«وقتی دخترم به سه سالگی رسید، من و همسرم متوجه شدیم او عادت کرده صبحانه‌اش را روی مبل و در حال تماشای برنامه تلویزیونی محبوبش بخورد. هر دوی ما اتفاق نظر داشتیم که چیزهایی باید تغییر کنند (عادت غذا خوردن مقابل تلویزیون و ریختن اضافه‌های غذا روی مبل). تصمیم گرفتیم با انتقال مکان صبحانه فرزندمان به میز آشپزخانه، این وضعیت را عوض کنیم. می‌شود از این مدت تیره و تار به نام «برخورد با گرسنگی» یاد کرد، فرزندم به سادگی از خوردن صبحانه بدون برنامه محبوبش سر باز می‌زد. با اینکه تنها چند روز برای تطبیق فرزندم با شرایط جدید نیاز بود، اما من و همسرم به درک جدیدی از میزان اغواکنندگی رسانه های تصویری در زندگی روزانه رسیدیم.»
آیا واقعا همه چنین تجربیاتی برای کودکان مضر هستند؟ اگر در استفاده از رسانه های تصویری فراز و نشیبی وجود دارد، چطور می‌توان مزایای آن را به حداکثر رساند؟ به همین منظور، این مقاله کودکت به نقش رسانه های تصویری در زندگی کودکان و نحوه مدیریت آن پرداخته است.
نکته اول: همه زمان هایی که فرزندتان به استفاده از رسانه های تصویری اختصاص می دهد مثل هم نیستند
در بسیاری از مطالعات موجود در زمینه تجربه کودکان و رسانه های تصویری، بیشتر بر مدت استفاده تمرکز شده است: آیا کودک باید یک ساعت در روز تلویزیون ببیند؟ دو ساعت در روز؟ یا اینکه تلویزیون را باید به کل خاموش نگه داشت؟ مشکل تمرکز مطلق بر مدت استفاده آن است که دیگر به آنچه کودک واقعا از این صفحات نمایش کسب می‌کند توجه نمی‌شود.( پیش از این در مورد دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت در مورد زمان استفاده از تلویزیون توسط کودکان صحبت کردیم).
واقعیت این است، تماشای کارتونی بعد از کارتون قبلی در اپلیکیشنی مجهز به نمایش خودکار یک موضوع است و تجربه استفاده از ویدئوچت برای صحبت با مادربزرگی در شهر یا کشوری دور موضوعی دیگر است. مورد دوم جذاب است و کودک را به مشارکت و هیجان وامی‌دارد. انتخاب تجربه‌هایی از رسانه که مشارکت کودک در آن دیده شود روش خوبی برای بهره‌مندی از مزایای رسانه‌هاست.
کودکی خود را به یاد آورید
رسانه‌های سرگرم‌کننده جایگاه خود را در زندگی همه افراد دارند. به خاطر آوردن آنچه در زمان کودکی از تماشای تلویزیون یاد گرفته‌اید می‌تواند کلید راه‌گشایی برای حل این مسئله باشد. بنا بر نتایج مطالعات پی در پی در این زمینه، والدین هرچه بیشتر در تجربه استفاده از رسانه‌های تصویری با کودک همراه شوند (برای او توضیح دهند قوانین این بازی کامپیوتری چگونه است، درباره داستان کارتون سؤال کنند یا درباره اتفاقات آن با هم گفتگو کنند)، یادگیری کودک بیشتر خواهد شد.
اگرچه بسیاری اوقات، والدین از فرصت کارتون دیدن کودک استفاده می‌کنند تا غذایی آماده کنند یا از خلوت کوتاه تک نفره‌ای با خود لذت ببرند، اما به خاطر داشته باشید، مشارکت شما در تجربه‌های بصری کودک از رسانه‌ها، به هر مقداری که امکان داشته باشد، احتمال یادگیری از این رسانه‌ها را بالا می‌برد.
از آنچه کودک در رسانه ها می بیند به دنیای واقعی پل بزنید
برای کودک دشوار است آنچه را که با دیدن کارتون یا بازی کامپیوتری یاد گرفته است در زندگی واقعی‌اش اعمال کند. کار شما این است که در ایجاد این ارتباط به فرزندتان کمک کنید. پس از اینکه کارتون یا بازی تمام شد، از بازی‌های فیزیکی یا روتین‌های روزمره استفاده کنید تا کودک بتواند آموخته‌هایش را از دنیای مجازی به جهان سه بعدی وارد کند.
برای مثال، اگر کودک برنامه‌ای درباره شمارش دیده است، بعدتر و در حال ساختن برج، عددها را با هم تمرین کنید یا هنگام مرتب کردن لباس‌های شسته‌شده، جوراب‌ها را بشمارید. آموخته‌های کودک را به زندگی روزمره‌اش وارد کنید.
کیفیت محتوای نمایشی را چک کنید
اگر با محتوای بی‌کیفیت رسانه‌ای مواجه باشید، مسیر یادگیری سخت‌تر پیش خواهد رفت. اما چطور می‌توان محتوای خوب و مطمئنی پیدا کرد؟ در وهله نخست، از نمایش‌هایی که تبلیغات دارند پرهیز کنید (تبلیغات نه تنها برای کودک مخرب است، بلکه میزان تاثیرگذاری آن‌ها بر کودکان بسیار زیاد است).
قدم دوم آن است که سن، سطح فکری و علایق کودک خود را در نظر داشته باشید. آیا محتوای اپلیکیشن، بازی یا کارتون منعکس‌کننده این موارد هست؟ آیا سطح چالش‌های آن برای کودک مناسب است (نه خیلی سخت و نه خیلی آسان)؟ آیا این تجربه کودک را به مشارکت وامی‌دارد؟ آیا طی آن به کودک خوش می‌گذرد و او فرصت آن را دارد که پاسخ دهد؟
سطح متعادلی از فعالیت را برای کودک فراهم کنید
برای تصمیم‌گیری درست درباره میزان و چگونگی استفاده از رسانه های تصویری در خانه، مهم است به میزان فعالیتی که خارج از این فضا انجام می‌شود نیز توجه کنید. از خود بپرسید، آیا زمان تماشای تلویزیون یا پرداختن به بازی‌های کامپیوتری با بازی های آزاد، بازی های فعال، بازی با همسالان، بازی‌های وانمودی، بازی با بلوک‌های خانه‌سازی و اسباب‌بازی‌های دیگر، داستان خواندن و فعالیت‌های خانوادگی مانند چیدن میز یا رفتن به پارک هماهنگ می‌شود یا خیر.
زمانی که خود شما به رسانه های تصویری اختصاص می دهید نیز بسیار مهم است
تغییراتی که شما، به عنوان والدین یک کودک، در استفاده از رسانه های تصویری ایجاد می‌کنید مزایای بسیار زیادی برای فرزندتان دارد. نخست، هنگام صرف غذا، بازی یا زمان خواب، موبایل خود را خاموش کنید یا در حالت بی‌صدا بگذارید. این کار زمانی بی‌وقفه و بدون مزاحم را در اختیار کودک می‌گذارد تا با شما تعامل، بازی یا صحبت کند. چنین تعاملی فرصت بیشتری برای یادگیری در اختیار کودک می‌گذارد.
براساس مطالعه‌ای که به تازگی منتشر شده است، هرچه تعاملات کودک و والدین با تماس‌های تلفنی متوقف شود، کودک کلمات کمتری یاد می‌گیرد. راهکار مفید و ساده دیگر این است: اگر کسی تلویزیون را تماشا نمی‌کند، آن را خاموش کنید. به خاطر داشته باشید، هرچه بازی کودک با پس‌زمینه تلویزیون همراه باشد و مدام متوقف شود، میزان یادگیری او کمتر و پریودهای توجه او کوتاه‌تر می‌شود.
در نهایت، تمامی تجهیزات مربوط به رسانه‌های تصویری، شامل تبلت، تلویزیون و موبایل را از اتاق کودک جمع کنید. وجود چنین امکاناتی در اتاق فرزندتان باعث می‌شود او دیرتر بخوابد، شب‌بیداری‌های بیشتری داشته باشد و در طول روز بعد خسته‌تر باشد.
علاوه بر این، فرض کنید یک حادثه دلخراش طبیعی در نقطه ای از دنیا رخ داده و زندگی بسیاری انسان ها را درگیر خود کرده است. طبیعتا این اتفاق تنش زیادی به آن خانواده ها و همین طور شمایی که این اخبار را دنبال می کنید وارد می آورد. در نظر داشته باشید تماشای مداوم این اخبار می تواند این تنش و اضطراب را به فرزند شما نیز منتقل کند و بدین ترتیب احساسات او نیز تحت تاثیر این بلایای طبیعی قرار بگیرد.
در نهایت
نباید انتظار داشت کودک با اشتیاق از تغییر یک روتین، مخصوصا اگر آن روتین محبوب کودک باشد، استقبال کند. در فرآیند تغییر الگوهای استفاده از رسانه کودکان، به احتمال زیاد، با شکایت و اعتراض فرزندتان مواجه خواهید شد. اما تمام سال‌های والدگری با تنظیم محدودیت‌های بسیار همراه است، خواه این قانون و محدودیت درباره زمان خواب باشد یا نشستن در صندلی ماشین یا گرفتن دست شما در پارکینگ یا زمان استفاده از رسانه‌های تصویری.
استفاده از رسانه های تصویری به روشی مثبت، به شکلی که موجب تقویت یادگیری کودک شود و ارتباط والدین و کودک را استحکام ببخشد، امکان‌پذیر است. وقتی بتوانید تعادل لازم را برای این تاثیرگذاری پیدا کنید، در واقع مهارتی بسیار ضروری را به کودک یاد داده‌اید؛ اینکه یاد بگیرند دنیای فنّاوری‌های تصویری را به گونه‌ای مدیریت کنند که تکنولوژی در اختیار آن‌ها باشد و نه آن‌ها در اختیار تکنولوژی.
