در زمانی که اغلب بچه‌ها سرگرم دنیای مجازی و سرگرمی‌های کامپیوتری شده‌اند و کمتر به تفکر و دقت در محیط اطراف و تجزیه و تحلیل مسائل می‌پردازند، بسیاری از والدین به دنبال این هستند که بتوانند مهارت‌های تفکر انتقادی و تجزیه و تحلیل مسائل گوناگون را در فرزندانشان پرورش دهند تا بتوانند در برابر مشکلاتی که در آینده در جامعه با آن‌ها مواجه می‌شوند، بهتر عمل کنند.
در این مقاله از کودکت به دنبال این موضوع هستیم که چگونه می‌توانیم به کودکان کمک کنیم تا بتوانند موقعیت‌های مختلف را ارزیابی کرده و عقایدی را شکل دهند که نشان‌دهنده همدلی، محبت و حساسیت‌های فرهنگی باشد.
سبک یادگیری کودک (برای مثال خلاق، منطقی یا خیال پرداز و … ) چقدر بر پرورش تفکر انتقادی یا تحلیلی تاثیر دارد؟ والدین چگونه میتوانند سبک یادگیری کودک خود را تشخیص دهند؟
سبک یادگیری کودک تاثیر عمیقی بر تفکر خلاق دارد زیرا بر نحوه جمع‌آوری و پردازش اطلاعات در ذهن کودک تاثیر می‌گذارد و به او در حل مساله و گسترش ایده و نظرات کمک می‌کند.
والدین باید سبک منحصر به فرد یادگیری کودک خود را بپذیرند، نه اینکه برای تبدیل آن به «چیزی بهتر» تلاش کنند. موضوع مهم نحوه حمایت از توانایی‌ها و چالش‌های کودکان است.
شیوه سقراطی چیست؟ و هنگامی که کودک با یک مفهوم دشوار یا پیچیده روبرو می‌شود چگونه می‌تواند با استفاده از این روش هم زمینه چالش و هم پشتیبانی را برای او فراهم کرد؟
روش سقراطی یک روش سوال پرسیدن از کودک است به صورتی که به جایی پاسخ دادن به سوالات کودک به او کمک کنیم تا خودش جواب را پیدا کند. به زبان ساده می‌توانیم گاهی خودمان را به اصطلاح به خنگی بزنیم و با پرسیدن سوالات ساده و عینی از کودک بخواهیم جواب سوالات را بیابد، این روش موجب پرورش حس استقلال و حل مسئله در کودک می‌شود.
سوال پرسیدن یک راه خوب برای پرورش تفکر انتقادی است، اما اگر واکنش طبیعی کودک شما به هر سوالی «من نمی‌دانم» باشد، چگونه والدین میتوانند به کودکی که در اکثر موارد هیچ نظری ندارد کمک کنند؟
سعی کنید از سوالات پایان باز به جای سوالات مستقیم استفاده کنید. برای مثال اگر می‌خواهید با فرزند خود در مورد شنا کردن در استخر صحبت کنید، به جای اینکه از او بپرسید «آیا شنا کردن در استخر باعث به وجود آمدن مشکلات دیگری می‌شود؟» از او بپرسید «نظر تو در مورد شنا کردن در استخر چیست؟» سعی نکنید مکالمه را به سمتی که خودتان دوست دارید پیش ببرید بهتر است اجازه دهید تا فرزند شما نظر خود را به صورت آشکار بیان کند
با ایجاد یک فضای امن و بیان نظرات بی طرفانه مانند «نظرات مختلفی وجود دارد که هر کدام دارای مزایا و معایبی است» اجازه دهید کودک شما بلافاصله و بدون ترس از قضاوت نظر خود را بیان کند.
گاهی اوقات هنگام مکالمه در مورد دیگران (به عنوان مثال دوستان یا شخصیت‌های یک فیلم، یا یک کتاب) بهتر است اجازه دهید کودک بحث را آغاز کند به این ترتیب کودک راحت‌تر می‌تواند نظرات خود را بیان کند و اینگونه بحث بی طرفانه‌تر و کمتر شخصی پیش خواهد رفت.
آیا یک قانون کلی وجود دارد که والدین با پیروی از آن بتوانند از انتقاد از فرزند خود اجتناب کنند؟ برای مثال، آیا یک جایگزین عمومی برای انتقاد وجود دارد تا موجب این تفکر در کودک نشود، که والدین از آن‌ها حمایت نمی‌کنند؟
وقتی می‌خواهید نکته‌ای را به فرزند خود تذکر دهید بهتر است بر روی رفتار او تمرکز کنید نه شخصیت او. برای مثال بین دو عبارت «بهتر است اتاقت رو مرتب کنی» و «تو بچه شلخته و نامرتبی هستی» تفاوت وجود دارد.
در مکالمات خود سعی کنید به جای تو از ضمیر من استفاده کنید و احساس و فکر خود را توضیح دهید. برای مثال «من ناراحت می‌شم وقتی جوابمو نمی‌دی» به جای «تو خیلی بی ادبی که جوابمو نمی‌دی».
سعی کنید هربار که از فرزند خود انتقاد می‌کنید به چند نکته مثبت در مورد او هم اشاره کنید، این ترس را در آن‌ها ایجاد نکنید که هر بازخورد شما لزوما منفی خواهد بود.
والدین چگونه میتوانند کاری کنند فرزندان به فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلف احترام بگذارند و ارزش دادن به تنوع چگونه به افزایش تفکر انتقادی کمک می‌کند؟
این موضوع بسیار مهم است زیرا ارزش نهادن به تنوع به معنی ارزش دادن به راه‌های مختلف فکر کردن در مورد چیزها است. با در نظر گرفتن دیدگاه‌های مختلف کودکان دارای انعطاف پذیری بیشتر و تفکر خلاق‌تری می‌شوند، همچنین از درک بیشتر و ظرفیت بهتر برای حل مسئله خلاقانه و مشارکتی بهره‌مند می‌شوند.
همدلی، مهربانی و دلسوزی با دیگران را با مدل‌سازی این رفتارها به کودکان بیاموزید، آن‌ها را در این راه هدایت کنید و چنین رفتارهای کودکان را مورد تشویق و ستایش قرار دهید.
شما می‌توانید کودکان خود را از طریق آموزش، بردن به موزه‌ها، هنر، فیلم، رویدادهای فرهنگی، سفر، با انواع تنوع (در نژاد، باورهای مذهبی، گرایشات جنسی و تفاوت‌های اجتماعی و اقتصادی) آشنا کنید. از طریق بحث و فعالیت‌های متناسب مانند فعالیت‌های اجتماعی و کار خیریه آگاهی آن‌ها از مسائل اجتماعی را افزایش دهید.
به نظر می‌رسد بچه‌ها این روزها با منابع استرس زیادی روبرو هستند، والدین چگونه با انتظارات غیر واقعی بچه‌ها را مورد فشار بیشتری قرار می‌دهند؟
والدین می‌بایست انتظارات خود از کودکان را واقعی نگه دارند و زمان کافی را برای استراحت و بازیابی توان بچه‌ها اختصاص دهند. اوقات فراغت بخش مهمی از رشد روانی اجتماعی افراد است.
در مورد برنامه‌ریزی هدفمند و پیوسته متناسب با وضعیت کودک با او گفت‌وگو کنید. به آن‌ها کمک کنید برنامه‌ها و فعالیت‌های مناسب را انتخاب کنند.
در مورد تعادل بین زندگی و کار و مراقبت شخصی با کودک گفت‌وگو کنید. به آن‌ها اطمینان دهید که به تلاش آن‌ها افتخار می‌کنید و انتظار فوق‌العاده‌ای ندارید و فقط کافی است در حد توانشان تلاش کنند و در عین حال به سلامتی و استراحت خود هم اهمیت بدهند.
والدین چگونه میتوانند به فرزند خود بیاموزند که به غرایز درونی خود اعتماد کنند؟
تمرین‌های ذهن آگاهی مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق به آگاهی از احساسات وذهن کمک می‌کند. اپلیکیشن‌هایی مانند Calm وHeadspace نیز می‌تواند در این زمینه به نوجوانان کمک کند.
والدین بهترین مربی هستند و میتوانند تجربه‌های خود در مورد استفاده از احساسات و غرایز درونی در موقعیت‌های مختلف را با فرزندان خود به اشتراک بگذارند.
والدین به جای اینکه تنها به فرزند خود بگویند این کار اشتباه است چگونه میتوانند عقیده فرزند خود را در صورت اشتباه بودن اصلاح کنند؟ به عبارت دیگر والدین چگونه میتوانند فضایی را ایجاد کنند که فرزندشان به راحتی اظهار نظر کند حتی در صورت اشتباه بودن؟
گاهی اوقات کودکان نیاز دارند بدانند که در فکر و عقیده استقلال دارند و این موضوع صرفا ناشی از تفاوت‌های فردی است که نظراتی متفاوت با والدین خود دارند. در این مواقع والدین باید بدون جبهه‌گیری و مخالفت به حرف فرزند خود گوش دهند و نشان دهند که حرف فرزند خود را به دقت گوش می‌کنند حتی اگر مخالف نظر آن‌ها باشد، وقتی کودکان احساس می‌کنند شنیده نمی‌شوند بر مخالفت خود ایستادگی می‌کنند.
در خانواده فضایی را ایجاد کنید که بحث در آن آزاد است و کودکان را تشویق کنید تا افکار و تجربه‌هایشان را به اشتراک بگذارند. سوالاتی بپرسید که به آن‌ها کمک می‌کند جنبه‌های دیگری از موضوع را هم ببینند. این یعنی تفکر انتقادی.
دیدگاه خود را در مورد موضوع مورد بحث به صورت پند و اندرز ارائه نکنید و برای درک بهتر کودکان از نظر خود، آن را با ذکر مثال‌های مرتبط بیان کنید.
وقتی کودک با فرد معلول یا با رنگ پوست یا گرایش جنسی متفاوت روبرو می‌شود که هنوز درک درستی از آن ندارد والدین به جای عبارت «هیس..! در مورد آن صحبت نکن» چه کاری میتوانند انجام دهند؟
بهترین روش آموزش تفکر انتقادی این است که والدین به عنوان الگو عمل کنند، یعنی با نشان دادن مهربانی، دلسوزی، انعطاف پذیری در رفتار و گفتار نحوه صحیح روبرو شدن و احترام گذاشتن به افراد و فرهنگ‌های مختلف را به بچه‌ها یاد دهند.
در گام بعدی با همدیگر گفت‌وگو کنید. برای مثال می‌توانید از فرزند خود سوال کنید: «متوجه شدی رنگ پوست این فرد متفاوت است؟» یا «دیدی چقدر زیبا بود؟» یا «روسری که روی سر اون فرد بود بود رو دیدی؟»، «در مورد حجاب چقدر می‌دونی؟»
همدلی را آموزش دهید؛ به این معنی که والدین به فرزند خود بیاموزند خود را به جای دیگری قرار دهند و تصور کنند قرار گرفتن در این موقعیت چه احساسی دارد؟ این کار می‌تواند به بینش بهتر، آگاهی و مهربانی در کودکان کمک کند.
سه راهی که والدین میتوانند احتمال پرورش فرزندان با تفکر انتقادی و تحلیلی را افزایش دهند عبارت است از:
- به فرزندان خود بیاموزید هر چیزی که در فضای آنلاین و شبکه‌های مجازی می‌خوانند درست نیست. بچه‌ها را به فکر کردن در مورد همه چیز، سوال پرسیدن، مطالعه، تحقیق و بررسی بیشتر تشویق کنید. امکان مکالمه و بحث آزاد را به بخشی از فرهنگ خانواده خود تبدیل کنید.
- اجازه دهید بچه‌ها با کشف احتمالات و آزمایش گزینه‌های مختلف و بدون ترس از خطا و اشتباه مسائل مختلف را یاد بگیرند، تلاش را بر نتیجه ترجیح دهید.
- امکان تجربه‌های متفاوت با گروه‌هایی از افراد مختلف را فراهم کنید، تعادل بین استقلال و همکاری تیمی را در فرآیند یادگیری فرزندان برقرار کنید که سبب تقویت حس اعتماد به نفس و احترام به دیگران می‌شود.
اینکه تمرکز از رو نتیجه برداشته میشه و روی تلاش قرار میگیره واقعا رضایتبخشه