بیماری قلبی مادرزادی یا نقص مادرزادی قلب نوعی ناهنجاری قلبی است که از بدو تولد وجود دارد. این مشکل می‌تواند روی موارد زیر تأثیر بگذارد:
- دیواره‌های قلب،
- دریچه‌های قلب،
- رگ‌های خونی.
| آنچه در این مقاله می‌خوانید: |
انواع مختلفی از نقایص مادرزادی قلب وجود دارد. این نقایص می‌توانند در حدی ساده باشند که هیچ علائمی ایجاد نکنند یا آن‌قدر پیچیده باشند که علائم شدید و تهدیدکننده زندگی به وجود آورند.
براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، در حال حاضر 1 میلیون بزرگسال و 1 میلیون کودک در ایالات متحده با نقایص قلبی مادرزادی زندگی می‌کنند. درمان‌ها و مراقبت‌های بعدی برای نقایص قلبی در چند دهه گذشته بسیار بهبود یافته است. بنابراین تقریباً همه کودکان مبتلا به نقص‌های قلبی تا بزرگسالی زنده می‌مانند. برخی در طول زندگی به‌سبب نقص قلبی‌شان نیاز به مراقبت مداوم دارند. بااین‌حال، بسیاری از آنها علی‌رغم شرایطشان به زندگی فعال و سازنده ادامه می‌دهند.
انواع بیماری‌های قلبی مادرزادی
اگرچه انواع مختلفی از نقایص مادرزادی قلب وجود دارد، اما می‌توان آنها را به سه دسته اصلی تقسیم کرد:
- در نقص دریچه قلب، دریچه‌های داخل قلب که جریان خون را هدایت می‌کنند ممکن است بسته شوند یا نشت کنند. این در توانایی قلب برای پمپاژ صحیح خون اختلال ایجاد می‌کند.
- در نقایص دیواره قلب، دیواره‌های طبیعی که بین سمت چپ و راست و حفره‌های فوقانی و پایینی قلب وجود دارند ممکن است به‌درستی رشد نکند و باعث برگشت خون به قلب یا تجمع در مکان‌هایی شود که به آن تعلق ندارد. این نقص به قلب فشار می‌آورد تا بیشتر کار کند که ممکن است منجر به فشار خون بالا شود.
- در نقایص رگ‌های خونی، شریان‌ها و سیاهرگ‌هایی که خون را به قلب می‌برند و به بدن برمی‌گردانند ممکن است به‌درستی کار نکنند. این مسئله می‌تواند جریان خون را کاهش دهد یا مسدود کند و منجر به عوارض مختلف سلامتی شود.
بیماری قلبی مادرزادی سیانوزی و غیرسیانوزی
بسیاری از پزشکان بیماری مادرزادی قلب را به‌عنوان بیماری مادرزادی سیانوزی یا بیماری مادرزادی قلبی غیرسیانوزی طبقه‌بندی می‌کنند. در هر دو نوع، قلب آن‌طور که باید خون را پمپاژ نمی‌کند. تفاوت اصلی این است که بیماری قلبی مادرزادی سیانوزی باعث پایین آمدن اکسیژن خون می‌شود، درحالی‌که بیماری قلبی مادرزادی غیرسیانوزی این‌طور نیست. نوزادانی که سطح اکسیژنشان کاهش می‌یابد ممکن است دچار تنگی نفس و رنگ مایل به آبی در پوست شوند. نوزادانی که اکسیژن کافی در خونشان دارند این علائم را نشان نمی‌دهند، اما ممکن است بعداً در زندگی دچار عوارضی مانند فشار خون بالا شوند.
علائم بیماری قلبی مادرزادی
بیماری مادرزادی قلب اغلب در طول سونوگرافی بارداری تشخیص داده می‌شود. برای مثال، اگر پزشکتان متوجه ضربان قلب غیرطبیعی شود، ممکن است با انجام آزمایش‌های خاصی این موضوع را بیشتر بررسی کند. این آزمایش‌ها ممکن است شامل اکوکاردیوگرام، اشعه ایکس قفسه سینه یا اسکن MRI باشد. اگر تشخیص داده شود، پزشک باید مطمئن شود که متخصصان مناسب حین زایمان در دسترس باشند.
در برخی موارد، علائم نقص مادرزادی قلب ممکن است تا مدت کوتاهی پس از تولد ظاهر نشود. نوزادانی که دچار نقص قلبی‌اند ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- آبی‌رنگ شدن لب‌ها، پوست، انگشتان دست و پا،
- تنگی نفس یا مشکل در تنفس،
- مشکلات در غذا خوردن،
- وزن کم هنگام تولد،
- درد قفسه سینه،
- تأخیر در رشد.
در موارد دیگر، علائم نقص مادرزادی قلب ممکن است تا سال‌ها پس از تولد ظاهر نشود. علائمی که ایجاد می‌شود ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ریتم غیرطبیعی قلب،
- سرگیجه،
- مشکل در تنفس،
- غش کردن،
- تورم،
- خستگی.
دلایل بروز بیماری قلبی مادرزادی
بیماری مادرزادی قلب درنتیجه مشکلی در رشد اولیه در ساختار قلب رخ می‌دهد. این نقص معمولاً در جریان طبیعی خون از طریق قلب اختلال ایجاد می‌کند که ممکن است بر تنفس تأثیر بگذارد. محققان دقیقاً مطمئن نیستند که چرا قلب به‌درستی رشد نمی‌کند، اما دلایل مشکوک شامل موارد زیر است:
- نقص قلبی ممکن است در خانواده منتقل شود.
- مصرف برخی داروهای تجویزی در دوران بارداری کودک را بیشتر در معرض خطر نقص قلبی قرار می‌دهد.
- استفاده از الکل یا داروهای غیرقانونی در دوران بارداری می‌تواند خطر ابتلا به نقص قلبی را در کودک افزایش دهد.
- مادرانی که در 3 ماهه اول بارداری دچار عفونت ویروسی شده‌اند بیشتر احتمال دارد فرزندی با نقص قلبی به دنیا بیاورند.
- افزایش سطح قند خون، مانند دیابت، ممکن است بر فرایند رشد در دوران کودکی تأثیر بگذارد.
درمان بیماری قلبی مادرزادی
درمان نقص مادرزادی قلب به نوع و شدت نقص بستگی دارد. برخی از نوزادان نقایص قلبی خفیفی دارند که با گذشت زمان خودبه‌خود بهبود می‌یابند. برخی دیگر ممکن است نقایص شدیدی داشته باشند که نیاز به درمان گسترده دارند. در این موارد، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
داروها
داروهای گوناگونی وجود دارند که می‌توانند به کارکرد بهتر قلب کمک کنند. برخی داروها نیز می‌توانند برای جلوگیری از تشکیل لخته خون یا کنترل ضربان قلب نامنظم استفاده شوند.
دستگاه‌های قلب قابل کاشت
از برخی عوارض مرتبط با نقایص مادرزادی قلب می‌توان با استفاده از دستگاه‌های خاصی ازجمله دستگاه تنظیم‌کننده ضربان قلب و دفیبریلاتورهای قلبی قابل کاشت (ICD) پیشگیری کرد. دستگاه تنظیم‌کننده ضربان قلب می‌تواند به تنظیم ضربان قلب غیرطبیعی کمک کند. همچنین ICD ممکن است ضربان قلب نامنظم تهدیدکننده زندگی را هم اصلاح کند.
فرایند تعبیه کاتتر
تکنیک‌های کاتتریزاسیون به پزشکان اجازه می‌دهد تا برخی از نقایص مادرزادی قلب را بدون باز کردن قفسه سینه و قلب با جراحی ترمیم کنند. در طی این روش‌ها، پزشک لوله نازکی را وارد ورید پا می‌کند و آن را به‌سمت قلب هدایت می‌کند. هنگامی که کاتتر در موقعیت صحیح قرار گرفت، پزشک ابزارهای کوچکی را که از طریق کاتتر عبور می‌کند برای اصلاح نقص به کار می‌گیرد.
عمل قلب باز
اگر روش‌های کاتتر برای ترمیم نقص مادرزادی قلب کافی نباشد، ممکن است این نوع جراحی مورد نیاز شود. جراح ممکن است جراحی قلب باز را برای بستن سوراخ‌های قلب، ترمیم دریچه‌های قلب یا گشاد کردن رگ‌های خونی انجام دهد.
پیوند قلب
در موارد نادری که اصلاح نقص مادرزادی قلب بسیار پیچیده است، ممکن است نیاز به پیوند قلب باشد. طی این روش، قلب کودک با قلب سالم اهداکننده جایگزین می‌شود.
بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان
بسته به نقص، تشخیص و درمان ممکن است مدت کوتاهی پس از تولد در دوران کودکی یا بزرگسالی آغاز شود. برخی از نقص‌ها تا زمانی که کودک بالغ شود هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند، بنابراین تشخیص و درمان ممکن است به تعویق بیفتد. در این موارد، علائم نقص مادرزادی قلبی تازه کشف‌شده ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تنگی نفس،
- درد قفسه سینه،
- کاهش توانایی در ورزش کردن،
- به‌راحتی خسته شدن.
درمان بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان نیز بسته به شدت نقص قلبی می‌تواند متفاوت باشد. برخی از افراد ممکن است فقط نیاز به نظارت دقیق بر وضعیت خود داشته باشند و برخی دیگر ممکن است به داروها و جراحی نیاز داشته باشند.
در برخی موارد، نقایصی که ممکن است در دوران کودکی درمان شده باشند می‌توانند در بزرگسالی دوباره مشکلاتی را ایجاد کنند. ممکن است اصلاحات اساسی انجام‌شده دیگر مؤثر نباشند یا نقص اولیه در طول زمان بدتر شده باشد. بافت زخم ایجادشده در اطراف ترمیم اولیه نیز ممکن است منجر به مشکلاتی مانند آریتمی قلبی شود.
صرف‌نظر از وضعیت شما، لازم است که برای مراقبت‌های بعدی به پزشکتان مراجعه کنید. فرایند درمان ممکن است وضعیت شما را برطرف نکند، اما می‌تواند کمکتان کند تا زندگی فعال و پرباری داشته باشید. همچنین خطر عوارض جدی مانند عفونت‌های قلبی، نارسایی قلبی و سکته را کاهش می‌دهد.
پیشگیری
زنانی که باردارند یا قصد باردار شدن دارند می‌توانند اقدامات احتیاطی خاصی را برای کاهش خطر تولد نوزادی با نقص مادرزادی قلبی انجام دهند:
- اگر قصد بارداری دارید، با پزشکتان درمورد داروهای تجویزی یا بدون نسخه‌ای که مصرف می‌کنید صحبت کنید.
- اگر دیابت دارید، قبل از باردار شدن مطمئن شوید که سطح قند خونتان تحت کنترل است. همچنین همکاری با پزشک برای مدیریت بیماری در دوران بارداری بسیار مهم است.
- اگر علیه سرخجه یا سرخک آلمانی واکسینه نشده‌اید، از قرار گرفتن در معرض این بیماری خودداری کنید و با پزشکتان درمورد گزینه‌های پیشگیری صحبت کنید.
- اگر سابقه خانوادگی نقص مادرزادی قلب دارید، از پزشکتان درمورد غربالگری ژنتیکی سؤال کنید. برخی از ژن‌ها ممکن است منجر به رشد غیرطبیعی قلب شوند.
- از مصرف الکل و داروهای غیرقانونی در دوران بارداری خودداری کنید.
