آنچه باید درباره واکسن ضد ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) بدانید

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) را می‌توان عامل بروز اغلب (99%) سرطان‌های دهانه رحم دانست. بیش از 100 نوع ویروس HPV وجود دارد که 40 نوع آن‌ها بر اندام‌های تناسلی اثر می‌گذارند. این ویروس اغلب خطرناک نیست و بدون بروز علامت خاصی در بدن افراد می‌ماند و خودبه‌خود از بین می‌رود، اما ممکن است سال‌های طولانی بدون علامت خاصی در بدن بماند. در این مقاله کودکت، با این ویروس و راه‌های پیشگیری از بیماری‌زایی آن آشنا می‌شوید.

HPV در مردان و زنان ممکن است عامل ایجاد برخی سرطان‌های ناحیه تناسلی، سر و گردن و نیز زگیل‌های تناسلی باشد.

این ویروس از راه تماس مستقیم پوستی در انواع رابطه جنسی دهانی، مقعدی، واژینال و نیز صِرف تماس پوستی در ناحیه تناسلی با فردی که ناقل ویروس است منتقل می‌شود.

ورود HPV به بدن الزاما در پی رابطه جنسی با تعداد زیادی از افراد نیست، بلکه ممکن است در اولین تجربه رابطه جنسی، ویروس وارد بدن شود.

چگونه در برابر ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) از بدن خود مراقبت کنید؟

استفاده از کاندوم تا حدی می‌تواند جلوی انتقال HPV را بگیرد. با توجه به اینکه کاندوم‌ها کل نواحی تناسلی را پوشش نمی‌دهند، محافظت آن‌ها در برابر این ویروس کامل نیست.

تزریق واکسن

واکسن HPV (نام تجاری: گارداسیل، Gardasil، Cervarix) می‌تواند بدن را در برابر برخی از انواع ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) مقاوم کند. این واکسن از بروز موارد زیر جلوگیری می‌کند:

• اغلب (70%) انواع سرطان‌های دهانه رحم،
• برخی از انواع سرطان‌های مقعد، واژن و بافت‌های اطراف آن،
• برخی سرطان‌های ناحیه گلو،
• اغلب زگیل‌های تناسلی.

چنانچه مشاهده می‌کنید، واکسن نیز نمی‌تواند بدن را در برابر تمام انواع این ویروس مقاوم کند. اما انواع خطرناک آن را تا حد قابل قبولی پوشش می‌دهد. با توجه به مطالعاتی که تاکنون انجام شده‌اند، واکسن گارداسیل تا حداقل 10 سال و Cervarix تا حداقل 9 سال ایمنی در بدن ایجاد می‌کنند و پس از آن، تست‌های غربالگری به منظور بررسی وجود سرطان کفایت می‌کند.

واکسن‌های HPV موجود در بازار دارویی در حال حاضر تنها اثر پیشگیرانه دارند و در درمان جایگاهی ندارند. توجه کنید که دریافت واکسن HPV جایگزینی برای تست‌های غربالگری مربوط به سرطان دهانه رحم نیست و تست‌ها باید به طور منظم انجام شوند.

محل مناسب تزریق واکسن عضله دلتوئید بازو یا ران است. برای اثربخشی واکسن، دستور نگه‌داری آن را از روی بسته‌بندی بادقت مطالعه کنید یا می‌توانید از دکتر داروساز راهنمایی بگیرید. واکسن HPV باید در یخچال نگه‌داری شود. این واکسن در ایران هم قابل تهیه است.

چه کسانی بهتر است واکسن پاپیلومای انسانی (HPV) را دریافت کنند؟

طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، اولویت دریافت واکسن با دختران نوجوان در فاصله 9 تا 14 سالگی به صورت دو دوز با فاصله 6 ماه است.

سپس برای خانم‌های بالای 15 سال، به صورت سه دوز (صفر، دو و شش ماهه) توصیه می‌شود. برای دوز سوم، 6 ماه پس از اولین تزریق مد نظر است. برای افراد بالای 15 سال، دو دوز از واکسن ایمنی کافی را ایجاد نمی‌کند و به تزریق سه دوز نیاز است.

در انگلستان، برای تمامی دختران و پسران 12 تا 13 ساله، تزریق دوز اول این واکسن انجام می‌شود و در صورت تزریق نکردن تا 25 سالگی، دریافت آن توصیه می‌شود.

تزریق واکسن در این سنین (سال‌های قبل از تجربه روابط جنسی) ایمنی بهتری در مواجهه با ویروس ایجاد می‌کند. با وجود این، واکسن برای افرادی که رابطه جنسی را شروع کرده‌اند نیز اثربخش خواهد بود، اگرچه ممکن است این اثربخشی محدودتر باشد. انجام منظم تست‌های غربالگری بعد از 26 سالگی بهترین راه جلوگیری از سرطان دهانه رحم است.

مطالعات بالینی واکسن گارداسیل برای خانم‌ها در سنین 16 تا 45 سالگی، برای مردان در سنین 16 تا 26 سالگی و برای نوجوانان 9 تا 15 ساله اثربخشی واکسن را نشان داده است.

آیا تزریق واکسن HPV عوارضی برای بدن به همراه دارد؟

عوارض بسیار شایع پس از تزریق واکسن HPV قرمزی و تورم یا درد در محل تزریق و نیز بروز سردرد است که پس از چند روز باید بهبود یابد.

سایر عوارض به دنبال تزریق این واکسن عبارت‌اند از:

• کبودی و خارش در محل تزریق،
• بالا رفتن دمای بدن یا تب و لرز،
• تهوع،
• درد در بازو، پاها یا انگشتان دست و پا،
• ایجاد کهیر در بدن از عوارض نادری است که در صورت بروز می‌توان با مشاوره پزشک و مصرف داروهای آنتی‌هیستامین آن را کنترل کرد،
• کمتر از یک نفر از هر 10 هزار نفر ممکن است پس از تزریق دچار تنگی نفس و واکنش‌های تنفسی  شوند،
• برخی افراد ممکن است پس از تزریق احساس گیجی کنند یا از حال بروند که برای جلوگیری از این اتفاق و آسیب احتمالی پس از آن (وارد شدن ضربه به سر)، توصیه می‌شود تا 15 دقیقه پس از تزریق واکسن در جای خود بنشینید و سرپا نایستید،
• در موارد بسیار نادری ممکن است واکنش‌های حساسیتی شدیدی بروز کند که توصیه می‌شود تزریق در مکانی انجام شود که امکانات لازم برای رسیدگی به فرد وجود داشته باشد و فرد تزریق‌کننده واکسن دانش کافی در برخورد با این موارد را داشته باشد. در این شرایط نیز، پس از گذشت چند ساعت، حال فرد بهبود می‌یابد.

در صورت مواجهه با هر تغییری در بدن خود پس از تزریق واکسن، آن را با پزشک خود در میان بگذارید.

این واکسن سال‌ها در سراسر دنیا استفاده شده است و بیش از 80 میلیون نفر آن را دریافت کرده‌اند. سازمان‌های معتبر سلامت در دنیا تزریق این واکسن را به طور دقیق بررسی و تا به این لحظه ایمنی این واکسن را در حد عالی ارزیابی کرده‌اند. تاکنون ارتباطی بین تزریق این واکسن و بروز بیماری‌های مزمن در گذر زمان یافت نشده است.

چه افرادی نباید واکسن HPV  را دریافت کنند؟

• خانم‌های باردار: اگرچه تاکنون به دنبال تزریق واکسن HPV در بارداری، موردی از آسیب به جنین گزارش نشده است، اما باید تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود.
• افراد با تب بالا یا تب و لرز (سرماخوردگی‌های ساده مانعی برای دریافت واکسن HPV نیست).
• افرادی که در اولین تزریق واکنش‌های شدید حساسیتی بروز داده‌اند.
• افرادی که به هر یک از ترکیبات واکسن، که روی بسته‌بندی آن نوشته شده است، حساسیت دارند.

اثر واکسن ممکن است از برخی داروها تاثیر بگیرد. از این رو پیش از تزریق واکسن، تمام داروهای مصرفی خود را با پزشک یا دکتر داروساز در میان بگذارید.

تزریق این واکسن در دوران شیردهی منعی ندارد.

در صورت فراموش کردن دوز بعدی واکسن چه اقداماتی لازم است؟

با توجه به شرایط شما، پزشک در این زمینه تصمیم خواهد گرفت. معمولا در سریع‌ترین زمان ممکن، تزریق انجام می‌شود و نیاز به شروع مجدد نیست. با توجه به اهمیت زمان در اثربخشی واکسن و نیز مبلغی که برای خرید واکسن هزینه کرده‌اید، بهتر است با قرار دادن نشانه‌ای برای خود و نزدیکانتان، زمان تزریق دوزهای بعدی را یادآوری کنید.

لازم به ذکر است که برای اثربخشی هرچه بیشتر واکسن، از یک برند ثابت در دو یا سه نوبت تزریق استفاده کنید.

آیا خطر ورود ویروس پاپیلومای انسانی به بدن با انجام واکسیناسیون وجود دارد؟

خیر. واکسن ضد ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) حاوی ذرات شبیه ویروس است که DNA ندارند، ولی می‌توانند در بدن واکنش ایمنی ایجاد و آنتی‌بادی (پادتن) تولید کنند. این آنتی‌بادی‌ها در برابر ویروس‌های واقعی بسیار کارآمد عمل می‌کنند.