رسیدن به استقلال و خودکفایی بخش مهمی از مسیر رشد است و تربیت کودکان مستقل و با عزت نفسی که بتواند با چالش‌های زندگی مواجه شود گامی مهم در پرورش و رشد فرزندان محسوب می‌شود. با دانستن نکاتی که در این مقاله بیان شده است، می‌توانید به کودک در پیمودن این مسیر کمک کنید.
کودکان با یکدیگر متفاوت‌اند، کودک پنج ساله‌ای را در نظر بگیرید که وسایل کاردستی را برمی‌دارد و برای خودش ماسکی از یک حیوان می‌سازد و بعد از تمام شدن کارش، با افتخار به آن نگاه می‌کند. این در حالی است که کودکی همسن او، بعد از پیدا نکردن اسباب‌بازی‌هایش در مکان همیشگی، شروع به فریاد و گریه می‌کند. در نقش والدین، امیدوارید بتوانید کودکتان را فردی قوی، مسئول و توانا در حل مشکلات پرورش دهید. با این حال، وقتی کودک دچار مشکلی می‌شود، تمایل دارید فورا به کمک او بشتابید. اما احتمالا نمی‌دانید مراقبت بیش از حد و سبک فرزندپروری هلی‌کوپتری مانعی در برابر رشد استقلال کودک است.
روش های افزایش خودکفایی در کودکان
اگر واقعا خواهان افزایش خودکفایی در کودکان هستید تا بدون حضور شما به خودشکوفایی برسند، بهتر است به‌جای اینکه کارها را برایشان انجام دهید، فقط آنها را راهنمایی کنید. بر همین اساس، کنفوسیوس معتقد بود: «زیباترین تصویر در جهان دیدن کودکی است که، بعد از اینکه شما راه را به او نشان دادید، بتواند جاده زندگی را به طور مستقل طی کند.»
آموزش خودکفایی در سن پایین به کودک کمک می‌کند در بلندمدت بتواند هیجان‌ها و رفتارهایش را مدیریت کند. کودک مستقل با احتمال بیشتری در درس‌هایش موفق می‌شود، مهارت‌های اجتماعی بهتری دارد و دست به انتخاب‌های مناسب‌تری می‌زند که همه این موارد می‌توانند باعث موفقیت او در زندگی آینده‌اش شوند. گذشته از این‌ها، هیچ والدینی دوست ندارند در دوران بازنشستگی از کودکی بزرگسال مراقبت کند.
کودک را راهنمایی کنید، کارها را به جای او انجام ندهید
روانشناسان معتقدند: «اگر واقعا می‌خواهید کودک مستقلی داشته باشید که بدون شما هم از پس کارهای خودش برمی‌آید، بهتر است، به‌جای انجام دادن کارهای کودک، فقط او را راهنمایی کنید». در مواقعی که کودک به کمک نیاز دارد، به‌جای اینکه داوطلبانه کارها را برایش انجام دهید، با تبدیل کارهای بزرگ به کارهای کوچک چندمرحله‌ای، به او کمک کنید. در این صورت، نه‌تنها کودک احساس می‌کند خودش کار را به انجام رسانده است، بلکه سطح اعتماد به نفس و احساس استقلالش هم افزایش می‌یابد. اگر کودکتان خواهر یا برادر بزرگ‌تر دارد، از او بخواهید راهنمای عمل کودک کوچک‌تر باشد، این کار باعث می‌شود هر دو از این تعامل سود ببرند.
برای کودک فرصت و زمان ایجاد کنید
هرگز کاری را که کودک خودش می‌تواند انجام دهد برایش انجام ندهید. توانایی‌های کودک را دست‌کم نگیرید. مرتب کردن اتاق بازی، تمیز کردن خرده‌نان‌ها یا بیسکوییت‌های خورده‌شده و مرتب کردن تخت از جمله کارهایی‌اند که کودک می‌تواند به طور مستقل انجام دهد.
برای تربیت کودک مستقل و تشویق او برای مستقل شدن، محیطی دوستانه ایجاد کنید. برای مثال، شستن و تمیز کردن لگوها را به کودک واگذار کنید، وسایل مورد نیاز این کار مثل آب، دستمال و سایر مواد لازم را در اختیارش بگذارید. اگر برای تمام کردن کارش به وقت بیشتری نیاز داشت، با گشاده‌رویی و صبوری این زمان را در اختیارش بگذارید. برنامه روزمره کودک را طوری طراحی کنید که وقت کافی برای انجام مستقل کارهای شخصی‌اش داشته باشد.
برای پرورش کودکان مستقل آنها را به تصمیم گیری تشویق کنید
با اعمال محدودیت‌های منطقی، به کودک اجازه تصمیم‌گیری و انتخاب دهید. با توجه به سن کودک، با تعیین دو یا سه انتخاب، از کودک بخواهید یکی را انتخاب کند. برای مثال، انتخاب نهار ظهر را به عهده او بگذارید یا انتخاب یک کلاس آموزشی از بین چندین کلاس یا انتخاب محل تفریح، این کار به کودک احساس کنترل می‌دهد. وقتی کودک گزینه‌ای را انتخاب کرد، با او درباره مزایا و معایب آن صحبت کنید، اجازه دهید بفهمد انتخاب کردن عواقب و نتایجی دارد و حتی احتمال شکست نیز هست.
دکتر سم گلداشتاین، نویسنده کتاب دایره‌المعارف رشد کودک، می‌گوید: «قرار نیست کودک را از انتخاب کردن بترسانید، او باید بفهمد اشتباه کردن بخشی از زندگی است. در مواقعی که کودک موفق نمی‌شود، مطمئن باشید به روش حل مسئله با او گفتگو می‌کنید. به‌جای گفتن “به تو گفته بودم این کار را انجام ندهی”، بگویید: “بیا این قسمت را دوباره انجام دهیم و ببینیم چطور می‌توانیم درستش کنیم”».
غیر از اینکه کودک را تشویق می‌کنید، در مقابل دیگران از کارهای مثبتی که انجام داده و می‌دهد تعریف کنید، این کار باعث افزایش عزت نفس و استقلال در او می‌شود.
برای تربیت کودکان مستقل برنامه روزمره داشته باشید
یکی از روش‌هایی که به کودک در درک مدیریت زمان و انجام منظم کارهایی مثل انجام تکالیف مدرسه، مسواک زدن و انجام امور شخصی کمک می‌کند نوشتن برنامه روزمره است. می‌توانید از شب قبل با کمک کودک برنامه فردا را بنویسید. برای این کار، می‌توانید کارها را بنویسید و او زمان انجام آنها را انتخاب کند. لیستی از کارها بنویسید و با انجام هر کدام، به کودک اجازه دهید آن را خط بزند، این کار اجازه می‌دهد کودک کارهای تکمیل‌شده خود را ببیند، مفهوم مدیریت زمان را درک کند و خودکفایی در او افزایش یابد.
از تلاش های کودک تعریف و تمجید کنید
تقویت مثبت و تحسین کردن روش‌های مؤثری در ایجاد و افزایش خودکفایی در کودک‌اند. اجازه دهید کودک بداند تلاش‌هایش، هرچند کوچک، قدر دانسته می‌شود. دوران کودکی زمانی حیاتی و پیش‌درآمد بزرگسالی است، بنابراین، بهتر است والدین، برای ایجاد و پیشبرد خودکفایی، کوچک‌ترین دستاوردهای کودک مثل پوشیدن جوراب‌ها و ریختن آب‌میوه در لیوان را تحسین کنند.
غیر از تحسین مستقیم کودک، عادت داشته باشید جلوی دیگران هم از کارهای او تعریف و تمجید کنید. این کار باعث بالا رفتن عزت نفس و تقویت استقلال در او می‌شود. به جملاتی که برای تعریف کردن از او انتخاب می‌کنید دقت کنید، مثلا نگویید: «دخترم امروز رفتار خوبی داشت»، بلکه بگویید: «دخترم امروز خودش به‌تنهایی همه تکلیف‌هاش رو نوشت» یا «بدون اینکه من ازش بخوام، اتاق رو جارو زد و من واقعا بهش افتخار می‌کنم». دلیل تعریف و تمجید را بگویید، به این معنی که حتما به کار مثبتی که کودک انجام داده است اشاره کنید.
در نهایت، عشق و صبر بی‌پایان را به کودک ارزانی کنید، آنگاه شگفت‌زده خواهید شد که چقدر زود می‌توانید کودکان مستقل تربیت کنید.
شما با چه راهکار‌هایی برای افزایش استقلال و خودکفایی در کودکان آشنایی دارید؟ فراموش نکنید با به اشتراک گذاشتن تجربه‌ها و معلومات خود در وب‌سایت کودکت، به والدین جوان کمک می‌کنید فرزندان بهتر و موفق‌تری برای آینده تربیت کنند.
منبع:
