فراهم کردن فرصت یادگیری و تمرین مهارت‌های خودیاری برای فرزندتان بخش بسیار مهمی در فرایند رشد و تربیت کودک است. انرژی و زمانی که صرف می‌کنید تا کودک را به انجام کارهای شخصی‌اش تشویق کنید راه تضمین شده‌ای برای ایجاد احساس توانمندی در اوست. به فرزندتان یاد دهید خودش لباس بپوشد، دندان‌هایش را مسواک بزند و دیگر وظایف شخصی‌اش را انجام دهد و مشاهده کنید انجام این کارها چگونه احساس استقلال و مسئولیت‌پذیری را در او تقویت خواهد کرد. اما باید به جدول زمانی مهارت های خودیاری کودک توجه کنید.
کسب مهارت‌های خودیاری این امکان را برای کودک ایجاد می‌کند تا نسبت به بدن و نیازهای خود احساس مسئولیت کند و بداند والدینش به او اعتماد دارند. به همین دلیل، آموزش وظایف خودیاری به کودک مسیر مطمئنی برای ایجاد اعتماد به نفس به صورت سالم است. اینکه به فرزند خود اجازه دهید مهارت‌های خود را در سنین پایین به کار بگیرد، البته به صرف زمان و صبوری بسیار زیاد نیازمند است، اما تردید نداشته باشید، این تلاش ارزشش را دارد، چرا که تضمین کننده سلامت، شادی و توانایی‌های کودک در بلندمدت خواهد بود.
در این مقاله، جدول زمانی مهارت های خودیاری لازم برای کودکان فراهم شده است تا به طور تخمینی بدانید در هر سنی، باید انتظار چه توانایی‌هایی را از فرزند خود داشته باشید و بر کدام‌یک از قابلیت‌های خودیاری سرمایه‌گذاری کنید.
مهارت های خودیاری لازم برای نوزادان (تا ۱۲ ماهگی)
- انداختن پیش‌بندش در سبد لباس‌ها،
- تمیزکردن صورت و دست‌ها با پارچه مرطوب (با کمک شما)،
- جفت کردن کفش‌ها (با کمک شما/ بهتر است مکان مشخصی برای این کار وجود داشته باشد.)،
- خوردن میان‌وعده‌ها (مثلا تکه‌های میوه)،
- نگه داشتن قاشق یا مسواک به منظور تقلید از والدین یا خواهرها و برادرها،
- بازی کردن به‌تنهایی به مدت ۱۰ تا ۳۰ دقیقه.
مهارت های خودیاری لازم در بازه ۱۲ تا ۱۸ ماهگی
- شستن دست‌ها (کودک ممکن است به کمک شما نیاز داشته باشد.)،
- مسواک زدن (با کمک شما)،
- آغاز یادگیری چگونگی درآوردن لباس‌ها،
- آغاز یادگیری چگونگی پوشیدن و درآوردن کفش‌ها،
- آغاز یادگیری چگونگی استفاده از برس مو،
- انتخاب لباس‌ها (با داشتن گزینه‌های محدود)،
- آغاز یادگیری نوشیدن از فنجان،
- آغاز غذا خوردن به‌تنهایی و با استفاده از قاشق و چنگال مخصوص کودکان،
- بازی کردن به‌تنهایی به مدت ۱۰ تا ۳۰ دقیقه.
مهارت های خودیاری لازم در بازه ۱۸ ماهگی تا ۲ سالگی
- درآوردن شلوار و شلوارک،
- کشف فرایند لباس پوشیدن («عه! بلوزم گیر می‌کنه!»)،
- قرار دادن شلوارهای راحتی درون کشو،
- درآوردن کفش‌ها و جفت کردن آن‌ها،
- شستن دست‌ها و صورت (کودک ممکن است به کمک شما نیاز داشته باشد.)،
- شانه زدن یا برس کشیدن به موها (احتمالا با کمک شما)،
- آویزان کردن کاپشن (بهتر است یکی از قلاب‌های جالباسی را در دسترس کودک قرار دهید.)،
- کشیدن غذا از دیس در بشقاب یا کاسه خودش،
- کشف چگونگی استفاده از دستمال،
- کشف چگونگی ریختن آب از پارچ به لیوان،
- کشف چگونگی پاک کردن خردههای غذا از سطوح،
- انداختن زباله در سطل،
- بازی کردن به‌تنهایی به مدت ۱۵ تا ۴۰ دقیقه.
مهارت های خودیاری لازم برای کودکان ۳ ساله
- لباس پوشیدن (کودک ممکن است در بستن دکمه‌ها و زیپ‌ها به کمک نیاز داشته باشد.)،
- تمرین چگونگی بستن و باز کردن دکمه‌ها و زیپ‌ها،
- کشف این موضوع که چه لباسی برای چه آب و هوایی مناسب است،
- پوشیدن کفش‌ها (بهتر است از کفش‌های بنددار استفاده نشود.)،
- آغاز دوش گرفتن به‌تنهایی (با نظارت شما)،
- آویزان کردن حوله (مطمئن شوید قلاب جالباسی در ارتفاع مناسبی قرار دارد.)،
- بیرون آوردن چند تکه لباس از سبد رخت‌شویی،
- کشف چگونگی مرتب کردن تخت،
- کشف مهارت‌های اساسی آشپزی (اندازه‌گیری، ریختن مواد در ظرف، مخلوط کردن)،
- ریختن یک لیوان آب، شیر یا آب‌میوه از پارچ،
- پاک کردن خردههای آشغال (دستمال مخصوص این کار را در دسترس کودک قرار دهید.)،
- برداشتن تنقلات از کابینت یا یخچال (سعی کنید خوراکی‌های سالمی در دسترس او قرار دهید.)،
- استفاده از دستمال بر سر سفره یا میز غذا،
- دانستن قسمتی از آدرس یا مشخصات خودش (شهر و نام خانوادگی‌اش)،
- کمک به چیدن میز (مسئولیتی مانند آوردن دستمال را به کودک واگذار کنید.)،
- برداشتن ظرف غذای خودش از روی میز یا سفره،
- کشف چگونگی استفاده از سینک آشپزخانه برای شستشوی ظروف، میوه‌ها و سبزیجات،
- بازی کردن به‌تنهایی به مدت ۱ ساعت.
مهارت های خودیاری لازم برای کودکان ۴ ساله
- ادامه دادن تمرین مهارت‌های گفته شده برای سنین ۲ و ۳ سالگی،
- کشف چگونگی شستن موها در حمام (کودک ممکن است به کمک شما نیاز داشته باشد.)،
- یادگیری مهارت‌های بیشتری در آشپزی (شکستن تخم مرغ، درست کردن یک ساندویچ ساده، برش زدن موز)،
- یاد گرفتن شماره تلفن خانه،
- یاد گرفتن آدرس خانه،
- گذاشتن و برداشتن بشقاب و قاشق و چنگال روی سفره یا میز،
- یادگیری چگونگی استفاده از ماشین لباس‌شویی.
مهارت های خودیاری لازم برای کودکان ۵ ساله
- لباس پوشیدن به صورت مستقل (کودک ممکن است از شما درخواست کمک کند، اما معمولا قادر است این کار را به‌تنهایی انجام دهد.)،
- شستن موها به صورت مستقل،
- مسواک زدن به صورت مستقل،
- دوش گرفتن به صورت مستقل (ممکن است برای شستن موهایش به کمک نیاز داشته باشد.)،
- عوض کردن رول دستمال توالت،
- درک و انتخاب لباس مناسب برای یک آب و هوا،
- کشف چگونگی بستن بند کفش‌ها،
- کشف این موضوع که یک وعده غذایی متعادل از چه موادی تشکیل شده است،
- استفاده از سینک آشپزخانه برای شستن میوه‌ها، سبزیجات و ظروف،
- یادگیری استفاده از مایکروویو،
- یادگیری مهارت‌های بیشتری در زمینه آشپزی (پوست گرفتن سبزیجات مختلف با نظارت شما، قطعه قطعه کردن مواد غذایی با یک چاقوی امن)،
- یادگیری چگونه قرار دادن مواد در فر با استفاده از دستکش (با کمک یک بزرگسال)،
- یاد گرفتن شماره‌های اورژانسی (چگونگی تماس گرفتن با پلیس و آتش‌نشانی).
مهارت های خودیاری کودکان با گذشت زمان توسعه می یابد
به خاطر داشته باشید هر کودکی منحصربه‌فرد است و با سرعت مخصوص خودش، در به‌کارگیری این مهارت‌ها پیشرفت می‌کند. اما شما می‌توانید از این فهرست به عنوان راهنمایی برای نظارت بر نیازهای کودکتان استفاده کنید. به فرزند خود اجازه دهید شانس خود را در این موارد امتحان کند و حتی شکست بخورد، چرا که شکست خوردن و دوباره امتحان کردن معمولا مسیر سالم و طبیعی به سمت یادگیری یک موضوع است.
بین استقلال دادن به کودک و مشارکت خود در آموزش مهارت های خودیاری، تعادل ایجاد کنید
برقراری تعادلی میان دادن آزادی به کودک برای یادگیری و دخالت کردن در کارها، به منظور ایمن نگه داشتن او، گاهی به عملی استادانه تبدیل می‌شود. در این فرایند، سعی کنید به فرزند خود و نحوه یادگیری‌اش اعتماد کنید.
بسیار شگفت‌انگیز است که کودک چه مهارت‌هایی را می‌تواند بیاموزد و چه کارهایی می‌تواند انجام دهد. وقتی کودک دو ساله‌ای می‌گوید: «همه‌شو خودم انجام می‌دم!»، در واقع دید درستی به توانایی‌های خودش دارد. با این حال، در روند آموزش‌های خودیاری به کودک، مطمئن شوید فرزندتان بیش از حد احساس فشار نکند و وظایفی بیش از توانش به او واگذار نشود.
بازی به صورت مستقل یکی از مهم‌ترین مهارت‌های خودیاری است، اما کودکان در سنین مختلفی به این مرحله می‌رسند، بنابراین، وقتی کودک می‌تواند به‌تنهایی بازی کند، با کودک دیگر متفاوت است. برای یادگیری این کار، از نزدیک بر کار فرزند خود نظارت کنید، اما از دخالت بپرهیزید.
کودک شما، با غوطه‌ور شدن در بازی مستقل، به کشف‌های بسیار مهمی نائل خواهد آمد. در نهایت، به خاطر داشته باشید، اگر در روند آموزش مهارت‌های خودیاری به کودک از تشویق استفاده کنید، پشتیبان باشید و انتظاراتتان را متناسب با جدول زمانی مهارت های خودیاری تنظیم کنید، احتمال موفقیت خود را بسیار بالا خواهید برد.