آیا نگاه کردن به تلویزیون به مغز کودک آسیب می‌رساند؟

ارتباط بین نگاه کردن به تلویزیون و رشد مغز کودک هنوز به طور کامل شفاف نیست اما پژوهش‌های زیادی در این باره انجام شده است. مغز کودک در ۲ سال اول زندگی رشد بسیار سریع دارد. به طوری که در طی این دو سال مغز کودک سه برابر می‌شود اتفاقی که هیچ زمان دیگری در طول زندگی یک فرد رخ نمی‌دهد. به همین دلیل اگر مغز کودک سال‌های اولیه زندگی بیش از اندازه یا کمتر از اندازه تحریک شود می‌تواند روی بقیه عمر کودک تاثیر بگذارد.

محقق و متخصص اطفال دیمیتری کریستاکیس (Dimitri Christakis) اسکن مغز یک کودک نرمال را با اسکن مغزی یک کودک از یک پرورشگاه رومانیایی را با هم مقایسه کرد و تفاوت زیادی در اسکن مغزی این دو کودک مشاهده کرد. او از خودش پرسید آیا تحریک کمتر از حد معمول مغز باعث ایجاد مناطق غیرفعال زیادی در مغز می‌شود؟ تحریک بیش از اندازه چطور؟ آیا تحریک بیش از اندازه می‌تواند باعث ایجاد مناطق فعال در مغز شود و آیا این موضوع می‌تواند باعث تغییرات مضر در مغز شود؟

دکتر کریستاکیس که رییس مرکز بهداشت، رفتار و توسعه کودک در سیاتل است در مورد مغز کودکانی که بیش از اندازه توسط صفحه‌های نمایش تحریک می‌شود می‌گوید:

در حقیقت بچه‌هایی که قبل از سه سالگی زیاد تلویزیون تماشا می‌کنند احتمال دارد در مقایسه با بچه‌هایی که اصلا تلویزیون نگاه نمی‌کنند بیشتر دچار مشکل شوند به این صورت که آن‌ها توانایی کمتری برای تمرکز و توجه روی درس را خواهند داشت.

به ازای هر یک ساعت نگاه کردن به تلویزیون در روز احتمال اینکه کودکان در مدرسه دچار مشکل توجه و تمرکز شوند ۱۰ درصد افزایش می‌یابد. برای مثال ۲ ساعت نگاه کردن به تلویزیون در روز معادل ۲۰ درصد احتمال خطر مشکل توجه و تمرکز خواهد بود.

نگاه کردن به تلویزیون و عملکرد آن روی مغز کودک

نه فقط مدت نگاه کردن به تلویزیون بلکه چیزی که بچه‌ها تماشا می‌کنند هم مهم است. بسیاری از متخصصان اطفال عقیده دارند بسیاری از برنامه‌های کودک که مخصوص کودکان ساخته می‌شوند اصلا برای پرورش مغز کودک مناسب نیستند.

روانپزشک کودک ویکتوریا دانکلی (Victoria L. Dunckley ) در این باره می‌گوید:

به عنوان یک متخصص اطفال مشاهده کردم بسیاری از کودکان به اضطراب بیش از حد، عدم خواب مناسب و سیستم عصبی بیش از حد فعال مبتلا هستند بدون در نظر گرفتن تشخیص‌های تکمیلی از علت این امر این مشکلات با نام سندروم صفحات الکترونیکی (electronic screen syndrome) شناخته می‌شوند. این کودکان معمولا حالت برانگیخته و عصبی دارند و نمی‌توانند به خوبی توجه کنند.

موضوع نگران کننده اینجاست که صفحات الکترونیکی امروزه بیش از هر زمان دیگری در خانه و زندگی ما نفوذ کرده‌اند، همچنین وقتی والدین به عنوان اولین الگوهای کودک روزانه وقت زیادی را پای صفحات الکترونیکی صرف می‌کنند به طور حتم کودک هم یاد می‌گیرد اما مغز کودک به اندازه کافی رشد نکرده تا بتواند از تحریک شدن توسط این صفحات جلوگیری کند در نتیجه نمی‌توان تاثیر صفحات الکترونیک روی مغز کودک را نادیده گرفت.

توجه کنید که موضوع این مقاله قضاوت در مورد نوع تربیت کودک توسط والدین نیست بلکه قرار است راه‌ها و چیزهای جدیدی یاد بگیریم که به تربیت کودک ما کمک کند. وقتی ما اطلاعات بیشتری در مورد تربیت کودک داشته باشیم می‌توانیم بهتر عمل کنیم.

دکتر کریستاکیس در پاسخ به این سوال که آیا استفاده از آیپد یا سایر دستگاه‌های آموزشی برای کودک مضر است یا نه می‌گوید:

 در مورد کودکان زیر ۲ سال می‌گوید اگر مدت زمان کمی را پای نرم‌افزارهای تعاملی بگذارنند اشکالی ندارد، حتی ممکن است روزانه ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت وقت گذراندن یک کودک زیر ۲ سال با نرم‌افزارهای تعاملی و آموزشی مفید هم باشد.

دکتر کریستاکیس در مقاله‌ای به این موضوع پرداخته است که آیپد و سایر اپلیکیشن‌هایی که به روش اسباب بازی‌های قدیمی مثل خانه سازی یا تطبیق تصویر حیوانات می‌توانند مغز کودک را به چالش بکشند و به کودک برای رسیدن به یک حس موفقیت کمک کنند. اگرچه والدین هنوز هم باید مراقب باشند و نظرات دقیق روی مدت زمانی که کودک با این ابزارهای دیجیتالی صرف می‌کنند داشته باشند.

موضوعی که اغلب کارشناسان به آن به عنوان یک چیز مضر برای مغز کودک اشاره می‌کنند مدت زمانی است که کودک به صورت منفعل و بدون فعالیت پای تلویزیون یا مانیتور می‌نشیند، این ابزارها می‌توانند روی قدرت شناخت کودک اثر منفی بگذارند.

مقاله مرتبط: آیا تماشای تلویزیون برای کودکان واقعا مضر است؟

وقت آن رسیده است که تلویزیون را خاموش کنید کودک خود را بیرون ببرید یا با او بازی کنید که ضمن اینکه می‌تواند به پرورش مغز کودک کند، خطر ابتلا به اضافه وزن و چاقی را هم کاهش می‌دهد و با ورزش و فعالیت در هوای آزاد و دریافت ویتامین D سیستم ایمنی بدن کودک هم تقویت می‌شود و تعامل با دیگران و اجتماعی شدن را نیز یاد می‌گیرد. همچنین می‌توانید کودک خود را در کلاس‌های هنری و ورزشی مانند ژیمناستیک یا شنا ثبت نام کنید تا هم با هم سن و سال‌های خود بازی کنند هم تعامل و رفتار اجتماعی را تمرین کنند.

برای بچه‌هایی که در عصر فناوری به دنیا آمده‌اند و هر روز با ابزارها و وسایل الکترونیکی جدیدی آشنا می‌شوند شاید جدا کردن آن‌ها از تلویزیون و صفحات الکترونیکی کار آسانی نباشد. اما فراموش نکنید می‌توانیم با انتخاب گزینه‌های بهتر برای فعالیت‌های روزمره آینده روشن‌تری برای آنها رقم بزنیم. تصور کنید بچه‌هایی که بزرگ می‌شوند اما عادت به استفاده از وسایل الکترونیکی دارند و در تعاملات اجتماعی موفق نیستند. پس وظیفه ما به عنوان پدر یا مادر این است که در اولین سال‌های زندگی که مغز کودک ما به سرعت رشد می‌کند و پایه و اساس رفتارهای آینده او شکل می‌گیرد، بیشتر مراقب کارها و فعالیت‌های کودک خود باشیم  و به جای نشستن پای تلویزیون و منفعل بودن او را به انجام کارها و بازی‌های تعاملی و فعالانه تشویق کنیم.