والدگری دموکراتیک شکلی از والدگری است که با تصمیم‌گیری‌های مشترک، احترام متقابل، استقلال و مسئولیت‌پذیری همراه است. در خانواده دموکراتیک، تمامی اعضا در گرفتن تصمیم‌های خانوادگی سهم دارند. این شکل از والدگری و تربیتْ تعادلی میان استقلال، حدومرزهای رفتاری و تلاش برای رفاه کل خانواده ایجاد می‌کند.
در ادبیات دیانا بامریند، به والدگری دموکراتیک فرزندپروری مقتدرانه هم گفته می‌شود. در پارادایم سبک فرزندپروری او، سه شکل از والدگری وجود دارد:
- دموکراتیک/مقتدرانه،
- استبدادی/مستبدانه،
- بی‌بندوبار/سهل‌انگارانه.
| آنچه در این مقاله می‌خوانید: |
ویژگی‌های والدگری دموکراتیک
سبک فرزندپروری دموکراتیک چند ویژگی کاملاً آشکار دارد که آن را از سبک‌های مستبدانه یا سهل‌انگارانه مجزا می‌کند.
استقلال روانی
وجود رویکرد دموکراتیک در والدگری این اجازه را به کودکان می‌دهد که نظرات و ترجیحات خود را داشته باشند و بتوانند آن‌ها را ابراز کنند. در این رویکرد، والدین استقلال کودک را تشویق می‌کنند و این آزادی را به او می‌دهند که در زمان مناسب تصمیم بگیرد.
تربیت استنتاجی
باوجوداینکه والدین دموکراتیک به فرزندان خود استقلال می‌دهند، اما هرگز پدر و مادری سهل‌انگار نیستند. واقعیت این است که والدین سهل‌انگار محدودیت‌ها و مرزها را برای فرزندان خود مشخص نمی‌کنند یا آن محدودیت‌ها را به‌طور ثابت به کار نمی‌بندد. در مقابل، والدین دموکراتیک قانون وضع می‌کنند، اما فرزندان می‌توانند در این وضع قانون مشارکت داشته باشند.
والدین در روش استنتاجی از تربیت مبتنی بر قدرت یا والدگری خشن برای اعمال کنترل‌های رفتاری استفاده نمی‌کنند. در مقابل، به‌جای استفاده از تنبیه، این والدین از تربیت استنتاجی بهره می‌برند تا این طرز تفکر را به فرزندانشان بدهند که چطور اعمالشان بر دیگران تأثیر می‌گذارد.
بلوغ و انتظارات زیاد
والدینی که از تربیت استنتاجی استفاده می‌کنند اثر رفتار کودک را برای او توضیح می‌دهند. این والدین انتظار دارند فرزندشان با کنش بالغانه و انجام کارهای صحیح این درس‌ها را دنبال کند. چنین پدر و مادرهایی از نزدیک بر رفتار فرزندان خود نظارت دارند و در آموزش آن‌ها درگیر می‌شوند.
والدگری، صمیمیت، پذیرش و حساسیت
والدین دموکراتیک گرم و صمیمی، پذیرنده و حساس‌اند. آن‌ها از تفاوت‌های فردی میان فرزندانشان آگاه‌اند و به نیازهای فرزندانشان توجه می‌کنند.
پیامدهای طبیعی کارها
این والدین به روش والدگری مثبت تمایل دارند. بنابراین، به‌جای استفاده از تنبیه، به فرزندانشان کمک می‌کنند تا در فضایی امن پیامدهای طبیعی رفتارهایشان را ببینند.
برابری و احترام متقابل
در این رویکرد، پدر و مادرها احترام فرزندان را در تمام تعاملات والد-فرزندی حفظ می‌کنند.
مزایا و کاستی‌های فرزندپروری دموکراتیک
سبک والدگری دموکراتیک اثرات بسیار چشمگیری بر رشد کودک دارد. ثابت شده است که این روش والدگری در رابطه با فرزندان نتایج مثبت بسیار زیادی به دست می‌دهد. بااین‌حال، اجرای این روش والدگری مستلزم اقتدار والدین و قابلیت آن‌ها برای پیاده‌سازی این روش است. در این بخش از مقاله، به مزیت‌ها و کاستی‌های روش والدگری دموکراتیک اشاره می‌شود.
مزایای والدگری دموکراتیک
استقلال و اثربخشی فردی
با پیاده‌سازی این روش، کودکان یاد می‌گیرند چطور با راهنمایی والدین و مستقل تصمیم بگیرند. این موضوع احساس اثربخشی را در آن‌ها ایجاد خواهد کرد.
توانایی قضاوت صحیح
با تمرین این سبک والدگری، مهارت‌های قضاوت صحیح و تصمیم‌گیری در افراد رشد می‌کند.
کاهش مشکلات رفتاری
مطالعات نشان داده‌اند که استقلال روانی و نظارت گروهی با کاهش مشکلات رفتاری ارتباط تنگاتنگ دارد.
ایجاد انگیزه ذاتی برای یادگیری
استقلال مهم‌ترین محرک درونی است. کودکانی که می‌توانند مستقل و بدون کنترل روانی از جانب والدینشان عمل کنند سرشت آماده‌تری برای یادگیری دارند.
عملکرد تحصیلی بهتر
انگیزه درونی باعث می‌شود کودکان در مدرسه بهتر عمل کنند.
ایجاد همدلی
همدلی به معنای درک احساسات دیگران و وضعیت‌های درونی آن‌هاست. رفتار حساس و دقیق والدین در این سبک از والدگری ارتباط امنی را ایجاد می‌کند که بستر خوبی برای رشد رفتارهای همدلانه خواهد بود.
رشد اجتماعی
خانواده دموکراتیک راهنمای خوبی به‌سمت آموزش‌های اجتماعی است. رفتارهای صحیح اجتماعی در بزرگسالانی که از خانواده‌های دموکراتیک آمده‌اند بیشتر نمود دارد. این افراد از ارزش‌های دموکراتیک حمایت می‌کنند و به حقوق دیگران احترام می‌گذارند.
احساس اتصال
والدین و فرزندان در خانواده دموکراتیک، به‌جای جنگ سر آنکه حق با چه کسی است، درمورد مسائل مختلف بحث و چانه‌زنی می‌کنند.
تنظیم احساسات
در خانواده دموکراتیک، غالباً فضای مثبتی حاکم است. همچنین، کسانی که در این فضا رشد می‌کنند به مهارت‌های تنظیم احساسات مجهزند.
سلامت روانی بیشتر
کودکان خانواده‌های دموکراتیک معمولاً سلامت روانی خوبی دارند. بروز بیماری‌های روانی مانند افسردگی در چنین افرادی بسیار کمتر است.
خانه شادتر
در خانه‌ای که جنگ قدرت و فریاد حاکم نباشد، همه افراد از فضایی سرشار از صلح و آرامش لذت می‌برند.
کاستی‌های والدگری دموکراتیک
والدگری دموکراتیک مستلزم سطح بالایی از تفکر منطقی است
در این مدل والدگری، والدین مجبورند برای قانع کردن فرزندانشان درمورد اینکه چه چیزی درست است مدام از استدلال و منطق صحیح استفاده کنند. این روش، برای والدینی که به استفاده از جمله «این کار رو بکن چون من این‌جوری می‌گم» عادت کرده‌اند، ممکن است کاملاً چالش‌برانگیز باشد.
در روش دموکراتیک باید زمان بیشتری را صرف تعامل با فرزندان کنید
کودکان اهل بحث و جدل‌اند و طی کردن مسیر توضیح و بحث برای آن‌ها قبل از گرفتن هر تصمیمی حتماً به صرف زمان بسیار بیشتری نیاز دارد.
این روش با ریسک تبدیل شدن افراد به والد سهل‌انگار همراه است
اگر والدین مرحله استنتاج را به‌درستی طی نکنند و به کودکان اجازه دهند خودشان به‌تنهایی تصمیم بگیرند، به پدر و مادری سهل‌انگار تبدیل می‌شوند.
پیاده کردن روش دموکراتیک به اعتمادبه‌نفس زیادی نیاز دارد
بعضی از والدین زمانی که تصمیماتشان به چالش کشیده می‌شود احساس می‌کنند بهشان بی‌احترامی شده است. برای اینکه بتوانید چنین مسائلی را از احساساتتان جدا کنید، باید بسیار فهمیده باشید و نسبت به مهارت‌های والدگریتان اعتمادبه‌نفس زیادی داشته باشید.
روش دموکراتیک به خودداری زیادی نیاز دارد
برای افرادی که سبک والدگری سخت‌گیرانه‌تری را انتخاب می‌کنند، تجربه پدر یا مادر بودن می‌تواند ناخوشایند باشد. دلیل آن است که فرزندی که تنظیم احساسات خودش را یاد نگرفته احتمالاً در بیشتر مواقع غیرمنطقی رفتار می‌کند و کلید خشم پدر و مادرش را فشار می‌دهد.
نکته‌هایی برای اجرای والدگری دموکراتیک
شکی نیست که روش دموکراتیک با مزایای بسیار زیاد و چند کاستی قابل‌چشم‌پوشی همراه است. اما چرا بسیاری از والدین در اجرای آن مشکل دارند؟ واقعیت این است که والدین، به‌خصوص اگر از نسل‌های پیشین باشند، از این روش می‌ترسند! با شنیدن واژه دموکراتیک، برای بسیاری از افراد، تصویر کودکان خارج از کنترلی تداعی می‌شود که هر کاری دلشان می‌خواهد انجام می‌دهند.
اما برای مقایسه، به این موضوع فکر کنید که در هر جامعه دموکراتیک شهروندان آزادی و حقوق شهروندی دارند و از آن‌ها لذت می‌برند، اما هیچ‌کسی هر کاری که دلش خواست انجام نمی‌دهد.
بنابراین، گرچه رویکرد دموکراتیک در تربیت فرزندان بر استقلال و حق تصمیم‌گیری متمرکز است، اما پیاده‌سازی این روش به معنای بزرگ کردن فرزندان خودمختاری نیست که هر کاری دوست دارند می‌کنند.
تغییر در باورها
براساس باورهای موجود در رویکرد دموکراتیک، کودکان زیردست بزرگسالان یا حتی ادامه آن‌ها نیستند. در والدگری دموکراتیک، به کودکان به چشم افراد منحصربه‌فردی نگاه می‌شود که یگانه‌اند و موجودیتی مجزا از بزرگسالانشان دارند.
والدگری دموکراتیک دشوار نیست، اما برای آنکه موفق به اجرای آن شوید، باید در باورهای خود تغییر ایجاد کنید. مهم‌ترین باوری که باید آن را به دست آورید این است که یاد گرفتن چیزهای جدید به گذشت زمان نیاز دارد.
مسائل رفتاری کودکان چیزی نیست که یک‌شبه تغییر کند، حتی در والدگری سخت‌گیرانه. در عوض، نتایج بلندمدت فقط درصورتی به دست می‌آیند که به کودکان اجازه دهید تمرین کنند و خطاهای خود را در طول زمان بهبود دهند.
کودکان شاگردان فعالی‌اند
کودکان بهتر یاد می‌گیرند، اگر بیشتر از گوش دادن عمل کنند. دقیقاً به همین دلیل است که شرکت دادن آن‌ها در فرایند تصمیم‌گیری بسیار اهمیت دارد.
مثل هر مهارت دیگری، قضاوت صحیح هم به تمرین نیاز دارد. احتمال خیلی کمی وجود دارد که کودکی که هیچ‌وقت تصمیمی نگرفته، وقتی به ۱۸سالگی رسید، ناگهان این مهارت را بیاموزد! به همین دلیل، اغراق نیست اگر گفته شود مشارکت کودکان در تصمیم‌گیری اهمیت حیاتی دارد.
بااین‌حال، فرزند شما نمی‌تواند این کار را به‌تنهایی انجام دهد. برای گرفتن تصمیم درست، ضروری است که کودک را راهنمایی کنید. همچنین شما باید برای چیزهایی که نیازی به تصمیم‌گیری جمعی ندارند، مثل مسائل مربوط به سلامتی و ایمنی، قوانین روشنی وضع کنید.
درنهایت، مثل جوامع دموکراتیک، در خانواده دموکراتیک هم از افراد انتظار می‌رود از قوانین پیروی کنند و از تصمیمات پرخطر بپرهیزند.
شنیدن فعالانه و انعطاف‌پذیری
والدگری دموکراتیک به این نیاز دارد که کاملاً فعال به فرزند خود گوش دهید. در این روش، شما باید با دقت گوش دهید و آماده باشید تا برای رسیدن به راه‌حلی پذیرفتنی یا قانونی که برای هر دو طرف مناسب باشد چانه‌زنی کنید.
این تمام چیزی است که دموکراسی از آن حرف می‌زند. مسئله‌ای که درباره ایمنی یا سلامتی نیست معمولاً بیش از یک راه‌حل دارد و در خانواده دموکراتیک برای رسیدن به جوابی پذیرفتنی همه مشارکت می‌کنند. درنهایت، این جمله دیکتاتورمآبانه هیچ‌وقت گفته نمی‌شود: «این کار رو بکن چون من می‌گم.»
قوانین منصفانه‌ای وضع کنید
در زمان قانون‌گذاری فرزندان خود را دخالت دهید. برقراری محدودیت‌ها ممکن است به مقداری بحث و چانه‌زنی نیاز داشته باشد. انجام این کار به والدین کمک می‌کند قوانینی منطقی وضع کنند که دلیل کافی برای پیروی از آن‌ها وجود دارد.
همچنین در جریان این روند، کودکان درس‌های زیادی را درباره بده-بستان یاد می‌گیرند و مهارت‌های لازم برای گرفتن تصمیم‌های درست را کسب می‌کنند. سرانجام، برگزاری جلسات خانوادگی برای بحث درباره مسائل مهم اتصال میان اعضا را قوت می‌بخشد و احساس تعلق را در آن‌ها ایجاد می‌کند.
عواقب طبیعی تصمیمات فرزندان را در نظر بگیرید، نه عواقب منطقی آن‌ها را
بعضی از والدین از مرحله وضع قوانین و بحث درباره آن‌ها با عبارت «پیامدهای منطقی» میان‌بر می‌زنند. سپس وقتی در استفاده از دموکراسی مزیتی نمی‌بینند، این روش والدگری را سبکی ناقص معرفی می‌کنند.
توجه داشته باشید که منطق پیامد منطقی در این نیست که فرزندتان را به انجام خواسته‌های شما وادار کند! اگر کودک خود را به‌سمتی سوق دهید که آنچه را که شما می‌خواهید انجام دهد، دموکراسی را اعمال نکرده‌اید.
برای کنترل خودتان، باید به‌خوبی از خودتان مراقبت کنید
برای والدی خسته و سرشار از استرس، بحث و چانه‌زنی درباره تصمیم‌ها یا قوانین بسیار دشوار است. به همین دلیل بسیار مهم است که از خودتان به‌خوبی مراقبت کنید. این مراقبت شما را قادر می‌کند که احساساتتان را بهتر کنترل کنید. دراین‌صورت، به‌سرعت و سر هر مسئله کوچکی عصبانی و ناراحت نمی‌شوید.
