آیا ارتباط چشمی با کودکان مبتلا به اوتیسم آن‌ها را اذیت می‌کند؟

تصور کنید که خواستار یک دنیای ساکت و مرتب و منظم هستید، هر چیزی سر جای خود قرار داشته باشد. یک مکان صمیمی، راحت و به طرز خوشایندی آشنا را تصور کنید. این صمیمیت و اشتیاق تنها متعلق به شما است. اکنون نور چراغ ماشین‌ها را تصور کنید که مانند نور یک آتش سوزان و شدید در یک شب زمستانی آزاردهنده هستند. این چراغ‌ها نور خود را به درون محیط صمیمی و امن شما می‌تابانند و حدقه چشمان شما را آزار می‌دهند تا زمانیکه درد آن غیرقابل تحمل شود. آن چراغ‌ها همانند چشمان شخصی هستند که می‌خواهد یک ارتباط چشمی با کودکان مبتلا به اوتیسم برقرار کند.

زبان آن شخص به شما دستور می‌دهد «به من نگاه کن!» اما شما به این فکر می‌کنید که «دلم نمی‌خواهد. این کار آزاردهنده است.» صدایی به پدر و مادر شما می‌گوید «می‌بینید؟ تمام مشکل همین است. عدم وجود ارتباط چشمی؛ این‌‌ همان مشکلی است که باید آن را رفع کنیم. این یکی از نشانه‌های نافرمانی و بی‌توجهی است. می‌بینید؟ این کودک خود را گم کرده است» و آن‌ها با تکان دادن سر، این حرف‌ها را تایید می‌کنند. اما شما با دستپاچگی به این فکر می‌کنید که «چی؟! من درست همینجا هستم!»

والدین شما فرمی را پر می‌کنند که اجازه شروع یک روند سخت تحلیل رفتار عملی را صادر می‌کند. برنامه‌ای با مدت زمان ۴۰ ساعت در هفته.

مرا نگاه کن، دستانت را تکان نده، دیگر از تکان دادن دست‌ها برای فهماندن منظورتان خبری نیست، دیگر خبری از به هم زدن دست‌ها نیست، در حالی که پرواز قطرات طلایی شادی از سرانگشتان خود را تماشا کرده و زیرلب زمزمه می‌کنید. دیگر خبری از پیچ و تاب آشفته روشنایی و نور نیست. دیگر خبری از خود شما نیست.

ارتباط چشمی با کودکان مبتلا به اوتیسم یکی از نشانه‌های تشخیص این بیماری است و افرادی به اشتباه تلاش می‌کنند این مشکل را با روش‌های مختلف حل کنند. ارتباط چشمی با کودکان مبتلا به اوتیسم برای چه کسی مهم است؟ نه برای کودک مبتلا به اوتیسم، بلکه برای دریافت کننده این نگاه اهمیت دارد. این کار جهت تایید خود این افراد است تا اطمینان حاصل کنند که آن‌ها هم وجود دارند. و اینکه شما از صحبت کردن آن‌ها با خودتان آگاه بوده و با آن‌ها موافق هستید. و این که آن‌ها را تصدیق می‌کنید. این موضوع به کودک ارتباطی ندارد؛ انجام کاری که در اکثر مواقع آزاردهنده و مزاحم است، برای کودک سودی ندارد. این کار برای خود آن‌ها است.

این افراد نمی‌توانند دلیل خودداری از برقراری ارتباط چشمی، حرکت دادن سریع دست‌ها، زمزمه‌های زیرلب و پرش ناگهانی پا‌ها را درک کنند. نوعی تکان ریتمیک که برای آرام شدن به کار می‌برید؛ تکانی که همانند تکان دادن یک نوزاد در آغوش والدین، به کودک احساس امنیت می‌دهد.

این صدا به گوش می‌رسد «خطوط، تعیین کننده محدوده‌های غیرمجاز هستند». پدر و مادر شما می‌گویند «این خطوط نشانه‌هایی هستند از این که کودک می‌خواهد محیطی که در آن قرار دارد را کنترل کند، زمانی که می‌خواهد چنین خطوطی را ایجاد کند، فوری باید آن را برهم بزنیم» و آن صدا آرام می‌گوید «و دوباره کنترل را به دست بگیرید» و شما فکر می‌کنید که «اما من به آن خطوط نیاز دارم! آن‌ها به من کمک می‌کنند که بتوانم همه چیز را درک کنم. آن‌ها برای من امنیت ایجاد می‌کنند و وقتی همه چیز در حال تغییر است، می‌دانم که آن مرز‌ها هنوز هم سر جای خود هستند»

به دنبال درمان عدم ارتباط چشمی نباشید

ارتباط چشمی با کودکان مبتلا به اوتیسم مفید نیست. عرف جامعه در اکثر مواقع بر این باور است که اگر در زمانی که در حال ایجاد ارتباط با دیگران هستید، در چشمان همدیگر نگاه نکنید، بنابراین دارید چیزی را از یکدیگر مخفی می‌کنید.

اما اگر عدم ارتباط چشمی در ذات شما باشد چه اتفاقی می‌افتد؟

چه اتفاقی خواهد افتاد اگر تنها چیزی که در این دنیای روشن، شلوغ و زودگذر از شما باقی مانده است همین حس باشد؟ پس می‌توان دریافت که چرا بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم در محیط‌های طبیعی به آرامش می‌رسند.
آواز پرندگان، صدای شرشر آب و صدای پیچش باد در میان درختان، به طور حتم بر صدای بوق ماشین‌ها، بازتاب‌های شدید نور از روی شیشه‌ها و صدای دیوانه کنندهٔ گفتگوی همزمان هزاران نفر در محیط‌های شهری برتری دارد.

صدای صحبت‌های افراد و رفت و آمد سریع، به کجا می‌روند؟ آیا به طی مسیر خود ادامه می‌دهند؟ تا جایی که اطمینان دارم، بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم در ذهن خود بازتاب‌هایی از صحبت‌های بیان شده در گذشته را به صورت تکرار شونده می‌شنوند.

بسیاری از افراد نمی‌دانند که ابتلا به اوتیسم چگونه می‌تواند باشد؛ این که در تنهایی خود آرامش داشته باشید، به طوری که یک روز تنهایی برای شما همانند بهشت است. حال تصور کنید که آن زمان تنهایی و آن آرامش سکوت را در اختیار نداشته باشید.

به دنبال ارتباط چشمی با کودکان مبتلا به اوتیسم نباشید، و اگر آن‌ها نخواهند با شما ارتباط چشمی برقرار کنند، هرگز آن‌ها را مجبور به این کار نکنید. اگر این کار را بکنید، چیزی به جز خودخواهی نصیبتان نخواهد شد و بدانید که تصدیق وجود شما، درست در مقابل شما قرار گرفته است؛ یعنی فرزندتان.
فرزندتان را تایید کنید. او را در آغوش گرفته و از او پشتیبانی کنید. آن‌ها توضیحی برای وجود شما نیستند، بلکه وجود دارند به دلیل اینکه شما آن‌ها را به وجود آورده‌اید.