بدن زنان طوری طراحی شده است که هنگام بارداری و قبل از زایمان تغییرات لازم برای تولید شیر در بدن مادر انجام می‌شود. درست بعد از اینکه نوزاد شما متولد می‌شود، میزان شیر تولید شده بدن مادر کمی بیشتر از ۲۸ گرم است که به آن آغوز می‌گویند. سپس در هفته اول پس از زایمان زمانی که کم کم شیر مادر از حالت آغوز به شیر تغییر پیدا می‌کند، افزایش محسوسی در میزان شیر به وجود خواهد آمد. بسیاری از زنان در روز پنجم پس از زایمان بیش از ۵۰۰ میلی لیتر شیر در یک دوره ۲۴ ساعته تولید می‌کنند. از آنجا به بعد میزان شیر مادر به آرامی با رشد کودک و نیاز کودک افزایش پیدا می‌کند. در این مقاله در مورد مدیریت و افزایش شیر مادر بیشتر صحبت خواهیم کرد با کودکت همراه باشید.
آیا به میزان کافی شیر مادر تولید می‌کنید؟
بسیاری از زنان در رابطه با شیردهی و میزان شیر تولیدی بدنشان نگران هستند، اما معمولا این نگرانی‌ها غیرضروری است. تقریبا تمام زن‌ها توانایی یک شیردهی سالم را به نوزاد خود دارند. زمانی که یک مادر میزان شیر کمی دارد، احتمالا به علت درست شیر ندادن یا شیر ندادن کافی است نه تولید شیر کم.
برای داشتن یک منبع غنی از شیر مادر برای فرزندتان شما باید یک سری از کارها را انجام دهید:
- مطمئن باشید که کودک شما به درستی سینه را در دهانش قرار داده است.
- میزان شیردهی حداقل هر دو تا سه ساعت ادامه داشته باشد.
- در حین شیردهی کودک را بیدار نگه دارید تا بیشتر سینه را بمکد.
- حداقل میزان شیردهی از هر سینه ۱۰ دقیقه است بعد کودک را جا به جا کنید تا از سینه دیگر شیر بخورد.
چگونه می توان گفت که شیر شما کم است؟
اگر کودک شما به درستی سینه را در دهانش می‌گذارد و هر دو تا سه ساعت هم شیردهی به صورت منظم انجام می‌شود، باید بتوانید شیر به میزان کافی تولید کنید. اما اگر دچار نگرانی شده‌اید، این نشانه‌ها را دنبال کنید تا متوجه شوید شیر شما کم است یا نه:
- در هر سری شیردهی کودک شما بیش از ۴۵ دقیقه شیر می‌خورد.
- کودک شما بعد از تغذیه با شیر مادر هنوز گرسنه است.
- در هنگام شیردهی صدای بلعیدن کودک خود را نمی‌شنوید.
- وقتی زمان شیردهی فرا می‌رسد، احساس پر بودن در سینه‌ها نمی‌کنید.
- بعد از شیردهی در سینه‌ها احساس خالی شدن و راحتی نمی‌کنند.
- بعد از روز پنجم به دنیا آمدن، نوزاد حداقل ۶ پوشک که احتیاج به تعویض داشته باشد، ندارد.
- نوزاد شما وزن‌گیری خوبی ندارد.
اگر فکر می‌کنید میزان شیر شما کم است و هر یک از این علائم را در کودک خود مشاهده می‌کنید با پزشک خود و نوزادتان تماس بگیرید. اگر واقعا مشکلی وجود داشته باشد با مراجعه سریع به پزشک، سریعتر می‌توان آن را درمان کرد تا دوباره شیردهی به فرزندتان را آغاز کنید.
بیشتر بخوانید: چگونه متوجه شویم کودک با مشکل کمبود شیر مادر مواجه است؟
میزان شیر مادر تحت تاثیر چه عواملی است؟
عوامل متعددی میزان شیر مادر را تحت تأثیر قرار می‌دهند. استرس، خستگی، عادت ماهانه، حاملگی جدید، قرص‌های جلوگیری از بارداری، کافئین، سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و مشکلات سلامتی می‌توانند باعث کاهش شیر مادر شوند. بنابراین اگر متوجه کاهش میزان شیر خود شدید، نگاهی به سبک زندگی خود بیاندازید، شاید این کاهش شیر به دلیل یک تغییر در زندگی شما اتفاق افتاده باشد و با برطرف کردن آن مورد میزان شیر شما به حالت قبل بازگردد.
پستانک، شیشه شیر و تغذیه تکمیلی
هر چیزی که نوزاد را از شیردهی مداوم دور نگه دارد، می‌توان اثر منفی بر میزان شیر تولید شده در بدن مادر داشته باشد. اگر زمانی که هنوز نوزاد شما در بیمارستان است به دلیل اینکه شما احساس نگرانی بابت کم بودن شیر و گرسنه بودن نوزاد دارید، به او شیر خشک بدهید، یا اجازه بدهید که کارکنان بیمارستان به فرزندتان یک بطری شیر خشک بدهند فقط برای اینکه شما شب را راحت بخوابید. این موارد می‌تواند شروع یک شیردهی خوب را خیلی سخت‌تر کند.
استفاده از پستانک هم در نوزادان می‌تواند روی تولید شیر بدن مادر تاثیر منفی بگذارد. بهتر است در چهار تا شش هفته اول دوران شیردهی از پستانک و شیشه شیر استفاده نکنید. به جای آن هر زمان که احساس کردید نوزادتان نشانه‌های گرسنگی را بروز می‌دهد او را به سینه‌های خود نزدیک کنید. هنگامی که تغذیه با شیر مادر به خوبی پیش می‌رود و میزان شیر هم کافی است، استفاده گاه به گاه از شیشه شیر و پستانک بلامانع است.
بیشتر بخوانید: ۳۰ مورد از نکات تخصصی شیردهی که هر مادری باید بداند
آیا رژیم غذایی شما میزان شیر را تحت تاثیر قرار می دهد؟
مادر شیرده بدون توجه به رژیم غذایی خود می‌تواند میزان شیر لازم را تولید کند. حتی زنانی که رژیم‌های غذایی ناسالم دارند هنوز هم می‌توانند به میزان کافی شیر تولید کنند. با این حال شیردهی مقدار زیادی انرژی از مادر می‌گیرد. بنابراین اگر شما به اندازه کافی غذا بخورید و هر روز ۵۰۰ کالری بیشتر از نیازتان دریافت کنید، می‌توانید اطمینان داشته باشید که بدنتان برای جاگزینی مواد مغذی و انرژی از دست رفته در اثر شیردهی آماده است.
از آنجایی که بیشتر شیر مادر از آب تشکیل شده است شما باید میزان آب بدتان را کنترل کنید و بیشتر آب بنوشید. با نوشیدن شش تا هشت لیوان آب یا نوشیدنی‌های سالم دیگر شما می‌توانید آب مورد نیاز بدنتان را تامین کنید. اعتقاد بر این است که با داشتن یک رژیم غذایی متعادل یک سری غذاهای خاص میزان شیر مادر را افزایش می‌دهند. برای افزایش شیر خود می‌توانید مقداری بلغور جوی دو سر، سبزیجات تیره، بادام و نخود را به برنامه غذایی روزانه خود اضافه کنید.
چگونه به طور طبیعی شیر مادر را افزایش دهیم؟
ساده‌ترین و کارآمدترین راه برای افزایش شیر مادر به صورت طبیعی، شیردهی بیشتر است. همچنین شما می‌توانید با استفاده از شیر دوش یا به روش قدیمی استفاده از دست، شیر باقی مانده در سینه‌ها را بعد از شیردهی به نوزاد تخلیه کنید. تحریک بیشتر پستان و تخلیه آن به افزایش شیر شما کمک به سزایی می‌کند.
اگر شما کودک خواب‌آلودی دارید، می‌توانید از روش جا به جا کردن نوزاد بین دو پستان و فشار دادن پستان برای کمک به بلع بیشتر نوزاد استفاده کنید تا نوزاد شیر بیشتری بنوشد. اگر کودک شما نیاز به تغذیه کمکی داشته باشد، استفاده از دستگاه‌های جایگزین شیر مادر یک محصول عالی است که هم‌زمان که کودک در حال تغذیه با شیرخشک است این حس به او القا می‌شود که در حال خوردن شیرمادر و مکیدن پستان مادر است. از طرفی این حالت باعث می‌شود بدن تحریک شود و شیر بیشتری تولید کند.
بیشتر بخوانید: رژیم غذایی مناسب دوران شیردهی و بایدها و نبایدهای غذایی در شیردهی
چه گیاهانی به تولید بیشتر شیر مادر کمک می کنند؟
در طی قرن‌های متوالی و در فرهنگ‌های مختلف، گیاهان مختلفی را به مادران شیرده پیشنهاد می‌دادند تا باعث افزایش شیر آنها شود. هنوز هم مادران شیرده از این گیاهان برای افزایش شیر خود استفاده می‌کنند. در بیشتر مواقع ترکیبات این گیاهان با شیر مادر سبب افزایش شیر می‌شود. برخی از این گیاهان که به افزایش شیر مادر کمک می‌کنند عبارتند از:
شما می‌توانید گیاهانی که باعث افزایش شیر مادر می‌شوند را به شکل‌های مختلف از داروخانه، سوپرمارکت و عطاری تهیه کنید. این گیاهان اگر به صورت متعادل استفاده شوند معمولا هیچ عوارض جانبی ندارند. با این حال، استفاده از گیاهانی که از جای نامعتبر خریداری شده اند یا مصرف بیش از حد این گیاهان می‌تواند خطرناک باشد. به همین علت، بهتر است همیشه قبل از مصرف هرگونه محصول یا انواع مکمل‌ها با پزشک خود مشورت کنید.
داروهای افزایش دهنده شیر مادر
در شرایط خاص برای بعضی از مادران شیرده داروهای خاصی تجویز می‌شود تا به آنها کمک کند تا شیر تولید کنند یا میزان شیر خود را افزایش دهند. تجویز صحیح دارو می‌تواند تولید شیر را در بدن زنانی که می‌خواهند فرزندی را به سرپرستی بگیرند و تمایل دارند خودشان به فرزندشان شیر بدهند به‌وجود بیاورد، حتی اگر این زنان هیچ وقت باردار نشده باشند. همچنین تجویز دارو به مادرانی که مشکلی در پروسه تولید شیر دارند یا مادرانی که بعد از مدتی شیردهی تولید شیر در بدنشان متوقف شده است کمک می‌کند.
جهش رشدی و تغذیه با شیر مادر
هنگامی که کودکان مصرف کننده شیر مادر جهش رشدی داشته باشند، ممکن است علائم عدم دریافت شیر کافی را بروز دهند. بیشتر شیر بخورند، زمان بیشتری را مشغول به شیر خوردن باشند و در بین دو وعده شیر خوردن خود راضی به نظر نرسند. اما این به معنای کمبود تغذیه به واسطه شیر دهی نیست. اتفاقی که می‌افتد این است که کودک در حال رشد است و به شیر بیشتری نیاز دارد.
بنابراین اگرچه یک فرآیند خسته کننده است، فقط به شیردهی بیشتر ادامه دهید. تغذیه مداوم کودک در طول رشد او این پیغام را به بدن می‌دهد که شیر بیشتری تولید کند. بعد از چند روز، بدن شما شیر بیشتری تولید می‌کند و کودک شما دوباره راضی به نظر می‌رسد. اگرچه ممکن است چند روز سخت با کودک خود داشته باشید، اما این یک مرحله طبیعی از فرآیند تغذیه با شیر مادر و رشد است. این موضوع ربطی به میزان شیر شما ندارد.
در صورتیکه بیش از حد شیر دارید چه کار باید کرد؟
در حالی که بعضی از مادران برای تولید شیر مورد نیاز نوزادشان تلاش می‌کنند، عده‌ایی از آنها با مشکلات تولید شیر بیش از اندازه دست و پنجه نرم می‌کنند. داشتن بیش از حد شیر در ابتدا ممکن است مانند یک هدیه خدادادی تلقی شود تا یک مشکل، اما برای زنانی که داری شیر بیش از حد هستند این یک موضوع آسان نیست.
شیر بیش از اندازه سبب مشکلاتی مانند درد در پستان‌ها، انقباض پستان‌ها و مسدود شدن مجرای پستان می‌شود. این شرایط می‌تواند به معنای این باشد که جریان شیر به سرعت در پستان‌ها اتفاق می‌افتد و در اثر برگشت شیر در پستان‌ها و مسدود شدن مجاری شیری، مشکلاتی در شیردهی به نوزاد اتفاق می‌افتد. کودکانی که مادری با تولید بیش از حد شیر دارند ممکن است دچار پریدن شیر در گلو و حتی خفگی بشوند چرا که ممکن شیر به یکباره در دهانشان به صورت جهشی پرتاب شود. این کودکان در هین شیردهی تمایل به بلعیدن هوا دارند، بنابراین معده‌ای گازدار و دردناک دارند و علائمی مانند کولیک را نشان می‌دهند. این بچه‌ها همچنین ممکن است خیلی سریع به وزن‌گیری برسند.
بیشتر بخوانید: از شیر گرفتن کودک یا قطع شیردهی چگونه انجام می‌شود؟
چگونه شیر مادر را خشک کنیم؟
اگر انتخاب کرده باشید که به فرزندتان شیر ندهید یا بخواهید فرزندتان را از شیر بگیرید، باید تولید شیر در بدنتان را متوقف کنید. برای متوقف کردن تولید شیر بهتر است این کار را به تدریج انجام دهید. کم کردن تدریجی میزان شیردهی به بدنتان اجازه می‌دهد تا به آرامی میزان شیر را کاهش دهد. هنگامی که میزان شیر شما به آرامی کاهش پیدا می‌کند، احتمال ابتلا به پستان دردناک هم کاهش پیدا می‌کند که معمولا در هنگام قطع شیردهی برای مادر اتفاق می‌افتد.
اگر می‌خواهید از همان ابتدای تولد فرزندتان شیر خود را خشک کنید، ممکن است فکر کنید اگر به نوزادتان شیر ندهید بدن شما تولید شیر در بدنتان را متوقف خواهد کرد. اما این اتفاق نخواهد افتاد. این ماجرا ممکن است چند هفته طول بکشد و در عین حال ممکن است درد و انقباض پستان‌ها را تجربه کنید. برای تسکین دردهای ناشی از قطع شیردهی می‌توانید از یک سینه‌بند محکم استفاده کنید و کمپرس سرد بر روی پستان‌ها قرار دهید. اگر احتیاج به تخلیه پستان‌ها برای کم کردن فشار و درد پستان‌ها دارید، می‌توانید از شیردوش استفاده کنید تا احساس بهتری داشته باشید. دوشیدن بیش از حد شیر از پستان‌ها می‌تواند تحریک بیشتری برای تولید شیر باشد. پس به مقدار کم و فقط در حدی که فشار و درد پستان‌ها کم شود آنها را بدوشید.
