والدین بسیاری با دیدن خون در مدفوع نوزاد خود مضطرب و نگران می‌شوند. این واکنش طبیعی و قابل‌درک است. اگرچه وجود خون در مدفوع می‌تواند به‌علت تغییرات کوچک در رژیم غذایی باشد اما نباید رگه‌های خون در مدفوع را نادیده گرفت. با مشاهده مدفوع خونی نوزاد بهتر است فوراً به متخصص اطفال مراجعه کنید.
خون در مدفوع نوزاد به چه شکل است؟
وجود خون در مدفوع به‌شکل رگه‌های قرمز جدا از هم قابل‌تشخیص است. ممکن است در مدفوع نوزاد لکه‌های ریز و کوچک خون نیز دیده شود. این لکه‌ها روی پوشش سفید پوشک به‌آسانی دیده می‌شوند و با رنگ مدفوع کاملاً متفاوت‌اند.
خون از راست‌روده یا روده بزرگ معمولاً به رنگ قرمز روشن است. این خون را می‌توان به‌شکل خط یا رگه‌ای جدا از مدفوع مشاهده کرد. خونی که قهوه‌ای تیره، سیاه یا بلوطی‌رنگ است و به‌صورت یکنواخت با مدفوع مخلوط شده است می‌تواند ناشی از دستگاه گوارش باشد.
علت وجود خون در مدفوع نوزاد چیست؟
خونی که در مدفوع نوزاد دیده می‌شود دو نوع است. یک نوع خونی که به‌صورت لکه‌های قرمز قابل‌مشاهده است. و نوع دیگر خون پنهان و مخفی که با آزمایش شیمیایی یا میکروسکوپی قابل‌تشخیص است. اگر خونریزی در معده اتفاق افتاده باشد، به‌علت هضم خون، مدفوع رنگ تیره‌تری خواهد داشت.
برخی از دلایلی که باعث بروز مدفوع خونی می‌شود عبارت‌اند از:
حساسیت غذایی
حساسیت و آلرژی نسبت به مواد غذایی خاص یکی از دلایل وجود خون و مخاط خونی در مدفوع نوزاد است. کودکانی که به‌تازگی تغذیه با غذاهای نیمه‌جامد را شروع کرده‌اند ممکن است به شیر گاو، شیرخشک، جو دوسر، جو یا گندم حساسیت نشان دهند. مکمل‌های غذایی حاوی گلوتن نیز می‌توانند منجر به ایجاد حساسیت غذایی شوند. مالت جو ماده اصلی مکمل‌های غذایی است که به‌عنوان گلوتن شناخته می‌شود. کولیت آلرژیک و سندرم انتروکولیت نیز از عوامل ایجاد آلرژی غذایی در کودکان‌اند. این دو عارضه همچنین منجر به استفراغ در کودک می‌شوند.
بیماری کرون
بیماری کرون بیماری التهابی روده بزرگ است و در کودکان به‌عنوان بیماری کرون اطفال شناخته می‌شود. هیچ‌گونه توضیح علمی برای بیماری کرون وجود ندارد. به نظر می‌رسد دلیل این بیماری جهش‌های ژنتیکی باشد. اگر در خانواده‌تان سابقه‌ای از ابتلا به بیماری کرون وجود دارد، احتمال ابتلای کودکتان به این بیماری نیز تا حدود زیادی افزایش پیدا می‌کند.
کولیت
التهاب پوشش داخلی روده بزرگ به‌عنوان کولیت شناخته می‌شود. در این بیماری، روده بزرگ زخم‌های کوچکی ایجاد می‌کند که ممکن است بدون درد یا همراه با درد باشد. این زخم‌ها عامل ایجاد خون در مدفوع نوزادند. کولیت به دلایل ژنتیکی نیز به وجود می‌آید.
آنتروکولیت نکروزان
این بیماری نوزاد نارس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اندام‌های داخلی نوزاد نارس، به‌علت تکامل نیافتن سیستم ایمنی بدن، مستعد ابتلا به عفونت‌اند. بر اثر این بیماری، باکتری‌ها می‌توانند به‌راحتی به دیواره روده حمله کنند. از بین رفتن باکتری‌ها روده را ملتهب می‌کند و باعث ایجاد بیماری می‌شود. این عارضه یکی از عوامل وجود مدفوع خونی نوزاد نارس است.
عفونت
وجود خون در مدفوع ممکن است به‌دلیل انواع مختلفی از عفونت‌های دستگاه گوارش باشد. خونریزی همراه با اسهال می‌تواند به‌علت وجود باکتری‌هایی مانند سالمونلا، کمپیلوباکتر یا شیگلا اتفاق بیفتد. این باکتری‌ها عامل اصلی عفونت‌های روده‌ای‌اند و باعث پارگی‌های کوچک و جزئی می‌شوند. خون موجود در مدفوع نوزاد می‌تواند ناشی از این پارگی‌ها باشد. باکتری به نام استرپتوکوک نیز روی دهانه مقعدی تأثیر می‌گذارد و منجر به التهاب و درنتیجه ترک‌های مقعدی می‌شود.
شقاق مقعدی
پارگی جزئی در پوشش مخاطی داخلی مقعد نوزاد ممکن است منجر به خونریزی شود. نوزادانی که اسهال دارند، به‌دلیل حساس بودن پوشش مخاطی، بیشتر از نوزادان دیگر تحت تأثیر این عارضه قرار می‌گیرند. یبوست نیز یکی از عوامل تشدیدکننده شقاق مقعدی است. دفع مدفوع سفت و گلوله‌ای‌شکل، که به‌علت یبوست اتفاق می‌افتد، باعث کشیدگی بیشتر از ظرفیت مجرای مقعدی و ماهیچه‌های اطراف آن می‌شود. به همین دلیل، خون در مدفوع دیده می‌شود. شقاق مقعدی نیز با دفع مدفوع سفت تشدید می‌شود.
مصرف بیش از حد شیر مادر
وقتی مادر شیر زیادی داشته باشد، قاعدتاً نوزاد نیز شیر بیشتری می‌خورد. مصرف بیش از حد شیر مادر در برخی موارد می‌تواند منجر به عفونت روده‌ها و تحمل‌ناپذیری لاکتوز در نوزادان شود.
کدام مواد غذایی باعث قرمز شدن رنگ مدفوع می‌شوند؟
بسیاری از والدین با تغییر رنگ مدفوع نوزاد تصور می‌کنند در مدفوع نوزاد خون وجود دارد. این تصور اشتباه است. خوردن مواد غذایی خاصی می‌تواند باعث تغییر رنگ مدفوع به قرمز یا قهوه‌ای تیره شود. این تغییر رنگ لزوماً نشان‌دهنده وجود خون پنهانی در مدفوع نیست. مواد غذایی مانند گوجه‌فرنگی،کرن‌بری یا توت خرس، چغندر و ژلاتین قرمز عامل تغییر رنگ مدفوع نوزادند. استفاده مادر و نوزاد شیرخوار از مکمل‌های آهن هم منجر به تغییر رنگ مدفوع نوزاد به قهوه‌ای تیره، مایل به قرمز یا سیاه می‌شود. اگرچه این وضعیت بعد از مصرف مکمل‌های آهن طبیعی است، اما مراجعه به پزشک می‌تواند نگرانی‌تان نسبت به وضعیت نوزادتان را برطرف کند.
راه‌های تشخیص وجود خون در مدفوع چیست؟
در صورت مشاهده خون قابل‌رؤیت یا مخفی در مدفوع نوزاد بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. آزمایش‌های زیر می‌تواند برای یافتن علت مشکل و خطرناک بودن یا نبودن آن مفید باشد:
آزمایش مدفوع
اولین راه برای تشخیص وجود خون بررسی آسیب‌شناختی مدفوع نوزاد توسط پزشک است. پزشک وجود ویروس، بلغم یا باکتری در مدفوع نوزاد و مقدار دقیق خون موجود در آن را بررسی می‌کند. این روش برای تشخیص وجود خون مخفی در مدفوع نیز کاربرد دارد.
آزمایش خون
برای بررسی این موضوع که آیا کودک به‌علت عفونت دفع مدفوع خونی دارد یا خیر، آزمایش خون لازم و ضروری است و باید در اولین فرصت انجام شود.
تشخیص براساس علایم و نشانه‌ها
پزشک برای تشخیص دقیق مشکل، علاوه بر دفع مدفوع خونی، علایم دیگری را که نوزاد دارد بررسی می‌کند. در موارد بسیار نادر، اگر پزشک احساس کند وضعیت خطرناک است نمونه‌ای از بافت کودک را با جراحی برمی‌دارد و اقدام به تشخیص و بررسی مشکل نوزاد می‌کند.
عوارض وجود خون در مدفوع نوزاد چیست؟
نادیده گرفتن خون در مدفوع و درمان نکردن آن موجب وخیم‌تر شدن وضعیت و بروز عوارض جانبی خواهد شد. برخی از عوارضی که ممکن است به وجود بیاید عبارت‌اند از:
انسداد روده
التهاب دیواره‌های روده موجب بیماری کرون و کولیت در نوزاد می‌شود. بر اثر این بیماری‌ها حرکت غذا در معده و درنتیجه فرایند هضم غذا مختل می‌شود. این وضعیت بر شیر خوردن نوزاد نیز تأثیر منفی می‌گذارد.
زخم مقعد
ترک‌خوردگی‌های مکرر مقعد می‌تواند منجر به ایجاد زخم در آن ناحیه شود. با هربار دفع مدفوع، خراش‌ها و زخم‌ها افزایش پیدا می‌کند.
سوءتغذیه
التهاب روده موجب می‌شود غذا به‌خوبی جذب بدن نشود. نتیجه مستقیم این وضعیت بروز سوءتغذیه به‌علت هضم نامناسب غذاست. به‌دلیل از دست رفتن مقداری خون ازطریق دفع مدفوع خونی، نوزاد به کم‌خونی نیز دچار می‌شود.
عفونت‌های موضعی
وجود باکتری‌های پوستی روی شکاف‌های ناحیه مقعد موجب ایجاد درد در نوزاد هنگام دفع مدفوع می‌شوند. همچنین ممکن است باعث بروز التهاب در آن قسمت شوند. سرایت این عفونت به قسمت‌های دیگر مانند دستگاه تناسلی وضعیت را بدتر می‌کند.
زخم‌ها
بیماری کرون موجب ایجاد زخم در دهان و سیستم گوارش نوزاد می‌شود. چنین زخم‌هایی ممکن است عفونی شوند و عوارض متعددی ایجاد کنند.
راه‌های درمان وجود خون در مدفوع چیست؟
وجود خون در مدفوع نوزاد به روش‌های زیر قابل‌درمان است:
دارودرمانی
پزشک، پس از تشخیص دقیق علت وجود خون، ابتدا خونریزی را کنترل می‌کند. سپس برای جلوگیری از عود مجدد خونریزی، دارو تجویز می‌کند. داروهای تجویزی پزشک به دفع آسان مدفوع و رفع یبوست کمک می‌کند.
آندوسکوپی
اگر نوزاد مبتلا به پولیپ کودکان باشد، برداشتن پولیپ خونریزی را متوقف می‌کند. در این مورد، آندوسکوپی که روشی غیرتهاجمی است انجام می‌شود. برای کنترل خونریزی دارو مستقیماً در ناحیه موردنظر تزریق می‌شود.
لیزردرمانی
این روش با استفاده از آندوسکوپ انجام می‌شود و روشی سریع و مؤثر برای درمان خونریزی در نوزاد است. برای درمان محل آسیب‌دیده نیز از پروب بخاری که به آندوسکوپ متصل است استفاده می‌شود.
چگونه می‌توان از ظهور خون در مدفوع نوزاد پیشگیری کرد؟
با به کار بستن توصیه‌های زیر می‌توان از ظهور خون در مدفوع نوزاد جلوگیری کرد:
- شیر مادر بهترین غذا برای نوزاد است.
شیر دادن به نوزاد در شش‌ماهه اول تولد موجب تقویت سیستم ایمنی بدن نوزاد می‌شود. آنتی‌بادی‌های موجود در شیر مادر برای دستگاه گوارش نوزاد مفید است. وجود آنتی‌بادی در بدن نوزاد او را نسبت به عفونت مقاوم می‌کند و سلامتی نوزاد تضمین می‌شود.
- مرتب مقعد نوزاد را بررسی کنید.
به‌طور منظم مقعد نوزاد را بررسی کنید. در صورت مشاهده هرگونه علایمی از عفونت و پارگی در مقعد نوزاد به پزشک مراجعه کنید.
- مراقب آلرژی باشید.
پزشکی انتخاب کنید که درزمینه آلرژی متخصص باشد و نوزاد را تحت نظر او قرار دهید. در صورت مصرف مواد غذایی حساسیت‌زا، تا مدتی به نوزاد شیر ندهید. برای مدیریت حساسیت غذایی و بررسی‌های منظم وضعیت نوزاد از مشاوره پزشکی کمک بگیرید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
در صورت مشاهده خون در مدفوع نوزاد، باید نوزاد را تحت مراقبت‌های پزشکی قرار دهید. باوجوداین، رفتار و حالات نوزاد ضرورت مراجعه اورژانسی به پزشک را تعیین می‌کند. اگر نوزاد در وضعیت خوبی است و علایمی از ناراحتی خارجی بروز نمی‌دهد، نیازی به مراجعه اورژانسی وجود ندارد. اما برای اطمینان از نبود خون در مدفوع و سلامتی نوزاد، به پزشک مراجعه کنید. درد شدید شکمی که باعث گریه نوزاد می‌شود، اسهال، استفراغ و خون قابل‌توجه در مدفوع از موارد مراجعه سریع و اورژانسی به پزشک است.
اگر نوزاد به‌طور منظم و همیشگی دفع مدفوع خونی دارد، باید تحت نظر و درمان باشد. درصورتی‌که نوزاد سابقه دفع مدفوع خونی نداشته و فقط یک‌بار این اتفاق رخ داده است، از نوزاد مراقبت کنید و غذاهای حاوی فیبر به مقدار کافی در رژیم غذایی او قرار دهید. اگر این وضعیت تکرار شد، به پزشک مراجعه کنید.
فراموش نکنید که پزشک را در جریان هرگونه تغییر در مدفوع نوزاد مانند رنگ تیره و مدفوع سفت قرار دهید.
