رشد نوزاد در رحم فرایندی پیچیده است. در دوران بارداری، رشد جنین در رحم به عوامل متعددی بستگی دارد. این عوامل، از دریافت مناسب غذا از مادر گرفته تا ساختار ژن‌های والدین، همگی بر رشد جنین تأثیر می‌گذارند. در این دوره حساس و شکننده، نوزاد مستعد درگیری با نقص یا اختلالاتی است که مانع رشد طبیعی می‌شود و به تولد نوزاد با نقایص مادرزادی مانند مهره شکاف دار می‌انجامد.
| آنچه در این مقاله می‌خوانید: |
بیماری اسپینا بیفیدا یا مهره شکاف‌دار نقص لوله عصبی و مشکلی مادرزادی است که در اثر تکامل نیافتن لوله عصبی جنین ایجاد می‌شود. اسپینا بیفیدا وضعیتی است که در آن نخاع به‌طور کامل توسط استخوان‌های ستون مهره پوشانده نمی‌شود و بدون پوشش می‌ماند.
اسپینا بیفیدا یا همان مهره شکاف‌دار دو نوع اصلی دارد: اسپینا بیفیدا مخفی (Spina Bifida Occulta) و اسپینا بیفیدا کیسه‌ای (Spina Bifida Cystic). وخامت این بیماری می‌تواند از بسیار شدید تا خفیف و همچنین وضعیتی که خیلی قابل‌توجه نیست متفاوت باشد.
علت دقیق اسپینا بیفیدا مشخص نیست. بااین‌حال، به احتمال زیاد به‌دلیل ترکیبی از ژنتیک، عوامل محیطی و عوامل تغذیه‌ای رخ می‌دهد. در ادامه برخی از دلایلی آورده شده که ممکن است باعث ایجاد اسپینا بیفیدا در جنین شود:
درحالی‌که این موارد برخی از دلایل احتمالی وقوع این بیماری‌اند، هیچ دلیل شناخته‌شده‌ای وجود ندارد که مستقیماً به اسپینا بیفیدا در کودکان نسبت داده شود.
علائم مهره شکاف دار به شدت نقص بستگی دارد. کودکانی که با نقص خفیف متولد می‌شوند هیچ مشکلی با آن ندارند و هیچ علائمی از این نقص را نشان نمی‌دهند.
کودکانی که با شدیدترین نوع نقص متولد می‌شوند ممکن است از مشکلات ستون فقرات و مغز رنج ببرند که باعث ایجاد مشکلات جدی می‌شوند. علائم اسپینا بیفیدا در نوزدان عبارت‌اند از:
میلومننگوسل (Myelomeningocele) شدیدترین شکل اسپینا بیفیدا است. علائم آن عبارت‌اند از:
دو نوع اسپینا بیفیدا وجود دارد: اسپینا بیفیدا مخفی و اسپینا بیفیدا کیسه‌ای.
Occulta کلمه‌ای لاتین و به معنای «مخفی یا پنهان» است. در این حالت، ناحیه آسیب‌دیده ممکن است با لایه‌ای پوست، دستهای مو یا موارد دیگر پوشانده شود. اسپینا بیفیدا مخفی عوارض عمده‌ای ندارد، به حدی که ممکن است اکثر والدین متوجه نشوند که فرزندشان به این بیماری مبتلاست.
نوع اسپینا بیفیدا کیسه‌ای با وجود کیسه یا کیستی مشخص می‌شود که مانند نوعی برجستگی در پشت نوزاد وجود دارد و با لایه نازکی از پوست پوشانده شده است. خود اسپینا بیفیدا کیسه‌ای هم دو نوع دارد:
کیسه‌ای پر از مایع به‌عنوان مننژ (پرده‌های مغز) در پشت نوزاد و روی نخاع برآمده می‌شود. گاهی اوقات کیسه هنگام زایمان می‌ترکد و ستون فقرات و عصب را نمایان می‌کند.
مننگوسل یکی از نادرترین اشکال اسپینا بیفیدا است و نسبت به میلومننگوسل کمتر جدی است. نوزادانی که با این بیماری متولد می‌شوند کیسه‌ای پر از مایع در سر، گردن یا پشت خود دارند. این کیسه می‌تواند به اندازه یک گریپ‌فروت بزرگ یا به اندازه یک انگور کوچک باشد. نوزادان مبتلا به این بیماری ممکن است مشکل کنترل حرکات روده داشته باشند یا فلج باشند.
برای تشخیص این بیماری، مادر می‌تواند در دوران بارداری آزمایش اسپینا بیفیدا بدهد. اکثر موارد اسپینا بیفیدا را می‌توان با سونوگرافی به عنوان آزمایش های غربالگری معمولی در دوران بارداری تشخیص داد.
آزمایش (Maternal serum alpha-fetoprotein (MSAFP)) آزمایشی است که می‌تواند وضعیت اسپینا بیفیدا را در جنین نشان دهد. این آزمایش خون برای ارزیابی سطح آلفا فتوپروتئین (AFP) است. پروتئینی که جنین در جریان خون مادر تولید می‌کند.
اگر AFP در خون مادر یافت شود، نشان می‌دهد که جنین دارای سطح بالا و غیرطبیعی این پروتئین و احتمالاً نقص لوله عصبی است که می‌تواند اسپینا بیفیدا یا آنانسفالی (anencephaly) باشد، یکی از بیماری‌هایی که منجر به جمجمه ناقص و مغز رشد‌نکرده می‌شود.
وجود AFP بالا به‌خودی‌خود نشانه اسپینا بیفیدا نیست. پزشک آزمایش‌های خون بیشتر و سونوگرافی را پیشنهاد می‌کند تا دلایل بالا بودن سطح AFP و نشانه‌های اسپینا بیفیدا بررسی شود. آزمایش آمینو سنتز نیز می‌تواند به تشخیص اسپینا بیفیدا در نوزاد کمک کند.
بیماری اسپینا بیفیدا بر نخاع و سیستم عصبی اثر می‌گذارد و می‌تواند عوارض زیر را در نوزاد ایجاد کند:
برخی از عوارض اسپینا بیفیدا ممکن است تا پایان عمر طول بکشند و به مراقبت و نظارت مناسب نیاز داشته باشند.
درمان این بیماری به شدت آن بستگی دارد.
اسپینا بیفیدا از بیماری‌هایی است که برای انجام جراحی‌های پیچیده و نظارت بر سلامت نوزاد پس از جراحی نیاز به پشتیبانی متخصصان دارد. بنابراین داشتن تیم پزشکی، برای مراقبت از کودک تا برطرف شدن مشکل و انجام اقدامات محافظتی، ضروری است.
برای مقابله با اثرات اسپینا بیفیدا، ممکن است کودک به مراقبت مداوم جراح مغز و اعصاب نیاز داشته باشد، خصوصاً اگر کودک مبتلا به میلومننگوسل یا هیدروسفالی باشد.
حمایت از کودکانی که از این بیماری رنج می‌برند بسیار مهم است. کودکانی که فلج‌اند ممکن است به ویلچر، بریس پا یا واکر نیاز داشته باشند. همچنین ممکن است کودکان در مدرسه با مشکلات یادگیری مواجه شوند و نیاز به توجه ویژه داشته باشند.
هدف قدرتمندسازی کودکان و سوق دادن آن‌ها به‌سوی زندگی عادی و بدون ترس از ناتوانی است. این امر با مراقبت دائمی والدین و پزشکان متخصص انجام می‌شود.
اگر زنان قبل از بارداری 400 میکروگرم فولیک اسید مصرف کنند و مصرف آن را در طول 3 ماهه اول بارداری هم ادامه دهند، می‌توان از اسپینا بیفیدا جلوگیری کرد. منابع فولیک اسید شامل آب پرتقال، تخم‌مرغ‌ها و سبزیجات با برگ سبز تیره می‌شوند.
انجام آزمایش‌هایی برای تشخیص نقایص لوله عصبی در دوران بارداری نیز می‌تواند به تشخیص این بیماری در اولین فرصت ممکن کمک کند و باعث شود که اقدامات پیشگیرانه لازم انجام شود.
درحالی‌که این بیماری با جراحی قابل‌کنترل است، نوزادانی که با مننگوسل یا میلومننگوسل متولد می‌شوند برای کمک به درمان هرگونه بیماری زمینه‌ای ناشی از اسپینا بیفیدا به مراقبت طولانی‌مدت نیاز دارند. تشخیص به‌موقع این بیماری به پزشکان کمک می‌کند تا اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام دهند و آسیب وارده به کودک را به حداقل برسانند.
روابط مثبت بین والدین و فرزندان برای رشد کودکان مهم است. روابط مثبت با کودکان…
نوع تفکر شما در مورد تربیت فرزندتان، در ایجاد رابطه با آن‌ها تفاوت ایجاد می‌کند.…
دنیای دیجیتال بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما و فرزندان‌مان است. در یک دوره جامع آموزشی تلاش…
سلامت روان، بسیار فراتر از وجود برخی از اختلالات است. وقتی صحبت از سلامت روان…
توسعه تاب آوری یک سفر شخصی است و شما باید از دانشی که نسبت به…
کودکان تاب آور می‌توانند پس از تجربه شکست، بهبود یابند و به زندگی عادی خود…