زمانی که کودکان کم‌سن‌اند، پدر و مادر و اطرافیان صفاتی را به آنها نسبت می‌دهند. بعضی والدین احساس می‌کنند که فرزندشان «خجالتی» یا «حساس» است. بعضی دیگر هم ممکن است بگویند که کودکشان «آسان‌گیر» یا «شاد» است. درحالی‌که این صفات فقط بخش جزئی و کوچکی از شخصیت کودک است و شکل‌گیری شخصیت و شناخت ویژگی های شخصیتی کودکان امری زمان‌بر است. باوجوداین، دانستن درباره شخصیت کودک از سنین پایین به والدین کمک می‌کند که از روش‌های درستی برای رشد و پرورش فرزندشان استفاده کنند.
| آنچه در این مقاله می‌خوانید: |
از بدو تولد، تا حد مختصری می‌توان به شخصیت کودک پی برد. برای مثال، بعضی از نوزادان به برنامه منظم روزانه مشتاق و علاقه‌مندند. درحالی‌که برخی دیگر به انعطاف‌پذیری در برنامه‌ها تمایل دارند. محققان و روان‌شناسان این سرنخ‌های اولیه را «خوی یا سرشت» می‌نامند. سرشت ذاتی است. به یاد داشته باشید که نوزادان با سرشت خاص خود به دنیا می‌آیند، اما این سرشت لزوماً به شخصیت آنها تبدیل نمی‌شود.
شخصیت همان چیزی است که تمام عواطف، پاسخ‌های رفتاری و نگرش فرد را تعیین می‌کند. به بیان دقیق‌تر، شخصیت عموماً در سال‌های بزرگسالی پدیدار می‌شود. بیشتر روان‌شناسان بر این باورند که شخصیت هر فرد را می‌توان در طول دوره‌ای چندساله مشاهده کرد. این خصوصیات تا قبل از نوجوانی مدام در حال تغییرند. به‌طور دقیق‌تر، این پاسخ‌های رفتاری، حوالی 11 تا 12 سالگی، شروع به نمایان شدن می‌کنند.
معمولاً در 3 تا 5 سالگی، فرزندتان خصوصیات شخصیتی معینی را نمایش می‌دهد. درواقع، برخی از این ویژگی های شخصیتی کودکان را می‌توانید حتی در نخستین ماه‌های تولد هم مشاهده کنید. با بیشتر شدن تحرک کودک، او استقلالش را نشان می‌دهد و با بزرگ‌تر شدن، نشانه‌هایی از اجتماعی بودن یا خجالتی بودن را بروز می‌دهد. زمانی که کودک دنیای بیرون را تجربه می‌کند، به مدرسه می‌رود و دوست‌هایی پیدا می‌کند، می‌توان پدیدار شدن شخصیت او را مشاهده کرد. سرانجام زمانی که فرزندتان به سنین نوجوانی می‌رسد، صفات مشخصی خواهد داشت که آنها را آشکار می‌کند و شخصیتش کم‌وبیش در این سن قطعی خواهد شد.
بسته به صفات شخصیتی، می‌توان انواع متفاوت شخصیت‌ها را در کودکان دسته‌بندی کرد. درست مانند خلق‌وخو‌های مختلف، محققان متعدد ویژگی‌های شخصیتی را هم به روش‌های مختلفی طبقه‌بندی کرده‌اند. بااین‌حال، رایج‌ترین نظریه‌های شخصیت بر پنج ویژگی شخصیتی کلیدی متمرکزند:
این ویژگی در افرادی وجود دارد که بسیار درستکار و مسئول‌اند و با میل برای اهداف بلندمدت کار می‌کنند. چنین افرادی، برای انجام تعهداتشان، به نظارت کمتری نیاز دارند.
این افراد اجتماعی‌اند. تعامل با آنها دلپذیر است و زمانی که در گروه قرار می‌گیرند، برای کمک و همکاری آماده‌اند. همچنین هیجانات خود را به‌راحتی و به‌وفور نشان می‌دهند.
این افراد، خواهان تجربه چیزهای جدیدند و انعطاف‌پذیر، خلاق، کنجکاو و ماجراجو هستند. دوست دارند ذهن و حس خود را تحریک و تهییج کنند و از فعالیت‌های مختلفی مانند هنر، موسیقی، امتحان کردن خوراک‌های عجیب‌وغریب و مطالعه لذت می‌برند. آنها، با ذهنی باز، هر روز دنبال ایده‌های جدیدند.
افرادی که به‌طور منظم خصوصیاتی منفی مانند احساس گناه، خشم، اضطراب، استرس و افسردگی را نشان می‌دهند. افرادی که از سطوح بالای روان‌رنجوری رنج می‌برند عموماً به‌شکل ضعیفی به استرس‌ها پاسخ می‌دهند و هر موقعیتی را همچون وضعیتی تهدیدآمیز تفسیر می‌کنند.
برون‌گراها معمولاً افرادی پرانرژی‌اند که بودن در کنار مردم را دوست دارند. درست برخلاف درون‌گراها که دوست دارند با خودشان وقت بگذرانند.
درنهایت، ترکیب حاصل از این خصوصیات، همان چیزی است که در قالب شخصیت فرد تعریف می‌شود.
کودکان شخصیت‌های مختلفی دارند و نقطه قوت یک کودک ممکن است نقطه ضعف کودک دیگر تلقی شود. کلید حل مسئله شناسایی ویژگی‌ها و تفاوت‌های فردی و درک آن‌هاست. به بیان دیگر، بهتر است والدین بدانند که چه سبک فرزندپروری مناسب شخصیت کودکشان است. دانستن نکات زیر شما را یاری می‌کند تا با ویژگی‌های شخصیتی کودک سازگارتر شوید:
به کودک و نحوه تعاملش با دیگران دقت کنید تا بفهمید او جسور است یا خجالتی، درون‌گراست یا برون‌گرا. تلاش کنید فعالیت‌های موردعلاقه کودک را بشناسید. سطح انرژی او، تحملش نسبت به محرومیت‌ها و نحوه پاسخش به تغییرات را شناسایی کنید. دقت در این موارد شما را به‌سمت شناسایی ویژگی‌های شخصیتی فرزندتان سوق خواهد داد.
برای پدر یا مادر دشوار است که بپذیرد فرزندش با آنچه انتظار داشته است تفاوت دارد. اگر فرزندتان ویژگی‌ها و نقایص شما را به ارث برده باشد، همواره و بر سر تمامی مسائل با هم اختلاف‌نظر خواهید داشت. به همین دلیل، بهتر است از تصورات خود دست بردارید و شخصیت فرزندتان را همان‌طور که هست بپذیرید. به‌هرحال، برخی از رفتارهای کودک چالش‌برانگیز خواهد بود، اما این رفتارها را بپذیرید و با عشق و قدردانی روی آنها کار کنید.
گاهی اوقات ممکن است ویژگی‌های شخصیتی اوضاع را به هم بریزند. مثلاً فرزندتان عاشق انعطاف است، اما شما برقراری منظم برنامه‌ها را می‌پسندید. گاهی اوقات، شخصیت شما، کارهایی که انجام می‌دهید یا روش شما برای انجام کارها با روش فرزندتان سازگاری ندارد و این موضوع باعث ایجاد تعارض و کشمکش می‌شود. در این مواقع، بهتر است یک قدم به عقب بروید و امور را از دریچه‌ای تازه نگاه کنید. همین طور که همدلی کردن را به کودک خود می‌آموزید بهتر است نسبت به علایق کودک خود نیز همدلی نشان دهید و به‌دنبال راه‌هایی برای سازش و جلوگیری از هرگونه تنش باشید. برای مثال، اگر فرزندتان در موقعیت‌های جدید به زمان نیاز دارد، موضوع را برای او تکرار کنید و فرصت‌هایی را برای حل مسئله در اختیارش قرار دهید. درنهایت، با هر روشی که می‌توانید به کودک کمک کنید تا برای چیزی که می‌خواهد آماده شود.
ممکن است نیازهای شما با خواسته‌های فرزندتان متفاوت باشد. برای مثال، ممکن است شما و همسرتان بخواهید مدام از خانه بیرون بروید و معاشرت کنید و فرزندتان ماندن در خانه را ترجیح دهد. برای جلوگیری از تنش، در والدگری خود، محدودیت‌ها و قوانین سالمی را لحاظ کنید و کودک را همچون شخصی مجزا ببینید که علایق خاص خودش را دارد.
ممکن است با افرادی برخورد کنید که اعمال و رفتارهای کودک را قضاوت می‌کنند. جلوی این افراد را بگیرید. به بیان دیگر، مدافع و حامی ویژگی‌های شخصیتی منحصربه‌فرد فرزندتان باشید و همواره از تأییدهای مثبت برای مقابله با نظرات منفی استفاده کنید. برای مثال، اگر شخصی بیان می‌کند که فرزندتان زیادی مستقل است، به او بگویید که در کودکتان جسارت و سرزندگی می‌بینید. به‌این‌ترتیب، فرزندتان احساس می‌کند که شما همیشه در کنار او هستید و در همه امور به شما اعتماد می‌کند.
هر ویژگی شخصیتی باعث بروز واکنش‌های متفاوتی در کودک می‌شود. پنج خصوصیتی که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد شاخص‌های خوبی‌اند که از طریق آنها می‌توانید واکنش کودک را پیش‌بینی کنید. این شاخص‌ها در همه کودکان وجود دارند اما نقطه تمایز نوع ابراز آن‌هاست. پس الگوی خاص کودک را به یاد بسپرید و سبک فرزندپروری خود را براین‌اساس انتخاب کنید.
بعضی کودکان عکس‌العمل‌های شدیدی به مسائل نشان می‌دهند و برخی دیگر برعکس عمل می‌کنند. بعضی از کودکان موقعی که هیجان‌زده می‌شوند جیغ می‌کشند، موقعی که شادند فریاد می‌زنند و وقتی که عصبانی می‌شوند، چیزها را پرتاب می‌کنند. برخی دیگر هرگز سروصدایی ایجاد نمی‌کنند و هیجانات خود را در حالات صورت یا تن صدا نشان نمی‌دهند.
کودکان می‌توانند واکنش‌های خود را به طرق مختلفی نشان دهند. راه رفتن، فریاد زدن یا ادا درآوردن فقط چند مورد از روش‌هایی است که آنها هنگام خشم یا ناراحتی استفاده می‌کنند.
درست از زمانی که فرزندتان شروع به راه رفتن می‌کند، شما می‌توانید سطح فعالیت او را حدس بزنید. برخی از کودکان از پا نمی‌ایستند و بی‌وقفه راه می‌روند، درحالی‌که برخی دیگر ترجیح می‌دهند در همان جایی که هستند دنبال اسباب‌بازی بگردند. برخی از کودکان علاقه دارند که از دست‌ها و پاهای خود برای کشف اسباب‌بازی‌ها استفاده کنند، به‌جای اینکه مدام به این‌طرف و آن‌طرف بروند.
بعضی از کودکان انرژی زیادی دارند و تحرک و دویدن را دوست دارند، درحالی‌که بعضی دیگر دوست دارند بنشینند و بازی کنند. درواقع هر کودکی سطح انرژی و فعالیت متفاوتی دارد.
دوران نوپایی کودک زمانی طلایی برای محک زدن سطح تحمل اوست. کودکی که تحمل بالاتری دارد به تلاش در کارها ادامه می‌دهد و کودکی که زود جوش می‌آورد نشانه‌هایی از پریشانی و تحریک را خیلی زود آشکار می‌کند.
برخی از کودکان نگرش مثبتی دارند و تا زمانی که به هدفشان برسند به تلاش ادامه می‌دهند. درحالی‌که برخی دیگر به‌آسانی تسلیم و پریشان می‌شوند.
معمولاً کودکان خیلی سریع با تغییرات سازگار می‌شوند، اما در موقعیت‌های غیرعادی، کودکانی هم هستند که با هرگونه تغییر مخالفت می‌کنند. تغییری کوچک در اتاق می‌تواند این کودکان را آشفته کند.
برای بعضی از کودکان، تغییرات هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند و به‌راحتی آنها را می‌پذیرند. برخی دیگر از کودکان اصلاً دوست ندارند کوچک‌ترین تغییری ایجاد شود.
کودکان، زمانی که افراد جدید و چهره‌های ناآشنا را می‌بینند، عکس‌العمل‌های متفاوتی دارند. برخی از آنها بزرگ‌ترین لبخند را روی صورت می‌کارند و برخی دیگر در اتاقشان پنهان می‌شوند.
بعضی از کودکان ملاقات و تعامل با افراد غریبه را دوست دارند و برخی دیگر دوست ندارند. حال باید دید نحوه برخورد صحیح با هرکدام از این دو گروه چگونه است.
مشاهده رفتارهای کودکان و نحوه عملکرد آنها در زندگی روزمره به شما کمک می‌کند تا منش و ویژگی های شخصیتی کودکان را بشناسید. تربیت کودک اصلاً کار ساده‌ای نیست، اما درک ویژگی های شخصیتی کودکان در این مسیر راهنما و یاری‌گر شما خواهد بود. در مقام والد، در فعالیت‌های کودک درگیر شوید و زمانی را برای رمزگشایی نیازهای او و برآورده کردن آنها اختصاص دهید تا فرزندتان را به فرد مؤثر و مثبتی تبدیل کنید.
روابط مثبت بین والدین و فرزندان برای رشد کودکان مهم است. روابط مثبت با کودکان…
نوع تفکر شما در مورد تربیت فرزندتان، در ایجاد رابطه با آنها تفاوت ایجاد می‌کند.…
دنیای دیجیتال بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما و فرزندان‌مان است. در یک دوره جامع آموزشی تلاش…
سلامت روان، بسیار فراتر از وجود برخی از اختلالات است. وقتی صحبت از سلامت روان…
توسعه تاب آوری یک سفر شخصی است و شما باید از دانشی که نسبت به…
کودکان تاب آور می‌توانند پس از تجربه شکست، بهبود یابند و به زندگی عادی خود…
View Comments
سپاس بسیار مفید بود.