از جمله مسائل مرتبط با روانشناسی کودک مربوط به خلق و خوی کودکان است. کج خلقی کودکان انواع و اقسام مختلفی دارد. کج خلقی کودکان شامل فوران‌های رفتاری و احساسی مانند خشم، عصبانیت و بی‌قراری می‌شود. حتما بار‌ها و بار‌ها با چنین رفتار‌هایی در کودکان از قبیل گریه کردن، جیغ زدن، سفت کردن عضلات و اندام‌‌های بدن، پرت کردن و کوبیدن بدن به اطراف مواجه شده‌اید. در بعضی مواقع، کودکان نفس خود را حبس یا حتی استفراغ می‌کنند، وسایل را می‌شکنند و رفتارهای تهاجمی و به شدت پرخاشگرانه دارند. در ادامه با دلایل و راهکار‌های تربیتی مناسب برای برخورد با این رفتار کودک بیشتر آشنا خواهید شد.
دلایل کج خلقی کودکان
کجخلقی بیشتر در کودکان یک تا سه سال رایج است؛ زیرا مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودک در این سن توسعه پیدا می‌کند. در این دوره، کودکان برای بیان احساس خود، نمی‌توانند از کلمات استفاده کنند. همچنین آنها خواهان استقلال هستند، اما از جدا شدن از والدین خود می‌ترسند. همین‌طور در این سن، آنها کشف می‌کنند که می‌توانند در جهان تاثیر‌گذار باشند. کجخلقی یکی از راه‌هایی است که کودکان از طریق آن می‌توانند احساسات خود را بیان کنند یا اتفاقات پیرامون خود را درک کنند. کجخلقی در بچه‌های بزرگتر هم مشاهده شده است. کجخلقی آنها می‌تواند به این دلیل باشد که روش مناسبی برای ابراز احساسات خود پیدا نمی‌کنند.
دلایلی وجود دارد که کج خلقی کودکان نوپا یا بزرگتر را تشدید می‌کند:
- خلق و خو؛ یکی از عواملی است که موجب واکنش سریع و شدید کودکان نسبت به مسائل ناراحت‌کننده می‌شود. در کودکان زودرنج، کجخلقی بیشتر مشاهده شده است.
- خستگی، گرسنگی و اضطراب باعث می‌شود که کودکان نتوانند رفتار و احساسات خود را به درستی مدیریت کنند. این اضطراب ممکن است ناشی از تاثیر یک اتفاق یا حادثه طبیعی یا غیرطبیعی بزرگ باشد.
- قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که کودک نمی‌تواند با آن کنار بیاید. برای مثال یک کودک نوپا زمانی که کودک بزرگتری، اسباب بازی‌اش را از او دور می‌کند، ممکن است دچار ناراحتی و بی‌قراری شود
- فوران احساسات نیرومندی مانند خشم، نگرانی، شرم و ترس ممکن است برای کودکان قابل درک و تحمل نباشد
آرام کردن کودک کج‌خلق
راه‌هایی وجود دارد که به کمک آن می‌توانید به کاهش کج خلقی کودکان کمک کنید:
- کاهش استرس: گرسنگی، خواب‌آلودگی و اضطراب ممکن است کودکان را بیشتر در معرض کج خلقی قرار دهد
- خودتان را با احساسات کودک هماهنگ کنید: اگر از احساسات کودک خود آگاهی داشته باشید، می‌توانید حدس بزنید یا پیش‌بینی کنید که چه زمان‌هایی کودک در معرض کجخلقی است. زمانی که برانگیختگی کودک را تشخیص دادید، با او صحبت کنید و به او کمک کنید که احساسات خود را کنترل کند
- شناسایی عوامل اضطراب: ممکن است زمانی که در حال خرید کردن هستید، کج خلقی کودک شروع شود. می‌توانید موقعیت‌های کجخلقی کودک را پیش‌بینی و آن را تغییر دهید
- درباره نوع احساسات، با کودک صحبت کنید: زمانی که کودک در موقعیت‌های ناراحت‌کننده قرار می‌گیرد، او را تشویق کنید که احساسش را نام‌گذاری کند. مثلا از او بپرسید، آیا اسباب‌بازی‌ات را به این دلیل پرت کردی چون از کار نکردن آن عصبانی بودی؟ به نظرت چه کار دیگری می‌توانی انجام دهی؟
توصیه‌هایی برای نحوه درست مواجهه با کج خلقی کودکان
- آرامش خود را حفظ کنید یا تلاش کنید که خونسرد باشید. عصابنیت شما، اوضاع را در رابطه با خود و فرزندتان بدتر می‌کند. اگر لازم است که صحبت کنید، لحن و تن صدای خود را پایین بیاورید و رفتار و واکنش ملایم‌تری داشته باشید
- احساسات کودک را تایید کنید. مثلا به او بگویید: این خیلی ناراحت‌کننده است که بستنی شما از قیف بیرون می‌ریزد؛ این طور نیست؟ این نحوه برخورد باعث می‌شود که کودک احساساتش را کنترل کند یا راه جایگزینی برای این موقعیت پیدا کند
- سعی کنید به فرزندتان نزدیک شوید تا حضور شما را احساس کند؛ اما سعی نکنید دلیلی برای ناراحتی او پیدا کنید. خیلی دیر شده، زیرا کج خلقی او شروع شده است
- در مواقع لزوم مسئولیت این رفتار کودک را بپذیرید. گاهی اوقات کودک به دلیل تقاضایی که دارد، شروع به کجخلقی می‌کند. در این مواقع به تقاضای او پاسخ مثبت ندهید. همچنین در صورتی که کودک نمی‌خواهد کاری را انجام دهد، مثلا از حمام خارج نمی‌شود، بهتر است به جای اینکه به زور کودک را از حمام بیرون ببرید، دو شاخه را از پریز بکشید
- روی موضع خود پا‌فشاری کنید و خونسرد باشید. اگر گاهی به تقاضای کودک پاسخ منفی و گاهی پاسخ مثبت دهید، مشکل را تشدید می‌کند
کج خلقی در کودکان دبستانی و پیش‌دبستانی
کودکان در سنین پیش‌دبستانی و دبستانی هم ممکن است به دلایل مختلف کجخلقی کنند:
- در این سن کودکان بهتر می‌توانند درک کنند که اعمال و رفتارشان چه عواقبی دارد. شما می‌توانید از برخی از تنبیه‌ها برای مدیریت رفتار کودک استفاده کنید
- اطمینان حاصل کنید که به طور تصادفی در قبال کجخلقی کودک، به او پاداش نمی‌دهید. مثلا اگر در مقابل کجخلقی کودک به او بگویید که برایش آب‌نبات چوبی نمی‌خرید، اما بعدا برایش بخرید، این یک پاداش محسوب می‌شود. فریاد کشیدن یا شکایت کردن در برابر کجخلقی کودک نوعی پاداش محسوب می‌شود، زیرا نوعی توجه نسبت به رفتار کودک به حساب می‌آید
مقابله با کج خلقی کودکان
مقابله با کج خلقی کودکان ممکن است بسیار چالش‌برانگیز و استرس‌زا باشد. در ادامه با راهکار‌های اصولی مقابله با این رفتار در کودکان آشنا خواهید شد.
- یک استراتژی برای مقابله با کج خلقی کودکان در نظر بگیرید. یک برنامه‌ریزی دقیق برای مواجهه با لج‌بازی کودک داشته باشید. زمانی که کودک، کجخلقی می‌کند، تمرکز خود را فقط روی برنامه‌ریزی متمرکز کنید
- قبول کنید که به طور مستقیم نمی‌توانید رفتارهای کودک خود را کنترل کنید. شما تنها می‌توانید به کودکتان امنیت خاطر دهید و او را راهنمایی کنید تا در آینده میزان کج‌خلقی‌اش کاهش پیدا کند
- بپذیرید که هر نوع تغییری در طول زمان اتفاق می‌افتد. برای از بین رفتن کج خلقی، کودک باید راه زیادی طی کند. توسعه و تمرین مهارت‌های خود‌کنترلی به زمان زیادی نیاز دارد
- به این مسئله توجه کنید که کودک برای رسیدن به هدف خاصی یا جلب توجه شما کجخلقی می‌کند یا نه. در بیشتر موارد کودکان عمدا کجخلقی نمی‌کنند. آنها غرق یک عادت می‌شوند یا هنوز مهارت لازم برای مقابله با موقعیت‌های ناراحت‌کننده را پیدا نکرده‌اند
- حس شوخ‌طبعی خود را حفظ کنید. اما هرگز نسبت به کج خلقی کودک، نخندید. چون ممکن است کودک واکنش خنده شما را به حساب یک تحسین و پاداش نسبت رفتار خود بگذارد. حتی ممکن است خندیدن شما، باعث ناراحتی بیشتر او شود
- به نظر سایرین در این زمینه اهمیتی ندهید. اطرافیان شما یا هرگز فرزندی نداشته‌اند، یا فرزند آنها دیگر بزرگ شده و چیزی از کودکی آنها به خاطر نمی‌آورند
به نظر می‌رسد با درک روانشناسی کودک می‌‌توان کج خلقی کودکان را مدیریت کرد. به نظر شما راهکار‌ها و توصیه‌های مطرح شده در این مقاله تا چه حد می‌تواند در رفع کجخلقی و آموزش درست کنترل احساسات کودکان موثر باشد. لطفا دیدگاه‌های خود را از طریق بخش نظرات همین مقاله یا سایر شبکه‌های اجتماعی کودکت با مخاطبان به اشتراک گذارید.