اگر نوزادی پیش از تکمیل 37 هفته متولد شود، به او نوزاد نارس گفته می‌شود و به‌صورت بالقوه و به‌خودی‌خود با مشکلات بیشتری نسبت به نوزادان رسیده مواجه است. پیگیری وضعیت سلامت و رشد نوزاد نارس مستلزم مراجعه مکرر به پزشک و ویزیت‌های مرتب است. مسئله مراقبت از نوزادان نارس در دوران شیوع ویروس کرونا و لزوم احتیاط در رفت و آمدها، مشکلات و چالش‌هایی برای والدین این کودکان ایجاد می‌کند. در این مقاله، اطلاعاتی کاربردی برای پدر و مادرهای نوزادان نارس فراهم شده است تا بتوانند، حتی‌الامکان، کمتر از خانه خارج شوند و به همراه خانواده و نوزاد تازه متولد شده خود، دوران سالم‌تری را سپری کنند.
میزان مراقبت از نوزادان نارس در دوران شیوع ویروس کرونا در مقایسه با نوزادان رسیده
نوزاد نارس با خطر وجود مشکلات قلبی، رشدی و تنفسی متولد می‌شود. همچنین، ریسک بروز عوارض بلندمدت مانند مشکلات روحی و روانی در این کودکان بیشتر است. به همین دلیل، نوزاد نارس، معمولا از همان ابتدای تولد، تحت نظر مستقیم و ویژه پزشک متخصصی مانند پزشک فوق تخصص نوزادان یا پزشک متخصص اطفال قرار می‌گیرد. این احتمال وجود دارد که نوزاد نارس، در سیر رشد خود، به گفتاردرمانی، فیزیوتراپی یا کاردرمانی نیاز پیدا کند. بنابراین، چنین کودکی، علاوه بر پزشک متخصص ثابت، احتمالا از سوی تیمی از پزشکان برای رفع مشکلات احتمالی مراقبت خواهد شد.
در طول نخستین سال تولد نوزاد نارس، والدین و پرستاران کودک باید تمام توان و توجه خود را به کار گیرند که او حتی‌الامکان بیمار نشود. همچنین، باید از بروز عفونت مکرر در چنین نوزادانی جدا پیشگیری کرد. در این زمینه، توجه داشته باشید که هرچه نوزاد زودتر متولد شود و به عبارتی، سن حاملگی کمتری داشته باشد، عوارض عفونت‌ها و بیماری‌ها در او بیشتر خواهد بود و دوره درمان این بیماری‌ها هم طولانی‌تر خواهد شد. بنابراین، نوزاد نارسی که در 34 هفتگی متولد شده، نسبت به نوزادی که در 26 یا 27 هفتگی به دنیا آمده است، وضعیت بسیار بهتری دارد.
به طور کلی، هرچه نوزاد نارس‌تر باشد، با احتمال بیشتری مجددا در بیمارستان بستری می‌شود. مطالعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد اگر وزن نوزاد هنگام تولد کمتر از یک و نیم کیلو باشد، احتمال بستری مجدد او در بیمارستان چهار برابر خواهد شد. بیشتر نوزادان نارس نیازمند دریافت داروهای مختلفی هستند و معمولا همراه با این داروها از بیمارستان مرخص می‌شوند. در مواردی، حتی ممکن است کودک با اکسیژن یا اسپری از بیمارستان ترخیص شود. والدین و مراقبان چنین نوزادانی باید نحوه و زمان مصرف داروها را با دقت هرچه تمام‌تر بیاموزند و به کار بگیرند.
مراقبت های بهداشتی لازم در نوزادان نارس
به طور کلی، نوزاد نارس در مقایسه با کودکان دیگر باید به شکلی ایزوله‌تر نگه‌داری شود و این موضوع، به‌ویژه در فصول سرد سال، اهمیت دارد. ویروسی که در کودکان دیگر باعث بروز سرماخوردگی ساده‌ای می‌شود، مثل ویروس RSV، ممکن است بر نوزاد نارس شدیدا تاثیر بگذارد و حال او را بسیار بد کند.
به همین دلیل، تمام افرادی که به صورت مداوم با نوزاد نارس در ارتباط‌اند -والدین، پرستار یا مادربزرگ- باید به صورت سالانه واکسن آنفولانزا را دریافت کنند. خود نوزاد نارس هم، اگر در سن مناسب دریافت واکسن قرار دارد (معمولا پس از شش ماهگی)، باید واکسن آنفولانزا را دریافت کند.
از نکات مهم دیگر درباره کسانی که با نوزادان نارس زندگی می‌کنند، می‌توان به شستن مکرر دست‌ها اشاره کرد. شستن دست‌ها به صورت مرتب، برای جلوگیری از انتقال عفونت‌های مختلف به نوزاد نارس، بسیار اهمیت دارد. توجه داشته باشید که کودکان کم‌سنی که با نوزاد نارس تماس دارند، مثل خواهر و برادرها، منبع آلودگی مهمی محسوب می‌شوند و رعایت بهداشت، به‌خصوص شستن دست‌هایشان، اهمیت بسیار زیادی دارد.
در ادامه مقاله، با نکات مراقبتی مهمی آشنا خواهید شد که به سلامت نوزادان نارس مربوط هستند. همچنین، خواهید دانست که رعایت این نکات برای مراقبت از نوزادان نارس در دوران شیوع ویروس کرونا چگونه ممکن است و چطور می‌توانید به بهترین شکل به نوزاد نارس و خودتان کمک کنید.
واکسیناسیون نوزادان نارس
واکسیناسیون نوزاد نارس دقیقا مانند واکسیناسیون نوزاد رسیده است و باید به‌موقع انجام شود. با این حال، در دوران شیوع ویروس کرونا، منظور از عبارت «به‌موقع»، در واقع، مناسب‌ترین زمان ممکن است. بنابراین، اگر زمان واکسن نوزاد نارس شما رسید، اما نسبت به حال عمومی کودک خود شک داشتید، می‌توانید بدون عذاب وجدان یا ناراحتی یک یا دو روز برای انجام واکسیناسیون دست نگه دارید.
رشد و وزن گیری نوزادان نارس
یکی از عوامل نگرانی مادران نوزادان نارس رشد این کودکان است. والدین و مراقبان نوزاد نارس، اعم از پزشک متخصص یا پرستار، طبعا علاقه دارند که این کودک کاملا به‌اندازه رشد کند و نه از کمی وزن رنج ببرد و نه از چاقی و اضافه وزن. با این حال، اگر با نوزاد نارس سروکار دارید، میزان رشد و وزن‌گیری او را هرگز با نوزاد رسیده مقایسه نکنید، چرا که وزن‌گیری نوزادان نارس طبق چارت‌های مراکز بهداشت نخواهد بود، بلکه ممکن است رشد او نزدیک به نمودار 50% رشد یک نوزاد طبیعی و رسیده یا کمتر از آن باشد. نکته حائز اهمیت تنها این است که نوزاد نارس رشدی موازی با نمودار داشته باشد.
در نهایت، درست مانند نوزادان رسیده، وزن‌گیری بیش از حد نوزادان نارس ریسک بروز چاقی و عوارض آن مانند فشار خون را در آینده به همراه خواهد داشت.
زمان مراجعه به پزشک مراقب برای نوزادان نارس
یکی از سؤالات رایج مادرانی که نوزاد نارس دارند تنظیم فاصله ویزیت‌ها و مراجعه به پزشک مراقب است. در این زمینه، پزشک متخصص، با توجه به وضعیت کلی سلامت کودک، مانند رنگ چهره، میزان وزن‌گیری و احوال عمومی او، فاصله میان ویزیت‌ها را تعیین می‌کند.
کم خونی در نوزادان نارس
این احتمال وجود دارد که نوزاد نارس در معرض کم‌خونی باشد. به همین دلیل، این کودکان ممکن است، در مدت بستری در بیمارستان، چندین بار خون دریافت کنند. توجه داشته باشید که تزریق خون به نوزادان نارس باید حتما در بیمارستان انجام شود. همچنین، این کودکان، پس از مرخص شدن از بیمارستان، احتمالا چندین بار نیاز به انجام آزمایش خون دارند.
زمان شروع مکمل های غذایی برای مراقبت از نوزادان نارس در دوران شیوع ویروس کرونا
زمان شروع قطره آهن، که برای نوزاد رسیده از شش ماهگی است، در نوزاد نارس خیلی زودتر خواهد بود. حتی این احتمال وجود دارد که نوزاد، در بدو تولد و هنگام بستری در بیمارستان، قطره آهن را دریافت کند.
به دلیل داروهایی که در NICU یا بخش مراقبت‌های ویژه از نوزادان نارس به آن‌ها داده می‌شود و کمبود ذخایر ویتامین D، کلسیم و فسفر، این کودکان مستعد ابتلا به نرمی استخوان هستند. به همین دلیل، باید هر روز قطره ویتامین A و D دریافت کنند و پزشکان متخصص بر این موضوع بسیار تاکید دارند.
یکی از پرسش‌هایی که در ذهن بسیاری از مادران وجود دارد این است که آیا میزان ویتامین A و D، که در لیست مواد موجود در شیر خشک‌های مختلف وجود دارد، برای کودک کفایت می‌کند یا خیر؟ توجه داشته باشید که اگر نوزاد در طول شبانه‌روز یک لیتر یا 1000 سی‌سی شیر می‌خورد، به میزان کافی ویتامین D (400 واحد ویتامین) دریافت خواهد کرد. اما مسئله این است که خوردن این میزان شیر (80 سی‌سی شیر در هر دو ساعت) برای نوزادان نارس کاملا بعید و دور از ذهن است. به همین دلیل، پزشکان به ویتامین‌های موجود در شیر خشک تکیه نمی‌کنند و حتما قطره‌های A و D را به‌صورت جداگانه تجویز می‌کنند. با وجود محتویات عالی و بی‌نظیر شیر مادر، که چه از نظر هوش و چه از نظر ایمنی برای نوزاد نارس بسیار مفید است، اما برای نوزاد شیرمادرخوار هم نیاز به قطره A و D وجود دارد.
مشکلات بینایی و شنوایی در نوزادان نارس
متاسفانه در دوران شیوع ویروس کرونا، مواردی از نابینایی در میان نوزادان نارس مشاهده شده که به دلیل ترس والدین از مراجعه به چشم‌پزشک بوده است. مشکلات مرتبط با چشم نوزادان از موارد نادری است که به محض توصیه پزشک و بدون توجه به شیوع ویروس کرونا، باید فورا به آن‌ها رسیدگی شود. چنین کودکانی، به دلیل وجود نارسی در شبکیه ته چشم یا به‌اصطلاح مشکل ROP، بیشتر از نوزادان رسیده مستعد ضعف یا تنبلی چشم هستند و نیازمند چک‌آپ مرتب‌اند. با توجه به این نکات، برای رسیدگی به مشکلات چشمی نوزاد نارس به هیچ عنوان تعلل نکنید و کودک را بلافاصله به پزشک متخصص نشان دهید.
غربالگری شنوایی نوزادان نارس در بیمارستان انجام می‌شود و با بالاتر رفتن سن نوزاد، باز هم تکرار می‌شود. انجام غربالگری شنوایی در زمان مشخص‌‌شده نیز بسیار مهم است و این مورد هم بدون توجه به شیوع ویروس کرونا باید انجام شود.
سونوگرافی در نوزادان نارس
به دلیل احتمال خونریزی مغزی در نوزادان نارس در طول مدت بستری در بیمارستان، انجام سونوگرافی‌های توصیه‌شده پزشک متخصص، از جمله سونوگرافی مغزی، بسیار اهمیت دارد. به علاوه، دور سر نوزاد نارس به طور مرتب اندازه‌گیری و تمام اقدامات لازم برای او انجام می‌شود.
راه هایی که در صورت نارس بودن نوزاد می توانید به خود و کودکتان کمک کنید
- از انجام کارهایی که برای نوزادان طبیعی هم مشکل ایجاد می‌کند، مانند سیگار کشیدن در خانه، جدا پرهیز کنید. اهمیت این موارد در مواجهه با نوزادان نارس چند برابر می‌شود.
- تحریک حواس این کودکان (حس لامسه، بینایی و شنوایی) به رشد آن‌ها بسیار کمک می‌کند. برای نوزاد نارس کتاب بخوانید، او را بسیار بغل کنید، با او حرف بزنید، رنگ‌های مختلف را در معرض دید او قرار دهید و با جغجغه با او بازی کنید.
- مادر نوزاد نارس، بیش از خانمی که نوزادی طبیعی را به دنیا آورده است، به حمایت نیاز دارد. اگر پس از زایمان خود احساس افسردگی یا اضطراب دارید، حتما از کمک روانشناس یا روانپزشک بهره‌مند شوید و درباره مشکل خود صحبت کنید.
این مقاله توسط متخصص همکار کودکت، دکتر صدیقه طهرانچی، فوق تخصص نوزادان تالیف شده است.
