رفلاکس یا همان برگشتن شیر از معده اتفاق بسیار رایجی در نوزادان است. اغلب نوزادان با مشکل رفلاکس نیازی به اقدام درمانی ویژه ندارند. حتی با گذشت زمان و رعایت ملاحظاتی در شیر خوردن می‌توان رفلاکسشان را مدیریت کرد. علائم رفلاکس معمولاً در 12 تا 14 ماهگی کودک به‌خودی‌خود برطرف می‌شود. با وجود این، پزشک متخصص اطفال پس از بررسی شدت رفلاکس و با توجه به سن و وزن‌گیری کودک ممکن است، پس از روش‌های غیردارویی، درمان دارویی رفلاکس در نوزادان و شاید حتی جراحی را توصیه کند.
درمان دارویی رفلاکس در نوزادان به توصیه پزشک در زمان درست و با روش مصرف درست می‌تواند کیفیت زندگی شما و کودکتان را تا حد زیادی بالا ببرد. چراکه داروها اساساً ساخته شده‌اند تا به انسان‌ها در بالا بردن کیفیت زندگی کمک کنند.
برای دریافت بهترین اثربخشی در ایمن‌ترین حالت ممکن، کافی است اطلاعات و آگاهی لازم را از نحوه مصرف صحیح داروها کسب کنید. بدون مشورت پزشک از مصرف داروها پرهیز کنید. همچنین مطمئن باشید داروها پس از برتری منافع به عوارض احتمالی‌شان برای استفاده انسانی تأیید شده‌اند.
در شرایط زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:
- بهبود نیافتن علائم رفلاکس پس از دو هفته درمان غیردارویی و انجام ملاحظات ویژه شیر دادن،
- بی‌قراری زیاد کودک پس از شیر خوردن (ممکن است شیر از دهان کودک بیرون نیاید ولی مبتلا به رفلاکس باشد)،
- بروز علائم مربوط به رفلاکس برای اولین بار پس از 6 ماهگی کودک،
- ادامه‌دار شدن علائم رفلاکس پس از یک سالگی،
- وزن نگرفتن یا از دست رفتن وزن کودک.
یکی از اقدامات برای بهبود رفلاکس در کودکان استفاده از شیرهای AR (Anti-Reflux) است. این شیرها غلیظ‌اند و احتمال برگشتشان از معده کمتر است. اگر مصرف این شیرها آن‌قدر که باید کارآمد نباشد، ممکن است پزشک داروهای کاهنده اسید معده تجویز کند تا علائم آزاردهنده رفلاکس کنترل شود. اگر رفلاکس شدید و دردناک درمان نشود، می‌تواند به بافت مری آسیب جدی وارد کند و نیز باعث بی‌اشتهایی و وزن‌گیری نامناسب کودک شود.
طبق نظر مراجع معتبر دنیا:
- تنها درصورتی‌که راه‌های درمان غیردارویی نظیر اصلاح تغذیه و سبک زندگی مؤثر واقع نشده باشد، 4 تا 8 هفته و گاهی سه تا شش ماه دارودرمانی برای کاهش اسید معده و بهبود علائم رفلاکس توصیه می‌شود.
- اولین اثرات مصرف دارو ممکن است تا دو هفته پس از شروع درمان به صورت افزایش وزن نوزاد و نیز کاهش دفعات استفراغ مشاهده شود.
داروهای آنتی اسید (خنثی‌کننده اسید معده)
تجویز داروهای آلومینیوم هیدروکساید یا منیزیم هیدروکساید ضمن کاهش علائم رفلاکس می‌توانند نقش تشخیصی نیز در رفلاکس کودکان داشته باشند. این داروها اثری بر کاهش دفعات رفلاکس ندارند و فقط میزان اسید معده را کاهش می‌دهند. به طور کلی معمولاً این داروها در درمان رفلاکس نوزادان به کار گرفته نمی‌شوند و عموماً برای کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان کاربرد دارند.
داروهای آنتاگونیست گیرنده H2
این داروها شامل داروی رانیتیدین، سایمتیدین و فاموتیدین‌اند. مصرف داروهای سایمتیدین و فاموتیدین مانند آنتی اسید‌ها بر تعداد دفعات رفلاکس اثری ندارد اما تولید اسید معده را کاهش می‌دهد. این داروها معمولاً برای رفلاکس خفیفی که نیاز به دارو دارد کاربرد دارند.
هشدار: مصرف داروی رانیتیدین به دلیل احتمال بروز عوارضی در کل دنیا متوقف شده است تا تحقیقات کامل‌تری روی آن انجام شود. ازاین‌رو تا پایان تحقیقات از مصرف این دارو خودداری کنید.
درمان دارویی رفلاکس در نوزادان به کمک داروهای مهارکننده پمپ پروتون
این داروها ترشح اسید را به طور کامل مهار می‌کنند. نسبت به داروهای دسته‌های قبلی، اثر بیشتری هم در کاهش اسید معده دارند. این داروها شامل اس ـ امپرازول، امپرازول، پنتوپرازول، رابپرازول و لانزوپرازول‌اند و در رفلاکس متوسط تا شدید انتخاب اول درمان دارویی به شمار می‌روند.
داروهای امپرازول و اس ـ امپرازول تأییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) را برای مصرف در نوزادان بالای یک ماه دارند. اما مصرف داروی لانزوپرازول در کودکان زیر یک سال باید دقیق‌تر بررسی شود.
نکاتی که لازم است قبل از درمان دارویی رفلاکس با کمک این داروها بدانید:
- اگر کودکتان مشکلات کبدی یا کلیوی دارد، پیش از مصرف این داروها پزشک را مطلع کنید.
- این داروها را بهتر است حداقل نیم ساعت قبل از غذا مصرف کنید. برای مشاهده اثر بهتر، قبل از اولین وعده روز (صبحانه) زمان مناسبی است.
- سعی کنید هر روز دارو را سر ساعت مشخصی به کودک بدهید.
- معمولاً برای مصرف این داروها در نوزادان و کودکان، باید کپسول باز شود و به مقدار مورد نیاز پِلِت‌های داخل آن (دانه‌های ریز گرانول‌شکل) شمرده شود. سپس به همراه مربای سیب یا بِه یا ترکیبی که پزشک و داروساز با توجه به سن کودک پیشنهاد می‌کنند به کودک داده شود. میزان پلت‌ها را، با توجه به وزن کودک و محتویات هر کپسول، باید دکتر داروساز به‌دقت دوزبندی کند. همچنین می‌توانید از مراکز اطلاعات دارویی (82101ـ021) مشاوره بگیرید و نگرانی‌هایتان را رفع کنید.
- اگر یک دوز را فراموش کردید، در اولین زمان که به یاد آوردید دوز فراموش‌شده را به کودک بدهید. اما اگر نزدیک زمان مصرف دوز بعدی است (کمتر از 12 ساعت)، دوز فراموش‌شده را به کودک ندهید و دوز بعدی را در زمان خود مانند قبل مصرف کنید. از مصرف همزمان دو دوز دارو جداً خودداری کنید.
- پس از مصرف این داروها ممکن است چند روز طول بکشد تا کودکتان رو به بهبود برود. همچنین یک ماه طول می‌کشد تا اثر کامل دارو در بدن نمایان شود. اگر بعد از گذشت 4 تا 8 هفته هیچ بهبودی مشاهده نشد، به پزشک اطلاع دهید تا مجدداً ارزیابی‌های مربوط به رفلاکس کودک انجام بگیرد.
- کودکتان ممکن است برخی عوارض را به دنبال مصرف امپرازول تجربه کند. لازم است در صورت تداوم این عوارض و از بین نرفتن آن‌ها یا در شرایطی که برای کودک آزاردهنده است، به پزشک یا داروساز اطلاع دهید:
- اسهال یا یبوست،
- دردهای شکمی،
- باد شکم، دل‌پیچه و استفراغ،
- سردرد،
- احساس خواب‌آلودگی و خستگی غیرعادی،
- بثورات پوستی.
مواردی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود بسیار نادرند، اما در صورت بروز باید سریعاً پیگیری شوند:
- گلودرد یا گرفتگی صدا که ادامه پیدا کند،
- زرد شدن چشم‌ها یا پوست،
- تکرر ادرار،
- ادرار خونی یا کدر،
- درد هنگام دفع ادرار،
- درد قفسه سینه.
- این داروها را در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگه‌داری کنید. حمام یا دستشویی جای مناسبی برای نگه‌داری داروها نیست. همچنین از قرار دادن داروها زیر نور پنجره یا کنار اجاق گاز یا منابع حرارتی بپرهیزید.
- از تجویز داروی یک کودک برای کودک دیگر خودداری کنید. هرگز بدون مشورت پزشک از داروی یک کودک برای کودک دیگر استفاده نکنید.
- فراموش نکنید در هیچ موقعیتی دارو ابزار تشویق یا تنبیه کودکان نیست.
لازم به ذکر است که در درمان دارویی رفلاکس در نوزادان ، داروهای متوکلوپرامید و دومپریدون، به دلیل عوارض احتمالی خطرناک در نوزادان، بهتر است تجویز نشوند یا تنها در موارد ویژه به کار گرفته شوند.
همواره به یاد داشته باشید که با مصرف آگاهانه داروها می‌توانید عوارض احتمالی‌شان را به حداقل برسانید و به افزایش کیفیت زندگی خودتان و فرزندتان کمک کنید.
