حمام کردن نوزاد، علاوه بر اینکه باعث پاکیزگی می‌شود، روشی برای برقراری ارتباط صمیمانه میان مادر و فرزند نیز هست. برخی نوزادان از همان آغاز از آب گرم لذت می‌برند، در حالیکه برخی دیگر به کمی زمان نیاز دارند تا به این حس جدید عادت کنند. احساس نوزاد در مواجهه با آب هر چه باشد، تلاش شما به عنوان والدین این خواهد بود که او را تمیز، امن و راضی نگه دارید. در این مقاله کودکت، به آنچه نیاز دارید از حمام کردن نوزاد بدانید پرداخته شده است.
چگونه نوزاد را بشویید؟
در روزهای ابتدایی پس از تولد، شستشو و به طور کلی، کنترل نوزاد در حمام کار چندان سختی نیست. شستشوی نوزاد شامل شستن سر، گردن، دست و پاها، کمر و اندام تناسلی اوست. برای این کار، می‌توانید از پدهای پنبه‌ای مرطوب برای تمیز کردن صورت، گردن و دست‌های نوزاد استفاده کنید و همچنین، از دستمال مرطوب یا مایع پاک‌کننده رقیق برای شستشوی اندام تناسلی و پایین‌تنه نوزاد کمک بگیرید.
نکاتی برای شستشوی بهتر نوزاد
- قبل از هر کاری، مطمئن شوید اتاق یا حمام به اندازه کافی گرم است. یک دست لباس تمیز و پوشک آماده کنید. کاسه یا وان حمام را با آب گرم پر کنید. لباس‌های نوزاد را درآورید و او را روی حوله تمیزی بگذارید. در این صورت، پس از پایان استحمام، آماده‌اید تا بلافاصله او را خشک کنید.
- مرحله اول شستن صورت، گردن و دست‌های کودک است. با تمیز کردن چشم‌ها شروع کنید. برای این کار، یک تکه پنبه را در آب گرم فرو کنید، سپس آن را فشار دهید تا آب اضافی گرفته شود.
- پنبه را به‌آرامی روی چشم نوزاد بکشید. بهتر است پنبه را از سمت بینی حرکت دهید. برای هر چشم، از یک پنبه جداگانه استفاده کنید تا آلودگی‌ها از چشمی به چشم دیگر منتقل نشود.
- برای تمیز کردن گوش‌ها، از پارچه پنبه‌ای تمیز و مرطوبی کمک بگیرید. ابتدا روی گوش و سپس پشت گوش را تمیز کنید. نواحی پشت گوش معمولا چسبناک‌اند. دقت داشته باشید، هرگز داخل گوش‌ها را تمیز نکنید، زیرا ممکن است به پرده گوش آسیب برسد.
- در ادامه، از یک تکه پنبه تمیز برای تمیز کردن صورت، گردن و دست‌های نوزاد استفاده کنید. اگر همچنان روی پوست فرزندتان یک لایه از مواد سفید یا کرمی رنگ وجود دارد، نیازی به پاک کردن آن نیست. این مایع که بازمانده چربی‌های دوران جنینی است در واقع مرطوب‌کننده طبیعی پوست نوزاد است و برای پوست بسیار مفید است و خیلی زود و به صورت طبیعی جذب پوست می‌شود.
- مرحله بعد تمیز کردن و شستن اندام تناسلی و مقعد نوزاد است، این مرحله معمولا پس از هر بار تعویض پوشک نیز انجام می‌شود. مدفوع نوزاد، در مقایسه با مدفوع افراد بالغ، چربی بیشتری دارد. استفاده از از پاک‌کننده‌های ملایم، بدون بو و سازگار با پوست کودک یا دستمال مرطوب کودکان می‌تواند مدفوع را از قسمت تحتانی بدن نوزاد کاملا تمیز کند.
- در انتخاب و خرید شوینده یا دستمال مرطوب دقت کنید. همچنین، بهتر است در ابتدا، هر نوع پاک‌کننده‌ای را در ناحیه کوچکی از پوست نوزاد تست کنید تا مطمئن شوید نوزاد به آن حساسیت ندارد. از مصرف محصولات صابونی، معطر یا حاوی الکل خودداری کنید.
- وقتی شستشوی نوزاد تمام شد، به‌آرامی بدن او را خشک کنید. دقت کنید تمام قسمت‌های بدن خشک شود. اگر احساس کردید پوست نوزاد بیش از حد طبیعی خشک است، می‌توانید از مرطوب‌کننده‌های مخصوص نوزاد استفاده کنید. سپس کودک را در حوله نرم و تمیزی بپوشانید و با نوازش کردن و ماساژ دادن، او را گرم کنید.
چه زمانی برای اولین حمام نوزاد مناسب است؟
اگر نوزاد ۹ ماهه و سالم به دنیا آمده باشد، می‌توانید دو ساعت پس از زایمان او را حمام کنید. توجه داشته باشید، اولین حمام نوزاد باید کوتاه و ۵ تا ۱۰ دقیقه‌ای باشد. نیاز نیست صبر کنید بند ناف نوزاد بیفتد یا خشک شود، زیرا طبق تحقیقات، حمام کردن خطری برای روند بهبود ناف ندارد. فقط باید مطمئن شوید به‌درستی بدن کودک را خشک می‌کنید.
احساس ترس و استرس در دفعات اولی که کودک را به حمام می‌برید کاملا طبیعی است. آرامش خود را حفظ کنید و حین استحمام، نوزاد را به‌خوبی نگه دارید. بهتر است در دفعات اول، یک نفر همراه شما باشد تا علاوه بر کمک کردن، اگر نکته‌ای را فراموش کردید، کمکتان کند.
کنترل یک نوزاد کوچک با بدن مرطوب و لغزنده نیاز به تمرین و اعتماد به نفس دارد، اما مطمئن باشید به مرور زمان هر دوی شما از حمام کردن لذت خواهید برد. آب گرم به بسیاری از کودکان آرامش می‌دهد و کودکان بی‌قرار را آرام می‌کند.
دو یا سه مرتبه حمام کردن در هفته برای تمیزی کودک کافی است. در میان این دفعات، بهتر است مرتب صورت نوزاد را بشویید و اندام تناسلی و پاها را، پس از هر بار تعویض پوشک، تمیز کنید. اگر هر دوی شما از حمام کردن روزانه لذت می‌برید، بدون نگرانی این کار را انجام دهید.
اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که آب پر از املاح است، دقت داشته باشید که حمام کردن و شستشوی زیاد نوزاد با آب تصفیه شده، در اولین ماه پس از تولد، ممکن است موجب خشکی پوست شود. در این صورت، می‌توانید مقداری مایع شوینده مخصوص نوزاد را به آب اضافه کنید. البته باید دقت داشته باشید، استفاده از مایع نرم‌کننده موجب لیز و لغزنده شدن بدن کودک شود.
در هفته‌های اول پس از تولد نوزاد، راحت‌تر می‌توانید او را به حمام ببرید. اما پس از گذشت چند ماه از تولد، باید برنامه حمام کردن را با زمان خواب او تنظیم کنید.
بهترین مکان برای استحمام نوزاد کجاست؟
در هفته‌های اول پس از تولد نوزاد، شستشوی نوزاد در تشت یا وان پلاستیکی مخصوص کودک بسیار راحت‌تر خواهد بود.
شما می‌توانید از حمام منزل خود استفاده کنید، اما با توجه به شرایط جسمی مادر پس از زایمان و نیاز به مراقبت از اندام‌های تحتانی، این کار ممکن است برای مادر اندکی دشوار و خطرناک باشد. اگر از حمام منزل خود استفاده می‌کنید، داشتن یک وان کوچک کمک بسیاری می‌کند. به یاد داشته باشید، حتی زمانی که از حمام کوچک مخصوص نوزاد استفاده می‌کنید، نباید نوزاد را در آب رها کنید. کودک تازه متولد شده ممکن است حتی در ۵ سانتی‌متر آب هم غرق شود.
چگونه می توان نوزاد را به حمام برد؟
زمانی را در روز برای حمام کردن نوزاد در نظر بگیرید که مطمئن‌اید هیچ کاری برای انجام دادن ندارید و می‌توانید وقت خود را کامل به نوزاد اختصاص دهید. کودک باید هوشیار باشد. بهترین زمان بین دو وعده غذایی نوزاد است. در این شرایط، کودک نه خسته است، نه گرسنه و نه سیر.
همه چیز را از قبل آماده کنید
- هنگام حمام کردن، بدن نوزاد را گرم نگه دارید، زیرا نوزادان به‌سرعت دمای بدن خود را از دست می‌دهند. مطمئن شوید اتاق و حمام به اندازه کافی گرم است و درها و پنجره‌ها بسته‌اند.
- دستان خود را بشویید و سپس، تمام وسایلی را که برای شستشوی نوزاد به آن نیاز دارید آماده کنید. این وسایل شامل یک کاسه یا وان کوچک، پارچه پنبه‌ای، شوینده‌های مخصوص نوزاد، حداقل یک دست لباس تمیز و پوشک است.
- ابتدا آب سرد در وان بریزید و سپس آب گرم را به آن اضافه کنید. با این کار، آب به دمای مناسب می‌رسد و از سوختن پوست نوزاد جلوگیری می‌کند. اگر می‌خواهید از یک کاسه یا سینک برای شستن موهای کودک استفاده کنید، آن را از قبل آماده کنید.
- حدود ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر آب در وان بریزید.
- اگر در حمام دماسنج دارید، دمای آب را بررسی کنید. دمای مناسب برای استحمام نوزاد تقریبا ۳۷ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد است. در غیر این صورت، می‌توانید از آرنج خود برای این کار استفاده کنید. آب نباید خیلی سرد یا خیلی گرم باشد.
کودک را کامل و به آرامی بشویید
- لباس‌های کودک را به‌آرامی درآورید و او را در حوله بپیچید، به طوری که سرش بیرون از حوله باشد تا بتوانید قبل از اینکه بدن او را در آب قرار دهید، سر و صورتش را بشویید. سپس آرام آرام بدن او را در آب فرو ببرید.
- چشم‌ها، گوش‌ها، صورت و گردن نوزاد را با یک پارچه پنبه‌ای یا تکه‌ای پنبه و آب گرم، همان‌گونه که گفته شد، بشویید.
- نوزاد را نسبت به وان حمام در موقعیتی نگه دارید که سرش بالای وان باشد و سپس، با استفاده از دست یا یک پارچه لطیف، پوست سر نوزاد را با آب ماساژ دهید. همچنین، می‌توانید از شامپوی کودک یا تمیزکننده مایع نیز استفاده کنید. اگر نمی‌خواهید شامپو داخل آب بریزد، بهتر است از ظرف یا کاسه‌ای برای این کار استفاده کنید. موهای سر کودک را با دقت بشویید و خشک کنید. یک یا دو مرتبه شستشوی مو در هفته برای تمیز ماندن کودک کافی است. برخی نوزادان، در هفته‌های اول پس از تولد، دچار یک عارضه پوستی هستند که به آن کلاه گهواره‌ای(Cradle Cap) می‌گویند. در این حالت، لکه‌های چرب و زردرنگ روی پوست سر قابل مشاهده است. در این شرایط نیز، می‌توانید مرتب سر نوزاد را با شامپوی مخصوص بشویید.
- اکنون باید پوشک نوزاد را باز کنید. اگر پوشک او کثیف است، قبل از قرار دادن نوزاد در آب، ابتدا اندام تناسلی و پاهای نوزاد را تمیز کنید.
- به‌تدریج کودک را در آب فرو ببرید و از یک دست خود برای نگه داشتن گردن و سر او استفاده کنید. دقت داشته باشید، آب باید تا سر شانه‌های نوزاد را بپوشاند تا احساس سرما نکند. هرگز نوزاد را در حمام تنها نگذارید، حتی برای چند ثانیه.
- کودک را با آب بشویید. در این مرحله، می‌توانید از شوینده‌های مایع نیز استفاده کنید.
- اگر پوست کودک خشک و حساس است، می‌توانید مقدار کمی نرم‌کننده مخصوص حمام به آب اضافه کنید. دقت داشته باشید، استفاده از نرم‌کننده بدن نوزاد را لیز می‌کند و در این حالت، نگه‌داری و کنترل کودک روی دست کمی سخت می‌شود.
- اگر ترجیح می‌دهید کودک را فقط با آب تمیز کنید، بهتر است از مقدار کمی پاک‌کننده مایع برای تمیز کردن نواحی زیر پوشک استفاده کنید. استفاده از آب به‌تنهایی برای تمیز کردن چربی بین پاهای کودک کافی نیست.
- برای تمیز کردن بدن کودک، از دست یا اسفنج یا پارچه پنبه‌ای استفاده کنید. جهت حرکت دادن دست یا پارچه باید از بالا به پایین باشد. از مالیدن پوست کودک خودداری کنید و اجازه دهید لایه کرمی چربی موجود روی پوست بدن نوزاد باقی بماند.
- بدن نوزاد را کامل بشویید و سپس او را روی حوله خشکی قرار دهید. با یک دست، سر و گردن او را نگه دارید و دست دیگر را زیر بدن نوزاد و در کنار پاها قرار دهید.
کودک را خشک کنید و او را گرم نگه دارید
- کودک را در حوله خشک بپیچید، بلافاصله بدن و سر او را خشک کنید و سپس پوشک او را بپوشانید.
- در صورت نیاز، می‌توانید از لوسیون مرطوب‌کننده یا کرم استفاده کنید.
- اکنون به کودک لباس تمیز بپوشانید. نوزادان به‌سرعت دمای بدن خود را از دست می‌دهند، پس می‌توانید در صورت تمایل او را در حوله خشک و گرم دیگری هم بپیچید.