اختلالات گفتاری و زبانی از اختلالات رایج در دوران کودکی است و می‌توان گفت نوعی ناتوانی در یادگیری‌ست که به علت کارکرد متفاوت مغز ایجاد می‌شود. اختلالات گفتاری در کودکان در واقع موقعیتی مانند لکنت زبان یا نوک زبانی صحبت کردن است که توانایی فرد برای تولید صداهای ایجادکننده کلمات تحت تاثیر قرار می‌گیرد. اختلالات زبان شامل مشکلاتی در یادگیری و استفاده از زبان به دلایل نقص در درک مطلب، جمله‌سازی یا سخن گفتن است. اختلالات زبانی در ارتباطات شفاهی، نوشتاری یا زبان علامتی قابل مشاهده است.
علائم اختلالات گفتاری در کودکان
رشد زبان در کودکان با یکدیگر متفاوت است، به عبارت دیگر، همان‌طور که در همه زمینه‌های رشدی تفاوت‌های فردی وجود دارد، رشد کلامی و زبانی نیز از این قاعده مستثنی نیست. اما به طور کلی، می‌توان سیر رشد مهارت‌های گفتاری و زبانی را به این صورت دسته‌بندی کرد:
۸ تا ۱۳ ماهگی
- شروع به استفاده از حرکات بدن مثل اشاره کردن، تکان دادن سر به نشانه نه گفتن و دست تکان دادن به معنی خداحافظی کردن،
- به کار بردن صدا‌هایی که شبیه کلمه به نظر می‌رسند، مثل ادای کلمات نامفهوم و تکرار‌شونده مثل «ماماماما»،
- تقلید صدای بزرگسالان.
۱۲ تا ۱۸ ماهگی
- تقریبا از ۱۰ تا ۲۰ کلمه یا شبه‌کلمه استفاده می‌کنند؛
- نسبت به گذشته، بیشتر از حرکات بدنی مثل سر تکان دادن، تماس چشمی و حرکات دست استفاده می‌کنند؛
- در این سن، زبان ادراکی شروع به رشد می‌کند. مثلا اگر بزرگسالی وسیله‌ای را نام ببرد، کودک منظور او را می‌فهمد و میتواند به آن اشاره کند؛
- به اسامی واکنش نشان می‌دهد؛
- تعدادی از کلمات و عبارات کوتاه را درک می‌کند.
۱۸ تا ۲۴ ماهگی
- دایره لغات کودک به بیش از ۲۰۰ کلمه می‌رسد؛
- میتواند جملات دوکلمه‌ای بسازد؛ مثلا «آب بده»؛
- سؤالات ساده را متوجه می‌شود؛
- میتواند درخواست‌های یک‌مرحله‌ای را اجرا کند، مثلا «عروسکت رو بیار»؛
- شروع به استفاده از جملات منفی می‌کند، مثلا «آبمیوه، نه»؛
- افراد غریبه (افرادی غیر از اعضای خانواده) ۵۰ درصد از حرف‌های کودک دوساله را متوجه می‌شوند.
۲ تا ۳ سالگی
- میتواند جملات سه‌کلمه‌ای به کار ببرد، مثلا «من آبمیوه می‌خوام»؛
- قواعد دستوری را با دقت بیشتری به کار می‌برد، مثلا برای اشاره به شیئی واحد، از کلمه “یک” استفاده می‌کند؛
- استفاده از ضمایر، منفی کردن جملات و حروف ربط را یاد می‌گیرد، مثلا برای ربط دو کلمه، از “و” استفاده می‌کند؛
- بسیاری از مفاهیم را درک می‌کند. مانند داخل/خارج، بزرگ/کوچک، برو/بیا، بالا/پایین و اسامی حیوانات و اسباب‌بازی‌ها؛
- میتواند درخواست‌های دومرحله‌ای را انجام دهد، مثلا «لباست رو بپوش و در رو ببند»؛
- با واژه “چرا” شروع به سؤال پرسیدن می‌کند؛
- میتواند حروفی مثل “ه”، “پ”، “د” و “ک” را تلفظ کند؛
- در سه سالگی، حدود ۷۵ درصد از صحبت‌هایش برای افراد غریبه (افرادی غیر از اعضای خانواده) قابل فهم است.
۳ تا ۵ سالگی
- در سه سالگی، دایره لغات به ۱۰۰۰ کلمه و در پنج سالگی، به ۵۰۰۰ کلمه افزایش می‌یابد؛
- میتواند جملات کامل بسازد؛
- داستان‌هایی را که شنیده است بازگو می‌کند؛
- مهارت‌های گفتگو مثل صبر تا اتمام حرف طرف مقابل در کودک شروع به رشد می‌کند؛
- میتواند با استفاده از کلماتی مثل “برای اینکه”، “چون‌که”، “وقتی‌که”، “اما”، “اگر” و “بنابراین” جملات را به هم ربط دهد؛
- در چهار سالگی، تمام صحبت‌های کودک قابل فهم است؛
- از ضمایری مثل “من”، “او” و “آن‌ها” به‌درستی استفاده می‌کند؛
- در جملات جای فاعل و فعل را به‌درستی رعایت می‌کند، مثلا به‌جای اینکه بگوید “می‌روند آن‌ها”، به‌درستی می‌گوید “آن‌ها می‌روند”؛
- از فرم‌های پیشرفته‌تر جملات منفی استفاده می‌کند؛
- میتواند کلمات را جمع ببند، اما ممکن است در بعضی کلمات خاص متفاوت اشتباه کند.
- بین سه تا پنج سالگی، تلفظ کودک بهتر می‌شود و میتواند از حروف ترکیبی استفاده کند. مثلا:
- در چهارسالگی، میتواند حروف و، ب، ت، ف، گ، ن را تلفظ کند؛
- در پنج سالگی، میتواند حروف ی، ش، چ، س، ج را تلفظ کند؛
- در شش سالگی، میتواند حروف ز و ر را تلفظ کند؛
- تا حدود پنج سالگی، تلفظ اشتباه بعضی حروف یا داشتن مشکلاتی مثل لکنت زبان طبیعی است.
علل اختلالات گفتاری در کودکان
ژنتیک
نقش وراثت در اختلالات زبانی و گفتاری زیاد است و احتمال وجود سابقه اختلال در اعضای خانواده بیشتر از سایر افراد است. اختلالات یادگیری و تاخیر‌های رشد خطر ابتلای کودک به اختلالات گفتاری و زبان را افزایش می‌دهد.
مشکلات شنوایی و سایر حواس
در وهله نخست، باید مشکل شنوایی کودک بررسی شود. مشکلات شنوایی باعث ایجاد اختلال در ارتباط می‌شود. اگر کودک دچار عفونت‌های گوش باشد، ممکن است در معرض خطر ناشنوایی قرار گیرد. مننژیت و زردی شدید در نوزادان و نوزادان نارس (نوزادانی که زودتر از موعد مقرر متولد شده‌اند) ممکن است بر شنوایی تاثیر منفی بگذارد. اگر به هر دلیلی احساس کردید شنوایی کودکتان طبیعی نیست، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. گاهی نقایص زبانی با مشکلات شنوایی، سایر حواس یا مشکل حرکتی گفتاری نیز همراه است.
کم توانی ذهنی
تاخیر در کلام معمولا یکی از ویژگی‌های شاخص کم‌توانی ذهنی است. در این شرایط، بهتر است تشخیص تا زمانی به تعویق بیفتد که کودک توانایی انجام کامل آزمون‌های ارزیابی استاندارد را داشته باشد.
اختلالات عصبی
اختلالات زبانی و گفتاری همراه با برخی بیماری‌های عصبی مثل صرع دیده می‌شود.
سایر موارد
اختلالات زبانی و گفتاری ممکن است نشانه‌ای از اختلال طیف اوتیسم باشد. اختلالات جسمانی مثل فلج مغزی نیز بر توانایی زبانی و کلامی کودک تاثیر می‌گذارد. سایر پیشامدهای جسمانی مثل وقفه‌های تنفسی یا حساسیت‌ها نیز ممکن است بر تاخیرات رشدی و در نتیجه اختلالات زبانی و گفتاری اثر داشته باشند.
درمان اختلالات زبانی و گفتاری
روند رشد زبانی و گفتاری کودک را تحت نظر قرار دهید. اگر احساس کردید کودک تاخیر یا نابهنجاری دارد، حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. پزشک، پس از بررسی تاریخچه خانوادگی و بیماری‌های کودک، او را از نظر جسمانی معاینه می‌کند تا علت اختلال یا تاخیر را متوجه شود. درمان یا مداخله بستگی شدیدی به علت و میزان اختلالات گفتاری در کودکان دارد. ممکن است لازم باشد از کودک تست شنوایی گرفته شود و در صورت لزوم، خدمات گفتاردرمانی دریافت کند.
اگر شما هم اطلاعات یا تجربه‌ای درباره این نوع اختلال دارید، لطفا در بخش نظرات این مقاله یا سایر شبکه‌‌های اجتماعی کودکت با سایر والدین به اشتراک بگذارید.
