می‌شود کودک بفهمد چه انتظاری از او می‌رود. بعد از اینکه به قوانین پایبند ماند، از او تشکر کنید تا این رفتار در او تقویت شود. از دستور دادن و امر و نهی کردن برای تعیین و اجرای قوانین بپرهیزید. در مقابل، با واژه‌های مؤدبانه‌ای مانند «لطفا» و «سپاسگزارم» به فرزندتان یاد دهید که برای اجرا و پایبندی قوانین ارزش قائلید.
صحبت کردن از عواقب پرخاشگری
یکی دیگر از روش‌های مؤثری که می‌تواند به کنترل پرخاشگری کودک کمک کند صحبت کردن از عواقب پرخاشگری است. اگر کودک ببیند که رفتارهای پرخاشگرانه و نقص قوانین خانه عواقبی دارد، سعی می‌کند رفتاری مناسب داشته باشد.
ارائه الگوهای مناسب
معمولا والدین الگوی رفتاری فرزند هستند، چون کودک بیشترین زمان را با آن‌ها صرف می‌کند. اغلب کودک رفتارهای والدین را تقلید می‌کند. بنابراین، الگوی مناسبی برای او باشید. رفتارها و واکنش‌های شما می‌تواند بر رفتارهای کودک اثر بگذارد. پس اگر فردی آرام و به دور از پرخاش باشید، کودکتان هم از پرخاشگری دور خواهد شد.
بیشتر بخوانید: به جای عصبانیت از کودک خود مکث کنید
ابراز واکنش نسبت به پرخاشگری کودک
هرگز وقتی کودک قشقرق راه می‌اندازد یا پرخاشگری می‌کند، سر او فریاد نزنید. سعی کنید تا زمان آرام شدن کودک آرامش خود را حفظ کنید. بعد از اینکه آرام شد، با مهربانی، اما مقتدرانه با او صحبت کنید. بهتر است به او یادآوری کنید که چنین رفتارهایی غیرقابل پذیرش است و عواقبی در پی دارد.
توجه مثبت به رفتارهای صحیح
یکی دیگر از راهبردهایی که می‌تواند به کنترل پرخاشگری کودک کمک کند توجه مثبت است. همان‌طور که برای کودک توضیح می‌دهید که پرخاشگری عواقبی دارد، در برابر رفتارهای مناسب و صحیح او نیز، بهتر است واکنش و توجه مثبت نشان دهید.
آموزش خودکنترلی
آموزش تمرین‌های خودکنترلی نه‌تنها در دوران کودکی به کمک فرد می‌آید، بلکه در بزرگسالی نیز بسیار مؤثر است. یکی از مهم‌ترین کارهایی که والدین می‌توانند برای کودک انجام دهند آموزش خودکنترلی است.
بیشتر بخوانید: چگونه می توانیم کنترل خشم را به کودکان خود آموزش دهیم؟
در آخر
در آخر، یادتان باشد، کنترل و مدیریت پرخاشگری کودک چندان مشکل نیست، اگر روش‌ها و استراتژی‌ها را بدانید و از آن‌ها در زمان و مکان مناسب بهره‌مند شوید. پرخاشگری تا حدی در همه کودکان دیده می‌شود و وجود آن نگران‌کننده نیست، اما اگر مداوم باشد، حتما نیاز به پیگیری و بررسی دارد. راهکارهایی را که در این مقاله به آن‌ها پرداخته شد در زندگی خود به کار بگیرید و یادتان باشد، اگر خودتان فردی آرام و به دور از پرخاشگری باشید، قطعا فرزندتان هم آرام‌تر و به دور از عصبانیت، پرخاش و خشم رشد خواهد کرد.
