صحبت درباره مرگ با کودکان اصلا آسان نیست. درک مرگ برای کودکان مانند بزرگسالان بسیار سخت و پیچیده است و عبور از آن کار ساده‌ای نیست. اگرچه مرگ بخش اجتناب‌ناپذیری در زندگی انسان است، اما صحبت درباره مرگ با کودکان برای بیشتر افراد اصلا خوشایند نیست، زیرا موضوع دردناکی است. همانطور که می‌دانید، مرگ به روش‌های مختلفی اتفاق می‌افتد. مرگ عزیز ممکن است تصادفی، ناگهانی یا مورد انتظار باشد یا حتی فرد مدت طولانی در بستر بیماری باشد و سپس فوت کند. در هر صورت، مرگ موضوعی نیست که بتوان آن را از کودک پنهان کرد. اگر والدین در این باره با کودک صحبت نکنند، مرگ تبدیل به موضوعی ترسناک، مبهم و غیر قابل درک برای کودک می‌شود. بعضی والدین، برای اینکه کودک متوجه مرگ فرد ازدست‌رفته نشود، او را به خانه دوستان و آشنایان می‌فرستند، غافل از اینکه کودک متوجه غیرعادی بودن شرایط می‌شود و بیشتر از هر زمان دیگری به احساس امنیت، نزدیکی و آرامش نیاز دارد و دور کردن او از خانه تنها باعث افزایش اضطراب و نگرانی در او می‌شود.
بهترین راه برای اینکه کودک با موضوع مرگ و فقدان کنار بیاید توضیح دادن و ارائه اطلاعات صحیح متناسب با سن اوست. مثلا بهتر است برای توضیح مرگ به کودکان زیر پنج سال اینگونه بگویید: «بدن مامان‌بزرگ از کار افتاده، برای همین دیگه نفس نمی‌کشه، نمی‌تونه غذا بخوره یا فکر کنه». در ادامه، با نکاتی آشنا می‌شوید که صحبت درباره مرگ با کودکان را برایتان آسان می‌کند.
باید‌ها و نباید‌های صحبت درباره مرگ با کودکان
برای توضیح مرگ به کودکان چه کارهایی باید انجام دهید؟
-
- حقیقت را درباره آنچه اتفاق افتاده بگویید. بیان حقیقت دلیل قانع‌کننده‌ای برای اشک‌ها و ناراحتی‌های شما در اختیار کودکان قرار میدهد. بروز احساسات و شفاف بودن درباره این موضوع می‌تواند به کودک یاد دهد که چگونه باید سوگواری کرد. هنگام صحبت درباره مرگ با کودک، خودتان را برای طیف وسیعی از واکنش‌های هیجانی نسبت به این موضوع آماده کنید. احتمالا ناراحت و عصبانی می‌شود و کنترل احساساتش را از دست میدهد. واکنش‌های هیجانی او را بپذیرید. بعد از اینکه کودک ترومای اولیه را سپری کرد، زمان کافی برای به کار بستن روش‌های دیگر در این زمینه دارید.
- حتما از کلمات «مرده» و «فوت‌شده» استفاده کنید. بسیاری از افراد از به کار بردن این کلمات خودداری می‌کنند و ترجیح می‌دهند از کلماتی مانند «گمشده»، «خوابیده» یا «بهمسافرترفته» استفاده کنند. اما طبق پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه، استفاده از کلمات واقع‌گرایانه برای توصیف مرگ اطرافیان به فرآیند سوگ کمک می‌کند.
- اطلاعات را ساده و کوتاه در اختیار کودک قرار دهید. با توجه به سن کودک، بررسی کنید که در محدوده زمانی مشخصی چه حجمی از اطلاعات را می‌تواند درک کند. براساس سؤالاتی که فرزندتان می‌کند، می‌توانید در این باره تصمیم بگیرید.
- به کودک اطمینان دهید که اصلا در مرگ عزیزتان مقصر نیست. اگر اطلاعات صحیح به کودکان دبستانی و کوچک‌تر ارائه ندهید، معمولا خود را در مرگ فرد مقصر می‌دانند.
- صبور باشید و راحت بگویید «نمی‌دانم». دانستن پاسخ تمام سؤالات کودک در چنین مواقعی هرگز آسان نیست. مهم است که گاهی در جواب سؤال کودک که «پدربزرگ چطور مرد؟» بگویید نمی‌دانید واقعا چه اتفاقی باعث مرگ او شده است.
- گریه کردن، به‌خصوص همراه کودک، بسیار مؤثر است. در این مواقع، گریه کردن باعث سلامتی و التیام خاطر فرد می‌شود.
- اجازه دهید اگر کودک تمایل دارد در مراسم سوگواری شرکت کند. اجازه دهید لباس‌ها، عکس‌ها و آهنگ‌های خاطره‌انگیز فرد مورد علاقه شما را جمع‌آوری کند. این موضوع به کنترل احساس فقدان ناشی از مرگ کمک می‌کند.
- با هم داستان‌هایی درباره مرگ بخوانید، این کار باعث می‌شود اطلاعات و آگاهی کودک افزایش پیدا کند، همچنین فرصتی برای گفتگو درباره مرگ ایجاد می‌شود.
- اجازه دهید کودک به شیوه خود سوگواری کند. این کاملا طبیعی است که کودک احساس تنهایی داشته باشد و خود را از بقیه جدا کند. همچنین کاملا طبیعی است که کودک از فقدان متاثر نشده باشد. هیچ راه مشخص و تعیین‌شده‌ای برای سوگواری وجود ندارد.
- کودک را، برای آنچه در خانه یا مراسم تشییع خواهد دید، آماده کنید. به کودکان بگویید چه خواهند دید، چه کسانی در مراسم تشییع حضور خواهند داشت و اطرافیان چه احساسی دارند و ممکن است چه رفتاری از خود نشان دهند.
- فرزندتان را برای سپری کردن آینده بدون فرد مورد علاقه‌تان آماده کنید. درباره جشن تولد، سالگرد ازدواج، جشن‌ها، مهمانی‌‌ها و تعطیلات بدون حضور فرد متوفی صحبت کنید. از فرزندتان بخواهید به شما برای برنامه‌ریزی چگونگی سپری کردن رویداد‌های مهم بدون حضور فرد متوفی کمک کند.
- خودتان را برای صحبت درباره احساسات و افکار آماده کنید. ممکن است پیامد‌های ناشی از مرگ عزیزان برای روز‌ها، هفته‌ها و ماه‌ها ادامه داشته باشد.
هنگام اولین مواجهه کودک با مرگ، چه کارهایی نباید انجام دهید؟
-
- غم و اندوهتان را از کودک پنهان نکنید. دیدن سوگواری شما باعث می‌شود او متوجه شود داشتن احساس غم و اندوه در این مواقع کاملا طبیعی است.
- از به اشتراک گذاشتن خاطرات عزیزتان با کودکان نترسید. گاهی والدین فکر می‌کنند اگر خاطراتشان را درباره شخص متوفی با کودکان در میان بگذارند، باعث ناراحتی آن‌ها می‌شوند. براساس نتایج پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه، به اشتراک گذاشتن خاطرات فرد متوفی با دیگران باعث التیام درد و تسکین غم فقدان می‌شود.
- چون اندوهگین و ناراحتید یا نمی‌دانید چه باید بگویید، ارتباطتان را با کودک قطع نکنید. گاهی یک نگاه یا تعامل ساده یا در آغوش گرفتن می‌تواند مفید باشد.
- موضوع بحث را با آمدن کودک تغییر ندهید. در عوض، سعی کنید برای صحبت درباره مرگ با کودکان، کلمات و سطح اطلاعات را به حد درک و فهم آن‌ها نزدیک کنید.
- روال زندگی روزانه را همچنان حفظ کنید. برای حفظ روال زندگی روزمره، کار و سایر فعالیت‌‌ها نهایت تلاش خود را بکنید. همچنین، اطمینان حاصل کنید که فرزندتان همچنان به فعالیت‌های تحصیلی و اجتماعی مانند سابق ادامه میدهد.
- فکر نکنید با مرگ عزیزتان باید خنده و شادی را فراموش کنید. یادآوری لحظات شاد و خاطره‌های خوش عزیز ازدست‌رفته‌تان نشان میدهد که چه اندازه حضور او برای شما اهمیت داشته است.
- محدوده زمانی مشخصی را برای سوگواری قرار ندهید. هر کس به شیوه خود سوگواری می‌کند. زمان باید بگذرد تا کودک بتواند با وضعیت جدید سازگار شود. اگر نیاز به کمک حرفه‌ای در این زمینه داشتید، می‌توانید به متخصص یا مشاور مراجعه کنید.
کنار آمدن با مرگ عزیزان و صحبت درباره مرگ با کودکان کار بسیار سختی است که نیاز به شکیبایی والدین و اطرافیان دارد. هر قدر به خودتان برای کاهش غم و اضطراب ناشی از دست دادن عزیز ازدست‌رفته کمک کنید، کودکان هم سریع‌تر با این واقعه خودشان را سازگار می‌کنند. اگر تجربه یا توصیه‌ای در این زمینه دارید، لطفا در بخش نظرات همین مقاله یا شبکه‌های اجتماعی کودکت با سایر مخاطبان در میان بگذارید.