ناباروی زمانی معنا پیدا می‌کند که یک زوج علیرغم تلاش برای بچه‌دار شدن و داشتن رابطه جنسی حفاظت‌نشده، نمی‌توانند بچه‌دار شوند. وقتی بعد از ۱۲ ماه رابطه جنسی حفاظت‌نشده، بارداری صورت نگیرد، یکی از طرفین رابطه یا شاید هر دو در باروری مشکل دارند. اما ناباروی در مردان و زنان به چه صورت نمود پیدا می‌کند و علت آن چیست؟ در این مقاله به ابعاد مختلف ناباروری در مردان پرداخته شده است با کودکت همراه شوید.
دلایل رایج ناباروری در مردان چیست؟
مایع منی که مایعی شیری رنگ است و در هنگام رسیدن مرد به اوج لذت جنسی از او ترشح می‌شود حاوی مقدار زیادی اسپرم در ترکیبات خود است. این ماده از غده پروستات ترشح می‌شود و از کیسه منی و سایر غدد جنسی خارج می‌شود. اسپرم هم در بیضه‌ها تولید می‌شود. مایع منی که در هنگام آمیزش جنسی از آلت تناسلی مرد خارج می‌شود به راه یافتن اسپرم به بدن زن کمک می‌کند. اما موارد و مشکلات زیر می‌تواند علت ناباروری در مردان باشد:
- تعداد اندک اسپرم: اگر تعداد اسپرم‌های مترشح از مرد کمتر از ۱۵میلیون عدد باشد، تعداد اسپرم‌های او اندک به شمار می‌رود. بسیاری از ناباروری‌ها هم به خاطر همین کم بودن تعداد اسپرم در مردان است.
- کم‌تحرکی اسپرم: یکی دیگر از ذلایل ناباروری در مردان هم کم‌تحرکی اسپرم‌ها است. یعنی به اندازه کافی حرکت ندارند و نمی‌توانند برای پیوستن به تخمک فعال باشند.
- اسپرم غیرعادی: شکل غیرعادی اسپرم هم دلیلی بر کم‌تحرکی آن و نرسیدن به تخمک برای باروری و لقاح است.
اگر این مشکلات درباره اسپرم‌های مردی وجود داشته باشد، امکان باروری کاهش پیدا می‌کند. این مشکلات خود می‌توانند ناشی از عوامل زیر باشند:
- مشکلاتی نظیر: سرطان، عفونت بیضه یا جراحی می‌تواند موجب مشکلات ناباروری در مردان شود.
- واریکوسل، پیچ‌خوردگی وریدی بالای بیضه‌ها، استفاده زیاد از سونا و وان آب داغ، پوشیدن لباس‌های تنگ و کار کردن مداوم در محیط‌هایی با دمای بالا باعث می‌شود تا مشکلات ناباروری در مردان ایجاد شود.
- اختلالت انزال هم می‌تواند موجبات ناباروری در مردان را فراهم کند. مثلا اگر مجرای انزال مسدود شود، مایع منی به مثانه وارد خواهد شد.
- اختلالات هورمونی هم می‌تواند موجب ناباروری شود. برای نمونه، هیپوگُنادیسم می‌تواند موجب کاهش تستوسترون شود. به طور کلی عدم وجود تعادل در هورمون‌ها می‌تواند باعث ناباروری در مردان شود.
دلایل دیگر ناباروری در مردان چیست؟
- دلایل ژنتیکی هم می‌تواند در ناباروری مردان دخیل باشد. هر مرد باید کروموزم‌های ایکس و ایگرگ داشته باشد. حال اگر مردی دو کروموزم ایکس و یک ایگرگ داشته باشد، عملکرد بیضه‌ها غیرعادی خواهد بود یعنی مانند آنچه در سندروم کلاین‌فلتر رخ می‌دهد. بیضه‌ها به صورت غیرعادی رشد می‌کنند و میزان تستوسترون کاهش می‌یابد. در نتیجه تعداد اسپرم‌ها یا کم می‌شود یا اصلا خبری از اسپرم نخواهد بود.
- اوریون: اوریون بعد از بلوغ هم باعث التهاب بیضه‌ها می‌شود و تولید اسپرم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- هیپوسپادیاز: در این مشکل، مجرای ادراری در نوک آلت تناسلی قرار ندارد و در عوض زیر آن واقع شده است. هیپوسپادیاز را می‌توان در جراحی از بین برد. اما اگر جراحی صورت نگیرد، در بزرگسالی، انتقال اسپرم به دهانه رحم زن مشکل خواهد شد.
- فیبروز سیستیک: این بیماری مزمن باعث ایجاد مخاط چسبناک می‌شود. مخاطی که تولید می‌شود هم روی شُش‌ها اثر می‌گذارند. این مشکل در مردان باعث می‌شود تا رگ وابران دچار مشکل شود و انتقال اسپرم از اپیدیدیم به مجاری انزال و ادرار دچار مشکل شود.
- پرتودرمانی: این روش درمانی هم می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در تولید اسپرم شود. البته ناحیه‌ای از بدن که تحت تابش پرتو قرار داشته هم در میزان اثرگذاری آن در ناباروری موثر است.
- بیماری‌هایی نظیر: دیابت، کم‌خونی، تیروئید و سندروم کوشینگ هم به کاهش توان مرد در باروری می انجامند.
عوامل مختلف و داروهایی که باعث ناباروری در مردان می‌شود
مصرف این داروی صدالتهاب در کاهش تعداد اسپرم‌های مردان نقش دارد. این دارو که بیشتر برای بیماری‌های روده و درد و التهاب مفاصل استفاده می‌شود باعث کاهش تولید اسپرم می‌شود. با قطع مصرف این دارو، شمار اسپرم‌ها به شکل طبیعی درمی‌آید.
این دارو که میان ورزشکاران و افرادی که بدن‌سازی کار می‌کنند بسیار معروف است در درازمدت موجب کاهش تحرک و شمار اسپرم می‌شود.
برخی از انواع داروهای شیمی‌درمانی هم می‌تواند روی باروری در مردان اثر منفی بگذارد.
مواد مخدری مانند: ماری‌جوآنا یا کوکائین هم می‌تواند در کاهش شمار اسپرم‌ها نقش داشته باشد.
علاوه بر داروها عواملی مانند افزایش سن هم در ناباروری در مردان نقش دارد. مردان معمولا از ۴۰ سال به بالا توانایی باروری‌شان کمتر می‌شود.
اضافه وزن هم می‌تواند باعث کاهش توان باروری شود.
مصرف الکل به طور افراطی هم توانایی باروری را کم می‌کند. مصرف متوسط آن هم برای مردانی که از قبل دارای تعداد اسپرم کمی هستند باعث می‌شود که توانایی باروری کاهش پیدا کند.
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی:
موادی مانند آفت‌کش‌ها می‌توانند باعث ناباروری در مردان شوند.
استرس هم می‌تواند باعث کاهش میل جنسی و ناباروری شود.
مصرف استامینوفن در بلندمدت هم باعث ناباروری خواهد شد.
درمان ناباروری در مردان چگونه است؟
درمان ناباروری در مردان تا حد زیادی به علت این مشکل وابسته است:
- اگر علت ناباروری، اختلالات نعوظ یا انزال و… باشد، درمان دارویی و مشاوره می‌تواند به بهبود کمک کند.
- واریکوسل: جراحی پیچ‌خوردگی غیرعادی شبکه وریدی بالای بیضه‌ها می‌تواند به بهبود مشکل و رفع ناباروری کمک کند.
- انسداد مجاری انزال: برای رفع این مشکل هم می‌توان به طور مستقیم، اسپرم را از بیضه خارج کرده و با تزریق به تخمک در آزمایشگاه عمل لقاح را انجام داد.
- انزال رتروگراد: در این مشکل هم به جای اینکه اسپرم از آلت تناسبی خارج شود به سمت مثانه بازگشت پیدا می‌کند. در نتیجه، برای رفع این مشکل هم می‌توان در آزمایشگاه، اسپرم را مستقیما از مثانه دریافت و به تخمک تزریق کرد.
- جراحی انسداد اپیدیدیمال: اپیدیدیم که بخشی از مجرای منوی پشت بیضه است هم گاهی مسدود می‌شود که می‌توان با جراحی مشکل آن را رفع کرد و از ممانعت ساختار آن برای آزاد شدن اسپرم جلوگیری کرد.
آزمایش‌های ناباروری برای مردان چیست؟
معمولا پزشک از مردان درباره سابقه پزشکی، عادات جنسی و داروهایی که تاکنون مصرف کرده‌اند، پرسش می‌کنند و آزمایش‌ها و معایناتی را انجام می‌دهند. معاینه ظاهر بیضه و آلت تناسلی هم بخشی از بررسی‌های لازم برای تشخیص ناباروری در مردان است. پزشک با معاینه این بخش‌های بدن، هرگونه ناهنجاری و تغییر شکل در این اعضا را بررسی می‌کند.
- بررسی منی: برای بررسی تعداد، رنگ، میزان حرکت، کیفیت و عفونت‌های مرتبط با اسپرم، نمونه‌ای از منی فرد دریافت می‌شود. از آنجا که نمونه‌های منی می‌تواند به شکل‌های مختلفی باشد و اسپرم در هر نمونه اطلاعات مختلفی ارائه بدهد، احتمال اینکه چندین نمونه از فرد دریافت شود بسیار زیاد خواهد بود.
- آزمایش خون: آزمایش خون هم برای تشخیص میزان هورمون‌هایی نظیر تستسترون لازم است.
- سونوگرافی: از این آزمایش هم برای بررسی مسائلی مانند انزال رتروگراد و انسداد مجاری انزال استفاده می‌شود.
- عفونت کلامیدیا: عفونت کلامیدیا هم از جمله مشکلاتی است که می‌تواند منجر به ناباروری در مردان شود اما با مصرف آنتی‌بیوتیک بهبود پیدا خواهد کرد.
روش‌های مختلفی برای درمان وجود دارد. با توجه به علت ناباروری در مردان می‌توان اقدامات پزشکی گوناگونی صورت داد.