مشاور تربیتی به شما توصیه می‌کند، برای حل مشکلات، از ایجاد وقفه یا تکنیک تایم اوت استفاده کنید، دوستانتان از اثربخشی آن اطمینان دارند و مربیان پیش‌دبستانی یا مهدکودک فرزندتان مکرر آن را به کار می‌گیرند. اما وقتی خودتان سعی می‌کنید این استراتژی را به کار بگیرید، یک تایم اوت ۵ دقیقه‌ای به یک جنگ تمام عیار ۳۰ دقیقه‌ای منتهی می‌شود.
واقعیت این است که برای بسیاری از والدین، استفاده از وقفه یا تایم اوت، برای آموختن یک درس به کودک، معمولا باعث تشدید جنگ قدرت می‌شود و در نهایت به پریشانی، خشم و شکست در کسب نتایج دلخواه منجر می‌شود. در موارد دیگر، دادن وقفه به کودک لزوما باعث ایجاد جنگ و جدل نمی‌شود، اما کودک، به محض بیرون آمدن از گوشه‌ای که برای او در نظر گرفته‌اید، به بدرفتاری خود ادامه می‌دهد.
گرچه بسیاری از والدین خوش‌طینت از تایم اوت به عنوان جایگزینی برای متدهای تنبیهی شدیدتر مانند کتک زدن استفاده می‌کنند، اما این روش معمولا باعث به دست آمدن نتایج بلندمدتی نمی‌شود که انتظار آن‌ها را دارند. پس از همه این گفته‌ها، به نظر می‌رسد همه والدین در حال شرکت در یک ماراتن هستند، اینطور نیست؟
به خاطر داشته باشید، شما، به عنوان والدین یک یا چند کودک، وقتی رویکرد تربیتی خود را بر اهداف کوتاه‌مدت متمرکز کنید، راه را برای ورود مشکلات بلندمدت باز خواهید گذاشت. مطمئنا دادن وقفه به کودک می‌تواند رفتار او را در لحظه کنترل کند، اما شما را در رسیدن به هدف بلندمدتتان، که تربیت فرزندانی با ثبات احساسی، مقاوم و همدل است، یاری نمی‌کند. اگر شما هم سؤالی درباره اثربخشی تایم اوت یا وقفه دارید، با این مقاله کودکت همراه باشید.
چرا دادن وقفه یا تایم اوت به کودک نمی‌تواند به عنوان یک راه حل طولانی مدت عمل کند؟
دلایل زیادی برای عملکرد ضعیف وقفه در مسائل مهم و اساسی وجود دارد. یکی از مهم‌ترین این دلایل آن است که، به زبان ساده، زمانه عوض شده است. تاریخچه ایده دادن وقفه یا استفاده از تکنیک تایم اوت به کودک، به عنوان یک تکنیک تربیتی، به سال ۱۹۵۸ برمی‌گردد. گرچه دهه ۵۰ دستاوردهای بسیاری با خود به همراه داشته است، اما از آن زمان تاکنون، جهان تغییرات زیادی کرده و نحوه برقراری ارتباط، رفتار، اتصال و پاسخ‌گویی نوع بشر نیز دستخوش تغییرات بسیار زیادی شده است. اما دومین دلیل ناکارآمدی ایجاد وقفه، که شاید متقاعدکننده‌ترین مورد هم باشد، چگونگی به‌کارگیری تکنیک تایم اوت است. برای بررسی این دلایل، به طرح چند سؤال پرداخته می‌شود.
آیا ایجاد تایم اوت ارتباط مستقیمی با رفتار کودک دارد؟
کودکان دنیا را سیاه و سفید می‌بینند و برای احساس عدالت و ثبات، چیزهای مختلفی طلب می‌کنند. یکی از مهم‌ترین نکات در تربیت کودک این است که به او اطمینان دهید در صورت بدرفتاری، پیامدهای طبیعی در انتظارش خواهد بود (برای مثال، اگر دندان‌هایش را پیش از خواب مسواک نزند، زمان دونفره پیش از خواب و کتاب خواندن در کار نخواهد بود و اگر توپش را داخل خانه بیاورد، نخواهد توانست با آن بازی کند). اما وقتی از دادن تایم اوت صحبت می‌شود، تقریبا هیچگاه عواقب عمل با رفتار انجام‌شده مرتبط نیست.
نشستن در یک گوشه یا روی یک صندلی چه ارتباطی به کتک زدن برادر یا خواهر دارد؟ یا به پرتاب کردن غذاها روی میز شام؟ یا دشنام دادن؟ پاسخ ساده است؛ این دو موضوع هیچ ربطی به هم ندارند. در واقع، اگر کودک شما مدام از رفتن و نشستن در یک گوشه امتناع می‌کند یا هنگام تایم اوت قشقرق به پا می‌کند، می‌توانید مطمئن باشید او به روش خودش در حال اعتراض به بی‌عدالتی موجود در این ماجراست.
کودک چه یاد می گیرد وقتی منزوی در یک گوشه نشسته است؟
در اغلب مواقع، تایم اوت به عنوان یک مهلت قلمداد می‌شود. وقتی از کودک انتظار می‌رود ساکت در یک گوشه بنشیند، در حالی که والدین به کار خود ادامه می‌دهند، تا وقتی تایمر خاموش شود. اما، واقعا فرزند شما در این ۵ دقیقه سکوت چه چیزی می‌آموزد؟
آیا روش‌های دیگری را با خود مرور می‌کند که می‌تواند به شما و درخواست‌هایتان جواب دهد؟ آیا در حال چیدن استراتژی‌های جدید برای رفتار خودش است؟ آیا درباره انتخاب‌های بدش و کارهای دیگری فکر می‌کند که می‌توانست انجام دهد؟ یا فکر می‌کند پدر و مادرش چقدر بی‌انصاف و بدجنس هستند که مجبورش کرده‌اند گوشه‌ای بنشیند. به احتمال زیاد، مورد آخر تمام ذهن کودک را درگیر خود کرده است، اینطور فکر نمی‌کنید؟
آیا دادن وقفه از اتصال احساسی میان کودک و پدر و مادرش پشتیبانی می کند؟
براساس آخرین تحقیقات انجام‌شده، کودکان به بهترین شکل یاد می‌گیرند ارتباط احساسی امنی با والدین خود داشته باشند. در طول دهه‌ها، والدین از تکنیک تایم اوت به عنوان جایگزینی برای تنبیه‌های فیزیکی مانند کتک زدن استفاده کرده‌اند، اما باور کنید نبود آسیب فیزیکی در دادن وقفه یا تایم اوت به این معنی نیست که این روش هیچ صدمه‌ای به فرزند شما نمی‌زند. دکتر دان سیگل و دکتر تینا برایسون در مقاله‌ای می‌نویسند:
«طی سال‌ها تحقیقات، به این نتیجه رسیده‌ایم که ما، خصوصا هنگام بروز پریشانی و اندوه، نیاز داریم افرادی که به ما اهمیت می‌دهند تسکینمان دهند. اما وقتی کودکان کنترل خود را بر احساساتشان از دست می‌دهند، والدینشان معمولا آن‌ها را به اتاقشان می‌فرستند یا به گفته خود، روی «صندلی شیطنت» می‌نشانند؛ به این معنا که در این لحظه پریشانی احساسی، کودکان باید به‌تنهایی بار غم خود را به دوش بکشند.»
وقتی پاسخ والدین منزوی کردن کودک است، یکی از نیازهای روانی غریزی کودک به حال خود رها خواهد شد. در واقع، تصویربرداری‌های مغزی نشان می‌دهد تجربه دردهای ارتباطی، مانند دردی که از پس زده شدن ناشی می‌شود، در ارتباط با فعالیت مغز، بسیار شبیه تجربه دردهای فیزیکی است. گرچه تایم اوت احتمالا به خودی خود باعث ایجاد مسائل ناشی از ترک‌شدگی در کودک نمی‌شود، اما چنین تحقیقاتی باید در تصمیم‌گیری شما، به عنوان والد، اثرگذار باشد. اگر با وجود داشتن حق انتخاب، برای استفاده از ابزارهایی به منظور ایجاد اتصال احساسی بیشتر تلاش نکنید، پس چه زمانی باید این کار را انجام دهید؟
آیا دادن تایم اوت گرایش رفتاری مناسبی را که کودک در آینده به آن نیاز دارد به او می دهد؟
تصور کنید فرزند شما خواهر یا برادرش را برای گرفتن اسباب‌بازی کتک می‌زند و شما به او تایم اوت می‌دهید. آیا نشستن روی صندلی واقعا به کودک کمک می‌کند رفتار صحیح‌تری را تمرین کند؟ با داشتن تعداد ساعت‌های محدودی که در طول روز برای راهنمایی و آموزش کودک در اختیار دارید، چگونه می‌توانید به مؤثرترین شکل ممکن رفتار کنید؟
شما و فرزندانتان، با نشان دادن همدلی در وهله اول، می‌توانید به بهترین شکل به یکدیگر خدمت کنید. آشکار است که کودک، در چنین موقعیتی، لحظات سختی را می‌گذراند. با ابراز همدلی، مانند گفتن این جمله: «وای! به نظر می‌رسه تو واقعا پریشون و خشمگین هستی»، ابتدا اتصالی اختصاصی با فرزند خود برقرار کنید. این کار او را آرام می‌کند و گارد او را برای یادگیری درس‌های آینده باز می‌کند. با فرستادن کودک به اتاق و دادن تایم اوت، فرصت خوب آموزش همدلی به او را از دست می‌دهید. دادن تایم اوت امتیاز ویژه آموزش همدلی به کودک از طریق کنش‌ها و پاسخ‌های خودتان را از شما می‌گیرد.
ایجاد وقفه یا تکنیک تایم اوت در بلندمدت چه تاثیری دارد؟
حرف آخر اینکه تکنیک تایم اوت رفتار کودک را در لحظه متوقف می‌کند، اما متاسفانه در بلندمدت، نحوه صحیح‌تر پاسخ و رفتار را به کودک یاد نمی‌دهد. به علاوه، تکنیک تایم اوت به ساختن ارتباطی بلندمدت و توام با احترام متقابل، که در آن کودکان بدون نیاز به تهدید، نق زدن یا سپری کردن زمانی در گوشه اتاق گوش می‌دهند و یاد می‌گیرند، هیچ کمکی نمی‌کند.
اگر در حال استفاده از روش تایم اوت در استراتژی‌های والدگری خود هستید، بدانید امکان استفاده از روش‌های مؤثرتر و لذت بردن از نتایج آن‌ها پیش روی شماست. با به کارگیری چنین روش‌هایی، بهترین آموزش‌ها را برای کودک فراهم کنید تا از عوارض منفی روش‌های ناکارآمد به دور باشید.
به جای وقفه یا تایم اوت، می توانید از چه روش های دیگری در تربیت کودک استفاده کنید؟
پیش از آنکه با استراتژی‌های جایگزین تایم اوت آشنا شوید، بهتر است بدانید این مقاله به قصد ناامید کردن یا دادن احساس بد به والدینی که سال‌ها از روش تایم اوت استفاده می‌کرده‌اند نوشته نشده است. دانش، قدرت است و هدف تجهیز شما به دانشی است که به کمک آن بتوانید برای فرزندان خود والدین بهتری باشید.
جایگزین های تایم اوت برای کودکان زیر سه سال
بسیار مهم است که بدانید تایم اوت با دور کردن کودک از موقعیت فرق دارد و برای کودکان زیر سه سال، شما می‌توانید از یک یا چند استراتژی بردن و تغییر مسیر، در زمان بروز بدرفتاریهای کودک، استفاده کنید:
- شیء مورد نظر را از کودک دور کنید؛
- کودک را از محیط خارج کنید؛
- توجه کودک را به موضوع دیگری جلب کنید؛
- فعالیت کودک را به سمت دیگری معطوف کنید.
دانستن این موضوع حیاتی است که کودکان موجودات مستقلی هستند و حتی اگر کمتر از سه سال دارند، این استقلال را می‌شناسند. به همین دلیل، تحمیل اراده، حتی به کودکی که آن را به دنیا آورده و به این سن رسانده‌اید، دستورالعملی تضمینی برای بروز جنگ قدرت است.
جایگزین های تایم اوت برای کودکان بالای سه سال
بسیاری از کارشناسان حوزه روانشناسی کودک طرفدار سرسخت والدگری کنش‌گرانه هستند. وقتی پدر و مادرها به صورتی پویش‌گر برای موقعیت‌های دشواری که با کودک به وجود خواهد آمد آماده می‌شوند، احتمال بروز پاسخی واکنشی را در خود به حداقل می‌رسانند. با اینکه بیان تمامی موارد جایگزین تایم اوت تقریبا غیرممکن است، اما در انتهای این مقاله، با سه ابزار ساده آشنا خواهید شد که می‌توانید، برای کاهش دادن نیاز به پاسخ‌های واکنشی، از آن‌ها استفاده کنید:
ظرف توجه کودک را پر کنید
به زبان ساده و در یک عبارت خلاصه، کودکان به توجه نیاز دارند. در صورتی که ظرف آن‌ها را با توجه مثبت پر نکنید، به دنبال هرگونه توجهی که توانایی گرفتن آن را داشته باشند می‌گردند، حتی توجه منفی.
فرزندتان شما را با رفتارهای منفی خشمگین می‌کند، چرا که به چشم کودک، حتی توجه منفی بهتر از دیده نشدن است. این گفته به آن معنا نیست که شما باید هفت روز هفته و ۲۴ ساعت شبانه‌روز به کودک چسبیده باشید، بلکه باید هر روز چند دقیقه، عامدانه در اختیار کودک باشید، تعاملی یک‌به‌یک و عاری از هرگونه عامل مزاحم (تلفن همراه، تلویزیون، کارهای خانه) را برقرار کنید و کاری را انجام دهید که او می‌خواهد.
این کار بهبود چشمگیری در رفتار کودک ایجاد می‌کند. اجازه دهید زنگ تلفنتان روی پیغام‌گیر برود، هشدار متنی گوشی همراه خود را نادیده بگیرید و بر زمانی که با کودک سپری می‌کنید متمرکز شوید. مطمئن باشید از این تلاش پشیمان نخواهید شد.
وقتی ظرف توجه کودک را به صورت مثبت و کنش‌گرانه پر می‌کنید، او همکاری بیشتری نشان می‌دهد و کمتر دنبال روش‌های منفی برای جلب توجه شما می‌گردد.
این روزها، تقریبا همه زندگی بسیار شلوغی دارند و یافتن چنین زمانی در هر روز در ابتدا به نظر غیرممکن می‌رسد. اما به این تلاش به چشم یک سرمایه‌گذاری برای ارتباطتان با کودک و بهبود رفتار او نگاه کنید. وقتی صحبت از تربیت فرزند می‌شود، قرار دادن مایحتاج کودک در اختیار او، برای پیش‌گیری از رفتارهای منفی، تاثیر بسیار چشمگیری خواهد داشت.
برای پرورش کودک زمان صرف کنید
ریشه کلمه منضبط کردن (discipline) کلمه شاگرد (disciple) است. بنابراین، اگر واقعا قصد ادب کردن و تربیت فرزند خود را دارید، لزوما باید او را آموزش و تعلیم دهید، نه اینکه کودک را تنبیه کنید. بهترین راه برای منضبط کردن کودک کمک به او برای گرفتن تصمیم‌های بهتر است و در این زمینه، نقش بازی کردن یک استراتژی عالی برای کمک به کودک در یادگیری روش‌های دیگر پاسخ دادن به شمار می‌آید. برای مثال، شما می‌توانید سناریوهای زیر را با صدای آرام بخوانید و به‌نوبت، نقش‌ها را عوض کنید:
- به اشتراک گذاری: «من واقعا می‌خوام وقتی کار تو با تراکتور تموم شد، باهاش بازی کنم.»
- خوردن میان‌وعده: «من تنقلات می‌خوام، لطفا!»
- تمیز کردن: «وقتشه اسباب بازی‌هامون رو جمع و جور کنیم.»
نقش‌ها را مرتبا عوض کنید و وانمود کنید کودک هستید. اجازه دهید فرزندتان شما را، برای گرفتن تصمیم‌های بهتر، راهنمایی کند. وقتی کودک رفتار درستی نشان می‌دهد، او را حتما تشویق کنید: «می‌بینم که خیلی تلاش کردی اتاقت رو خودت تنهایی تمیز کنی. این کمک خیلی بزرگیه. من واقعا ازت ممنونم.» یا «ممنون که کتابت رو به برادرت هم دادی.»
محدودیت ها را وضع کنید و نسبت به آن ها قاطع باشید
کودکان شکوفا می‌شوند، اگر ساختار داشته باشند و محدودیت‌های خود را بدانند. فرزند خود را با برقرار کردن قوانین متعدد خسته نکنید، اما بر مواردی که برای شما و خانواده‌تان مهم‌ترین هستند، به‌شدت متمرکز شوید.
درباره قوانین پایه و آنچه هنگام نقض آن‌ها پیش می‌آید، صریح و روشن باشید. مطمئن شوید همه عواقب قانون‌شکنی را از پیش می‌دانند و این عواقب واقعا مرتبط با آن بدرفتاری است.
اگر فرزند شما فراموش کرد ظرف‌های خود را پس از اتمام شام به آشپزخانه ببرد، باید ماشین ظرف‌شویی را پر و خالی کند. اما تمیز کردن اتاق، به این دلیل که تکالیفش را انجام نداده، نامربوط است و به همین دلیل، پیامدی نادرست است.
مهم‌تر از همه، همیشه به یک شکل عمل کنید. هر بار که کودک قانونی را نقض می‌کند، براساس توافق‌های انجام‌شده عمل کنید و حرف خود را تغییر ندهید.
