ویتامین‌ها مواد مغذی و مفیدی هستند که برای عملکرد سالم بدن انسان ضروری محسوب می‌شوند. ویتامین D یک ویتامین منحصر به فرد است که از طریق یک منبع زیست محیطی یا همان نور خورشید در دسترس است. هنگامی که اشعه‌های خوب ماوراء بنفش (UVB) نور خورشید بر روی پوست ما می‌تابد، ویتامین D در پوست تولید می شود و سپس به وسیله خون جذب می‌شود و به تمام اندام‌های بدن می‌رسد. با توجه به اهمیت ویتامین D در رشد و سلامت بدن توجه به مصرف کافی ویتامین D برای کودکان ضروری است. در این مقاله از کودکت به اهمیت ویتامین D برای کودکان و اثرات کمبود این ویتامین بیشتر صحبت می‌کنیم.
کمبود ویتامین D چیست؟
همانطور که از اسم این مشکل پیداست هنگامی که میزان ویتامین D که بدن ما پایین‌تر از سطح مورد نیاز ما باشد، یعنی به کمبود ویتامین D دچار هستیم. شواهد پزشکی نشان می‌دهد ویتامین D برای استحکام استخوان‌ها، تقویت ماهیچه‌ها، افزایش سیستم ایمنی بدن و تولید انسولین در بدن ضروری است، بنابراین کمبود این ویتامین در بدن می‌تواند ما را با مشکلات جدی روبرو کند.
چرا ویتامین D برای کودکان بسیار مهم است؟
تغذیه کودک یک موضوع بسیار مهم است و برای رشد مطلوب و سلامت بدن کودکان تعادل در کسب ویتامین‌ها و مواد مغذی ضروری است. جالب است بدانید این ویتامین D است که کودک شما را قادر می‌سازد تا با قدرت و انرژی خوب و بدون مشکل بازی و فعالیت کند.
استخوان‌ها برای استحکام و جلوگیری از سایش و پارگی و همچنین تحمل وزن بدن نیاز به کلسیم و فسفر دارند. در واقع این ویتامین D است که اطمینان می‌دهد این مواد به طور کامل به استخوان‌ّها می‌رسد. ویتامین D باعث جذب کلیسم غذا از طریق روده، پالایش آن در خون و ذخیره آن در استخوان‌ها می‌شود. کلسیم برای عملکرد همه‌ی سلول‌های بدن مهم است.
نکته مهم دیگر در مورد اهمیت ویتامین D برای کودکان این است که این ویتامین مسئول باز کردن درب سلول‌های بدن برای رسیدن مولکول‌ها و تولید انرژی است، که در نهایت منجر به انقباض ماهیچه و تولید نیرو و قدرت می‌شود.
بیشتر بخوانید: چگونه سیستم ایمنی بدن نوزاد را تقویت کنیم
علت کمبود ویتامین D چیست؟
علت اصلی کمبود ویتامین D قرار نداشتن در معرض نور خورشید یا محدود بودن دریافت نور خورشید است. با این وجود در بسیاری از کشورهایی که در مدار مناسب برای دریافت نور خورشید هستند باز هم مشاهده می‌شود کمبود ویتامین D یک مشکل شایع است. برای درک علت کمبود ویتامین D باید بدانیم ویتامین D چگونه در بدن تولید، فرآوری، ذخیره و مصرف می‌شود.
هنگامی که در معرض نور خورشید قرار می‌گیریم، اپیدرم (لایه بالایی پوست) کلسترولی به نام پرو ویتامین D3 را به ویتامین D3 تبدیل کرده و به خون وارد می‌کند و آن را به کبد می‌فرستد. همچنین ویتامین D که از غذا و مکمل‌ها به بدن ما می‌رسد از طریق معده جذب و به کبد منتقل می‌شود.
کبد ویتامین D3 را به یک شکل قوی‌تری از کلسیدیول (calcidiol) تبدیل می‌کند که همچنان غیرفعال است. سپس آن را به کلیه‌ها می‌فرستد تا به شکل کلسیتیرول (calcitriol) در بیاید، کلسیتیرول شکل فعال و آماده به کار ویتامین D است. بنابراین می‌توانیم بهتر متوجه شویم که اگر اختلالی در این فرآیند رخ دهد با وجود جذب نور خورشید کافی بازم هم با ممکن است با کمبود ویتامین D مواجه شویم.
داشتن پوست تیره، استفاده از کرم‌ها و لوسیون‌ها و لباس‌هایی که مانع از رسیدن پرتوهای خوب خورشید به پوست می‌شوند. فصل‌های مختلف سال که نو.رخورشید کمتر می‌تابد، آلودگی هوا، سبک زندگی که کودکان بیشتر در فضای داخل خانه بازی میکنند، همه این‌ها می‌توانند بر روی کمبود ویتامین D برای کودکان و بزرگسالان موثر باشند.
کمبود مصرف ویتامین D از طریق مواد غذایی، مانند رژیم غذایی گیاهخواری، عادت‌های غذایی (مصرف کم غذاهای حاوی ویتامین D)، حساسیت‌های غذایی مانند حساسیت به شیر و … هم از موارد دیگر به شمار می‌روند.
کمبود ویتامین D در شیر مادر یکی از مهمترین عوامل کمبود ویتامین D برای کودکان است که از شیر مادر تغذیه میکنند.
مشکلات جذب مانند بیماری‌های لوزالمعده، بیماری سلیاک، انسداد مجاری صفراوی می‌توانند از جذب این ویتامین جلوگیری کنند. همچنین بیماری‌های مزمن کبد، بیماری کلیوی و .. هم می‌تواند مانع از جذب کافی ویتامین D مورد نیاز سایر ارگان‌های بدن شود.
علائم و نشانه‌های کمبود ویتامین D
علائم و نشانه‌های کمبود ویتامین D در سنین مختلف متفاوت است:
کمبود ویتامین D در نوزادان
توقف رشد یا تاخیر در رشد: در اثر کمبود ویتامین D نوزاد ممکن است با وجود مصرف ذای خوب و نداشتن مشکلات و بیماری‌های خاص فرزند شما به قد و وزن و سایر نقاط عطف رشد نرسیده باشد.
عدم تحرک یا بی حوصلگی: ممکن است نوزاد مثل قبل سرحال و بازیگوش نباشد و اغلب اوقات بدون دلیل خاصی بی تحرک و بی حوصله باشد.
تشنج: یکی از علت‌های تشنج در نوزادان کمبود ویتامین D است که نیاز به درمان‌های پزشکی و دارویی فوری دارد.
کاردیومیوپاتی یا ضعف ماهیچه‌های قلب: همانطور که می‌دانید ویتامین D روی قدرت ماهیچه‌های اثر می‌گذارد، بنابراین کمبود این ویتامین می‌تواند باعث ضعف در ماهیچه‌ها به خصوص ماهیچه‌های قلب شود.
بیشتر بخوانید: درد پا در کودکان: علت پا درد و درمان های خانگی آن چگونه است؟
کمبود ویتامین D در کودکان
دردها: یکی از مشکلات کمبود ویتامین D برای کودکان دردهای مکرر در دست‌ها، پاها و بدن است که با مراحل پیشرفت جسمانی کودک تناسبی ندارد.
ضعف در ماهیچه‌ها: ضعف در ماهیچه‌ها می‌تواند باعث تاخیر در راه رفتن، مشکل در بالا رفتن از پله و .. شود.
نرمی استخوان: خمیدگی زانوها، خارج شدن پاها از حالت طبیعی، پرانتزی شدن پاها، مشکلات در مچ دست و استخوان درد مزمن (بیش از ۳ ماه) از جمله مشکلات شایع کمبود ویتامین D برای کودکان است.
رشد کم: با وجود رژیم سالم، سبک زندگی فعال و هیچ مشکل پزشکی، کمبود ویتامین D می‌تواند باعث رشد کم یا تاخیر در رشد کودک شود.
شکستگی استخوان: شکستگی‌های آسان از آسیب‌های جزئی می‌تواند نشان دهنده عدم جذب کلسیم به علت کمبود ویتامین D باشد.
عفونت‌های مکرر دستگاه تنفسی: ویتامین D نقش مهمی در عملکرد ریه‌ها و سیستم ایمنی دارد و کمبود این ویتامین می‌تواند باعث عفونت‌های مکرر شود.
تاخیر در دندان درآوردن: مانند سایر تاخیرها در نقاط عطف رشد کمبود کلسیم که ارتباط مستقیم با کمبود ویتامین D دارد می‌تواند موجب تاخیر در زمان دندان درآوردن کودک یا پوسیدگی زودرس آن شود.
آزمایش خون غیر طبیعی: پایین بودن سطح کلسیم یا فسفات پلاسما همچنین افزایش سطح آلکالین فسفاتاز می‌تواند از نشانه‌های کمبود ویتامین D در کودکان باشد.
راه‌های درمان کمبود ویتامین D
پس از کاهش یا توقف سنتز ویتامین D بدن ممکن است با کمبود ویتامین D مواجه شود. از آنجایی که زمان زیادی برای جبران یا پر کردن دوباره آن در بدن لازم است، باید از راه‌های درمان کمبود ویتامین D استفاده کنیم که عبارتند از:
مکمل‌ها:
برای استفاده از مکمل‌های دارویی ۲ راه وجود دارد که حتما باید با نظر متخضض انجام شود.
– مکمل های روزانه با دوز پایین
– دوره‌های درمانی با دوز بالا
برای استفاده از مکمل‌های دارویی ویتامین D برای کودکان، ویتامین D هم به صورت قرص و هم به صورت مایع در دسترس است و همچنین در ترکیب با کلسیم نیز موجود است. شما می‌توانید قرص را پودر کنید یا کپسول را باز کنید و با غذا مخلوط کنید.
اطمینان از جذب کافی کلسیم:
شیر گاو، ماست، پنیر و لبنیات غنی که منابع مفید کلسیم هستند، اما در صورت مصرف ضعیف یا دوست نداشتن کودکان، باید مکمل‌های دارویی را در نظر بگیرید.
قرار گرفتن در معرض نور خورشید:
کودکان و افرادی که دارای پوست تیره هستند، می‌توانند در معرض نور خورشید قرار بگیرند و به کرم ضد آفتاب نیاز ندارند، البته کلاه و عینک آفتابی می تواند مورد استفاده قرار گیرد. کودکان را به فعالیت در فضای باز را تشویق کنید تا به اندازه کافی ویتامین D دریافت کنند.
بهترین غذاها حاوی ویتامین D برای کودکان
با وجود اینکه گیاهان ویتامین D را سنتز میکنند اما این شکل از ویتامین D نمی‌تواند توسط بدن انسان جذب شود بنابراین تنها راه دریافت ویتامین D استفاده از غذاهای حیوانی است. تنها فرآورده حیوانی که کودکان می‌توانند در ماه‌های اولیه زندگی استفاده کنند شیر است که منبع غنی از ویتامین D محسوب نمی‌شود.
غذاهای غنی شده غنی از ویتامین D
- شیر غنی شده
- فرمول های شیردهی تقویت شده
- آب پرتقال
- شیر سویا غنی شده
- شیر برنج غنی شده
- مارگارین تقویت شده
- غلات و حبوبات
- روغن‌های غنی شده
بهترین غذاها برای بچه‌های بزرگتر عبارتند از:
ماهی های چرب مانند ماهی قزل آلا و ساردین و .. . سرخ کردن ماهی مقدار ویتامین D فعال را حدود ۵۰ درصد کاهش می دهد، در حالی که پختن ماهی بر میزان ویتامین D تاثیر نمی‌گذارد.
گوشت و زرده تخم مرغ از دیگر غذاهایی محسوب می‌شوند که سرشار از زرده تخم مرغ هستند.
بیشتر بخوانید: از چه زمانی می توانیم دادن تخم مرغ به کودک را شروع کنیم؟
آیا مصرف زیاد ویتامین D برای بدن مضر است؟
بله. مصرف بیش از حد ویتامین D باعث مسمویت می‌شود، ویتامین‌های B و C محلول در آب هستند و مقدار اضافی آن به صورت ادرار یا عرق کردن از بدن خارج می‌شود، اما ویتامین‌های A، D، E و K محلول در چربی هستند که در بدن ذخیره می‌شوند و در صورت مصرف زیادی می‌توانند باعث بروز مشکل و بیماری در فرد شوند.
اگر شما هم تجربه یا دانشی در مورد اهمیت ویتامین دی برای کودکان دارید حتما از طریق وبسایت کودکت با ما و سایر والدین در میان بگذارید.
عالی بود
سپاسگزارم