بدون شک یکی از مهمترین دغدغه‌های والدین رابطه موثر با فرزند نوجوان است. وظیفه شما، به عنوان والدین، برآورده کردن نیازهای عاطفی فرزندانتان در هر مرحله از رشد آن‌هاست تا بتوانند به مرحله بعدی رشد کامل وارد شوند. در سال‌های نوجوانی، هر کاری به عنوان پدر و مادر انجام داده‌اید، درست یا غلط، به طور شدید و عمیقی ظاهر می‌شود. اگر نیازهای وابستگی فرزندتان را پذیرفته و استقلال فردی و مراحل رشد شخصی آن‌ها را تایید کرده باشید، ارتباط عمیق و صمیمانه شما، به عنوان والدین، حفظ می‌شود.
کودکان، طی سال‌های نوجوانی، به‌مرور به طور فزاینده‌ای مستقل می‌شوند. در عین حال، در سنین نوجوانی، بسیار مهم است که والدین همچنان قطب‌نمای عاطفی و اخلاقی نوجوان خود باشند. نوجوانان روابط صمیمی و نزدیک را در خارج از حریم خانواده آغاز میکنند، اما برای موفقیت در این کار، هنوز هم به روابط صمیمی استوار در خانواده متکی هستند. به عنوان والدین، باید شرایطی را فراهم کنید که نوجوانان از لحاظ عاطفی به شما اعتماد کنند، تا وقتی از نظر عاطفی آمادگی استقلال را داشته باشند. در این مقاله از کودکت، به این موضوع پرداخته می‌شود که چگونه می‌توانید رابطه موثر با فرزند نوجوان خود برقرار کنید.
در بسیاری جوامع، اغلب این فرضیه اجتماعی مطرح می‌شود که نوجوانان و جوانانی که ارتباطی نزدیک با والدین خود دارند، در زندگی فردی، کمتر مستقل هستند. با توجه به تحقیقات اخیر، چنین فرضیه‌ای درست نیست. در حقیقت، نوجوانان و جوانانی که احساس میکنند می‌توانند صادقانه مسائل خود را با والدینشان به اشتراک بگذارند معتقدند در تصمیم‌گیری‌های مستقل احساس آزادی میکنند و نیازی به شورش علیه انتظارات والدین خود ندارند.
نشانه رشد عاطفی سالم برای یک نوجوان دوری و جدایی از والدین یا استقلال از آن‌ها نیست، این نشانه‌ای از رابطه‌ای آسیب‌دیده است. تلاش والدین برای ترمیم رابطه با نوجوانان آسیب‌دیده مانند هل دادن تخته سنگی به سمت بالاست. هیچ‌وقت برای نزدیک شدن و ترمیم رابطه با فرزندتان دیر نیست. اما ساختن پیوند محکمی که بنیاد و پایه آن وجود ندارد بسیار دشوار است.
۱. نیاز شدید نوجوان شما به استقلال به معنای این نیست که او نمی‌تواند با شما در ارتباط باشد.
به نوجوانتان اجازه دهید قضاوت خودش را داشته باشد و مستقل باشد، نه آن کسی که شما دوست دارید. به این ترتیب، نوجوان بدون قطع کردن ارتباط با والدین به استقلال مناسب با سن خودش می‌رسد.
۲. گوش کنید، همدردی کنید، نصیحت را به حداقل برسانید.
مهم نیست نصیحت‌های شما چقدر مفید است، هر بار که آن را مطرح می‌کنید، به نوجوان خود این پیام را می دهید که خودش نمی‌تواند مشکلاتش را برطرف کند. راهنما باشید، نه پزشک معالج، در این صورت، نوجوانتان بیشتر به حرف شما گوش خواهد داد.
۳. وقتی نوجوان می‌خواهد صحبت کند، در دسترس باشید.
ممکن است نوجوانتان در ساعت‌های نامتعارفی تمایل به گفتگو داشته باشد، ۱ صبح یا هنگام صرف میان‌وعده. برای بیشتر نوجوانان، چنین نیست که مسائل خود را در جلسه‌ای برنامه‌ریزی‌شده با شما مطرح کنند.
نوجوانان وقتی صحبت میکنند که سؤالی داشته باشند یا اتفاقی برایشان پیش آمده باشد، به‌خصوص اگر بتوانید ثابت کنید که یک شنونده خوب هستید. اما برقراری رابطه موثر با فرزند نوجوان خیلی به شما وابسته نیست. (اگر برای صحبت کردن به آن‌ها اصرار کنید، احساس میکنند باید با حفظ اسرار از شما، از استقلال خود دفاع کنند.) راه‌هایی برای برقراری ارتباط نزدیک پیدا کنید که هر دو به آن تمایل دارید و از آن لذت می‌برید.
کاملا واضح به نظر می‌رسد با گفتن اینکه در دسترس هستید می‌توانید مخاطب را به برقراری ارتباط دعوت کنید. جملاتی مانند «من در حال مطالعه هستم، اگر خواستی باهام صحبت کنی» یا «من باید برم خرید، اگه کاری باهام داشتی، حتما بهم زنگ بزن» به نوجوان این پیام را می‌دهد که می‌تواند روی شما حساب کند.
اما در واقع، مهمترین بخش در دسترس بودن حالت روحی شماست. فرزند شما در دسترس بودن روحی شما را احساس خواهد کرد. والدینی که ارتباط نزدیکی با نوجوانان خود دارند اغلب می‌گویند هرچه فرزندشان بزرگ‌تر می‌شود، آن‌ها یاد می‌گیرند وقتی فرزندشان تمایل به صحبت نشان می‌دهد، همه چیز را کنار بگذارند. البته این کار گاهی دشوار است، به‌خصوص وقتی مشغول کار یا مسئولیت‌های دیگری باشید. اما وقتی نوجوانان احساس کنند حمایت و توجه مورد نیاز را دریافت نمی‌کنند و به حد کافی دیده نمی‌شوند، به لحاظ عاطفی از والدین دور می‌شوند. این موضوع به همان اندازه که به نوجوانان ضرر می‌رساند، به ضرر والدین هم هست.
۴. سعی نکنید نوجوان خود را اصلاح کنید.
نوجوان شما در حال یادگیری قوانین و تجربه کردن هویت جدید است. اگر فکر می‌کنید نوجوان شما باید بیشتر به نظافت موها یا صورتش اهمیت دهد، مطمئن باشید هر گونه پیشنهاد یا نصیحت از طرف شما فقط یک بار مورد توجه قرار می‌گیرد. دفعات بعدی نوجوان آن‌ها را نمی‌پذیرد.
۵. با دوستان فرزند نوجوان خود ارتباط برقرار کنید.
می‌خواهید نوجوان شما بیشتر در خانه با دوستانش وقت بگذراند؟ می‌توانید یک میان‌وعده خوشمزه در دسترس نگه دارید و وقتی دوستانش به طور غیرمنتظره دور هم جمع می‌شوند، با لبخندی از آن‌ها پذیرایی کنید.
۶. حسن نیت را در ارتباط با نوجوان خود پیگیری کنید و در صورت لزوم، با تعامل گرم آن را محکم‌تر کنید.
پژوهشگران راهی پیدا کرده‌اند که پیش‌بینی می‌کند ازدواج کدام زوج‌ها به طلاق می‌انجامد. افرادی که به ازای هر پنج تعامل منفی یک تعامل مثبت نداشته باشند. به نظر می‌رسد نسبت پنج به یک در هر ارتباطی، از جمله ارتباط والدین و نوجوانان، صادق است.
همه شما گاهی با فرزندان خود تعامل کمتری دارید. به یاد داشته باشید، هر کدام از تعاملاتی که به باعث احساس منفی شود برای حفظ ارتباط به پنج تعامل مثبت نیاز دارد. تعامل مثبت می‌تواند لبخند یا حتی صرف غذایی دوستانه کنار یکدیگر باشد.
از هدیه غافل نشوید. هدایای بدون دلیل خوب است، اما همه نوجوانان تفاوت ارتباط عاطفی و چیزهای دیگر را می‌فهمند و متوجه می‌شوند والدین برای خرید حسن نیت خود از پول استفاده میکنند. آن‌ها هدایا را رد نمی‌کنند، اما این ضرر خالصی برای رابطه عاطفی شما محسوب می‌شود.
۷. از مسائل برداشت شخصی نداشته باشید.
نوجوان شما در اتاقش را محکم می‌بندد، فریاد می‌زند و می‌گوید: «من از تو متنفرم، تو هیچ‌وقت منو نمی‌فهمی.» مهمترین چیزی که باید به خاطر داشته باشید این است که به خودتان نگیرید و این جمله را شخصی برداشت نکنید.
به یاد داشته باشید، این موقعیت مربوط به رفتار شما نیست، بلکه به علت حالت روحی ویژه دوران نوجوانی است. نوجوان با احساسات پیچیده، کنترل نداشتن روی رفتار، ناتوانی در درک و بیان احساسات دست به گربیان است. اگر این رفتار را به خودتان بگیرید، ممکن است باعث آسیب به شما شود، به این معنی که ممکن است کاری انجام دهید که همه وقت آسیب دیدن انجام می‌دهند: تلافی، حمله یا هر دو. این رفتار فقط وضعیت را برای کسی که دوستش دارید سخت‌تر می‌کند.
به خاطر داشته باشید، مسئله را شخصی نکنید یعنی:
البته شما همچنان باید حد و مرزهایی برای نوجوان خود تعیین کنید و بر قوانین پایبند بمانید، اما باید به آرامش‌بخش‌ترین حالت ممکن این کار را انجام دهید. فرزند شما از این رفتار شما سپاسگزار خواهد بود، حتی اگر در آن لحظه، آن را بیان نکند. توصیه نمی‌شود به فرزند خود اجازه دهید با بی‌احترامی با شما رفتار کند. بلکه پیشنهاد می‌شود، برای تعیین حد و حدود، از روی عشق و علاقه رفتار کنید نه از روی عصبانیت. قبل از اینکه از او تقاضای رفتار محترمانه داشته باشید، ناراحتی او را تصدیق کنید.
وقتی فرزندتان کوچک بود، شما یاد گرفتید قبل از اینکه او را اصلاح کنید، با او ارتباط برقرار کنید. این روش هنوز هم کارگشا خواهد بود. پس سعی کنید با این جمله شروع کنید: «ای وای، باید خیلی ناراحت باشی که اینجوری با من صحبت می‌کنی. مشکل چیه؟» اشتباه نکنید، شما به او مجوز بی‌ادبی نمی‌دهید. شما فقط به او تذکر می‌دهید که رفتار یا گفتارش آسیب‌زننده بوده است. اما همچنین، باید به او بفهمانید ناراحتی‌اش را درک می‌کنید و مایل‌اید هر مشکلی که دارد به او کمک کنید.
این نوع رفتار تعریف همراهی مؤثر (effective attunement) است. فرزند شما احساس شنیده شدن و ارزشمند بودن می‌کند. وقتی وضعیت روحی بهتری پیدا کرد، اگر الگوی خوبی در عذرخواهی برایش بوده باشید، راهی برای عذرخواهی و ترمیم روابط با شما پیدا خواهد کرد.
اگر در آن لحظه، برای ارتباط با فرزند خود بیش از حد عصبانی باشید، تا وقتی آرام نشده‌اید و احساس عشق و همدلی با فرزند خود ندارید، برای تعیین قوانین و برقراری ارتباط دوباره، صبر کنید.
۸. با فرزند خود به طور روزانه وقت بگذرانید و روابط خانوادگی خود را به این روش بیمه کنید.
حتی شده ۵ دقیقه قبل از رفتن به رختخواب یا شستن ظرف‌ها به کمک هم بعد از صرف غذا. مطمئن شوید هر روز با نوجوان خود وقت می‌گذرانید. اگر نوجوان شما برای وقت گذراندن با شما مقاومت می‌کند، می‌توانید با تغییر روتین روزانه و انجام کارهایی که او علاقه دارد مانند رفتن به پیاده‌روی، بازی پینگ‌پونگ و درست کردن صبحانه او را به این کار تشویق کنید.
انتظار نداشته باشید پسر یا دختر نوجوان شما، هر وقت شما انتظار دارید احساس نزدیکی کند، به دعوت شما روی خوش نشان دهد. اما اگر به طور منظم این فرصت کنار هم بودن را برای آن‌ها ایجاد کنید، بالاخره این نزدیکی و روابط صمیمی اتفاق خواهد افتاد.
۹. اگر پاسخ مورد انتظار خود را در قبال کارهایتان از فرزندتان دریافت نکردید، بهتر است کمی عقب بروید و نحوه کارتان را بازبینی کنید.
انتظار دریافت پاسخ سریع و مثبت از فرزندتان دارید؟ نوجوانان هم مشغولیت ذهنی زیادی دارند، از امتحان تاریخ تا نتیجه مسابقات فوتبال یا جدیدترین بازی رایانه‌ای. ناگفته نماند، در زمان نوجوانی و بلوغ، هورمون‌های زیادی ترشح می‌شود که باعث می‌شود او از جلوی هر آینه‌ای که می‌گذرد خودش را ارزیابی کند. در این زمان، والدین درجه اهمیت بالایی برای نوجوانان ندارند.
بنابراین، یک راه دوستانه و بی‌ضرر پیدا کنید تا در معرض توجه فرزندان قرار بگیرید. شما حق دارید با فرزند خود رابطه داشته باشید، پس از اینکه از او تقاضا کنید ناراحت نشوید. اگر بتوانید به فرزندتان یادآوری کنید که شما برای برقراری ارتباط با او مشتاق و پذیرا هستید، گام خوبی برداشته‌اید.
۱۰. همانطور که به صورت جسمی از فرزندان خود مراقبت می‌کنید، از نظر عاطفی هم باید مراقب آن‌ها باشید.
زندگی با مشغله‌ها و جدایی‌های مداومی که در خودش دارد می‌تواند به کیفیت رابطه‌ها آسیب بزند. وقتی نوجوانان از شما فاصله می‌گیرند، به سمت چیزهای دیگری مانند همسالانشان، تیمشان یا کامپیوترشان کشیده می‌شوند. همه والدین باید، برای ترمیم این جدایی‌ها و مشغله‌هایی که روزانه به وجود می‌آید، تلاش کنند. تا وقتی ارتباط مثبت با فرزند برقرار نشده باشد، فرزندپروری مؤثر تقریبا غیرممکن است. بنابراین، قبل از بروز هر مشکلی، به عنوان یک مراقبت پیشگیرانه، به این موضوع فکر کنید.
اگر انتظار شما این باشد که ارتباط مجدد، پس از گذشت زمان، بخش مهمی از زندگی است، نوجوانان هم در این انتظار سهیم خواهند بود. توجه فرزندتان را از طریق یک راه بی‌ضرر مانند یک لمس آرام تقاضا کنید و شخصا هیچ‌گونه بی‌علاقگی به خود راه ندهید. آن‌ها پس از اینکه به این روال ارتباط مجدد پس از جدایی عادت کردند، آن را قبول خواهند کرد.
۱۱. جدایی‌ها و ارتباط مجدد را تصدیق کنید.
وقتی شما و نوجوانتان از هم جدا می‌شوید، با او خداحافظی کنید. وقتی برمی‌گردید، سلام کنید. وقتی صبح فرزند خود را می‌بینید، با آغوش باز با او احوالپرسی کنید. ممکن است از نظر شما این کار خیلی معمولی باشد، اما تعداد زیادی از خانواده‌ها این کار را انجام نمی‌دهند.
براساس تحقیقات انجام‌شده، مردانی که صبح‌ها از همسر خود خداحافظی میکنند عمر طولانی‌تری دارند، درآمد بیشتری کسب میکنند و خوشحال‌ترند. در حالی که هنوز اطلاعاتی درباره چگونگی این امر در رابطه والدین و فرزندان در دست نیست، اما امتحان این کار ضرری ندارد. همانطور که از همسرتان خداحافظی می‌کنید، با فرزند خود خداحافظی کنید. (البته ممکن است در صورت حضور دوستانشان استثناء قائل شوید، اما اغلب می‌توانید دوستان آن‌ها را هم در آغوش بگیرید!)
۱۲. به محض اینکه از نظر جسمی به فرزند خود نزدیک شدید، توجه خود را نسبت به او متمرکز کنید.
در غیر این صورت، برای همه شما کاملا عادی است که درباره جلسه‌ای فکر کنید که اخیرا در آن شرکت کرده‌اید یا به آنچه باید در فروشگاه مواد غذایی انتخاب کنید بیندیشید. نوجوانان غالبا وقتی اول سوار اتومبیل می‌شوند، آماده صحبت کردن هستند، اما دقایقی که پشت رایانه خود می‌نشینند، ارتباط با والدین آخرین کاری است که به آن فکر میکنند.
۱۳. تا وقتی دوباره ارتباط برقرار نشد، موانع نزدیک شدن را به حداقل برسانید.
واضح است وقتی نوجوانتان در خودرو می‌نشیند، اگر رادیو یا ضبط را خاموش و تلفن همراهتان را بی‌صدا کنید، می‌توانید به احتمال زیاد با او ارتباط برقرار کنید و درباره اتفاقاتی که در مدرسه یا تمرین گروهی‌اش افتاده است با هم صحبت کنید. وقتی نوجوان شما از مسافرت یا اردو به خانه برمی‌گردد، سعی کنید حتی‌الامکان در آن روز مهمان نداشته باشید. از او بخواهید قبل از اینکه از طریق تلفن یا رایانه سراغ دوستانش برود، مدتی را پیش خانواده بگذراند.
وقتی یکی از شما به خانه می‌آید، در طول احوالپرسی، به تلفن جواب ندهید، حتی اگر یک جدایی روتین باشد. هر چقدر هم که جواب دادن به تلفن یا چک کردن پیام‌ها برای شما اهمیت داشته باشد، احوالپرسی با یکدیگر و برقراری ارتباط مجدد اهمیت بیشتری دارد. سعی کنید در این موضوع الگوی خوبی برای فرزندتان باشید و نشان ندهید که یک پیام در گوشی همراه از فردی که در حضور او ایستاده‌اید اهمیت بیشتری دارد.
۱۴. خودتان را با حال و هوای نوجوانتان هماهنگ کنید.
بعد از مدتی جدایی، بعید است حال و هوایتان با یکدیگر هماهنگ شود. برای برقراری مجدد رابطه موثر با فرزند نوجوان احتمالا باید خودتان را با حال و هوای نوجوانتان وفق دهید. اگر وقتی او افسرده و ناراحت است، با شور و حرارت برخورد کنید، احتمالا با سکوت سنگینی مواجه خواهید شد.
۱۵. از ابراز وابستگی نوجوانتان استقبال کنید.
فرزند شما به طور مداوم سعی می‌کند وابستگی خودش را کم کند تا بتواند در محیطی کاملا مستقل قرار بگیرد. حضور شما با گرما و اطمینان خاطر به او این پیام را می‌رساند که می‌تواند کمی آرامش داشته باشد و به شما تکیه کند. گاهی انتظار رفتارهای کودکانه را داشته باشید و از نوازش کردن او پرهیز نکنید. شما وابستگی را تشویق نمی‌کنید، بلکه اجازه می‌دهید وابستگی، که همواره وجود خواهد داشت، خودش را پنهان نکند و اینگونه بروز پیدا کند. نگران نباشید، نوجوانتان برای همیشه به شما وابسته نخواهد بود.
۱۶. علاوه بر اقدامات پیشگیرانه، در صورت لزوم، کارهای اصلاحی هم انجام دهید.
اگر نیازهای دلبستگی نوجوان شما به هر دلیلی برآورده نشود، او به احتمال زیاد برای پر کردن این خلاء به گروه همسالان خود روی می‌آورد. نظریه‌پردازان دلبستگی می‌گویند در چنین شرایطی، وقتی شما پایگاه امنی برای نوجوان خود نیستید، وظیفه فرزندپروری خود را نمی‌توانید به‌خوبی انجام دهید. برای اینکه بتوانید دلبستگی فرزندتان را به سمت خودتان متمرکز کنید، باید کمی روابطتان را ترمیم کنید. تا وقتی روابط شما در شرایط بهتری قرار نگرفته است، اگر نوجوان شما قصد دارد همکاری کند تا شما را خوشحال کند، سخت‌گیری و محدودیت زیادی اعمال نکنید.
شما چه تجربیاتی از برقراری رابطه موثر با فرزند نوجوان خود دارید؟ اگر سوال یا نظری در این مورد دارید می‌توانید از طریق قسمت نظرات زیر همین مطلب یا در شبکه‌های اجتماعی کودکت با ما در میان بگذارید.
روابط مثبت بین والدین و فرزندان برای رشد کودکان مهم است. روابط مثبت با کودکان…
نوع تفکر شما در مورد تربیت فرزندتان، در ایجاد رابطه با آن‌ها تفاوت ایجاد می‌کند.…
دنیای دیجیتال بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما و فرزندان‌مان است. در یک دوره جامع آموزشی تلاش…
سلامت روان، بسیار فراتر از وجود برخی از اختلالات است. وقتی صحبت از سلامت روان…
توسعه تاب آوری یک سفر شخصی است و شما باید از دانشی که نسبت به…
کودکان تاب آور می‌توانند پس از تجربه شکست، بهبود یابند و به زندگی عادی خود…